«Η παράδοση δεν είναι ένα νεκρό σώμα»

Η Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων, ένα εγχείρημα που φιλοδοξεί να βάλει τα Γιάννενα στον πολιτιστικό χάρτη μιας ευρύτερης περιοχής, ξεκινάει σήμερα επίσημα. Για ένα τετραήμερο, η πόλη των Ιωαννίνων θα είναι γεμάτη με εικαστικά δρώμενα, εκθέσεις, ομιλίες που θα «τρέχουν» παράλληλα. Ο «Τυπος Ιωαννίνων» έκανε μια μικρή κουβέντα με τον αναπληρωτή καθηγητή και διευθυντή του Εργαστηρίου Ιστορίας της Τέχνης της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Χρήστο Δερμεντζόπουλο, τον εμπνευστή του όλου εγχειρήματος.

Μια μπιενάλε με σύνθημα «Παράδοση εκ νέου». Τι σημαίνει ακριβώς;

Έχει να κάνει με τον τρόπο που θέλουμε να δούμε την παράδοση. Εννοείται ότι δεν τη βλέπουμε ως ένα νεκρό σώμα, ή έτσι όπως εκφράζεται συνήθως τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας μέσα από μια έντονα εθνικιστική οπτική. Αντίθετα, θέλουμε να δούμε πώς η παράδοση μπορεί  να καθοδηγήσει και να εμπνεύσει σήμερα. Κοιτάμε το παρελθόν ώστε να προχωρήσουμε στο μέλλον.

Πόσο εύκολα η παράδοση μπορεί να καταλήξει φολκλόρ;

Μπορεί να γίνει φολκλόρ όταν αναπαραγάγεις την παράδοση έχοντας την πεποίθηση ότι μπορεί να λειτουργήσει στο σήμερα. Κάποιες φορές μπορεί να λειτουργεί, όταν υπάρχει συνέχεια, κάποιες φορές όχι. Και τότε συμβαίνει το φολκλόρ. Εμείς σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε να δώσουμε μια τέτοια διάσταση. Η δική μας διάσταση έχει να κάνει με τον τρόπο που οι καλλιτέχνες και όσοι ασχολούνται με τις νέες τεχνολογίες εμπνέονται από την παράδοση και προχωρούν σε σύγχρονες εκφράσεις της.   

Από την πρώτη στιγμή, ξεκαθαρίσατε ότι η μπιενάλε αυτή δεν είναι μια μπιενάλε σύγχρονης τέχνης αλλά άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Μια έννοια που σηκώνει αρκετή συζήτηση…

Ναι, όντως. Η έννοια της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως ορίστηκε από την Unesco, θέλει να αναδείξει πρακτικές οι οποίες χάνονταν ως εκφορές των κοινοτήτων. Προφανώς ένα τραγούδι έχει υλικότητα. Τα ζητήματα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν δεχθεί μεγάλη κριτική – κι αυτά ακριβώς θα συζητήσουμε και στην ημερίδα που θα γίνει το Σάββατο (12 Οκτωβρίου, Σουφαρί Σεράι, «Άυλες Συναντήσεις»). Εννοείται ότι δεν μπορείς να ξεχωρίσεις το άυλο από το υλικό.

Η επιστροφή στην παράδοση, είναι μια γενικότερη πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια;

Έχει αλλάξει η οπτική. Τα ζητήματα της παράδοσης επανέρχονται. Ξαναγυρνάμε στα παραδοσιακά μοτίβα. Και αυτή η επιστροφή μπολιάζει τη σύγχρονη τέχνη. Ας δούμε το παράδειγμα της υφαντικής, με αφορμή και την έκθεση στο Μέκειο Οικοτροφείο. Οι καλλιτέχνες μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών προσεγγίζουν τα μοτίβα της υφαντικής. Το ίδιο συμβαίνει παντού. Ο καλλιτέχνης εμπνέεται από την παράδοση.  

Όπως πολλά μουσικά σχήματα, που εμπνέονται από την παράδοση και κάνουν σύγχρονη πειραματική μουσική.

Ο πειραματισμός έχει και τα όριά του;

Ναι, δεν ξέρεις πού θα πάει η όλη υπόθεση. Η παράδοση σού ανοίγει δρόμους. Κι αυτό από μόνο του είναι κάτι σημαντικό. Γι’ αυτό και επιμένουμε ως Μπιενάλε στην ανάδειξη αυτής της θεματικής. Δεν θέλουμε μια ακόμη μπιενάλε σύγχρονης τέχνης. Δεν μπορείς να προσεγγίσεις έτσι και το ευρύ κοινό . Θέλουμε κάτι που να προκύπτει από τα κάτω προς τα πάνω. Θέλουμε την κουλτούρα της καθημερινότητας.  

Η πόλη των Ιωαννίνων πώς έχει υποδεχθεί μέχρι στιγμής την Μπιενάλε;

Αν και πρόκειται για μια μπιενάλε που «πατάει» σε παραδοσιακά μοτίβα, δεν σημαίνει ότι θα την αγκαλιάσει όλη η πόλη. Την έχουν αγκαλιάσει όμως οι νέοι. Υπάρχει μια πολύ ζωντανή πραγματικότητα στην οποία οι νέοι άνθρωποι ψάχνουν κάτι διαφορετικό. Οι περισσότεροι από αυτούς γνωρίζουν και τα περί τεχνολογίας, οπότε το όλο πρότζεκτ τους εμπνέει. Γενικά, τέτοιου είδους διοργανώσεις χρειάζονται τον χρόνο τους. Αυτό έχει αποδείξει και η εμπειρία από άλλους, αντίστοιχους θεσμούς.

Πόσο σημαντικό είναι ένας οργανισμός να είναι ανεξάρτητος σε οικονομικό επίπεδο;

Είναι το πιο σημαντικό. Πολιτισμός χωρίς χρήματα δεν γίνεται. Η ένταξη σε κάποιο πρόγραμμα είναι η επιδίωξή μας. Και μακάρι να έρθουν και κάποιοι χορηγοί.