Η οικογένεια Φιλίτη, η Ζίτσα και ένας δρόμος στον Πλάτανο

Η οικογένεια Φιλίτη από τη Ζίτσα, είναι από τις πλέον επιφανείς της περιοχής, με τουλάχιστον πέντε μέλη της να μνημονεύονται ως ευεργέτες.

Δύο από αυτά, τιμώνται και στα Γιάννενα, με τα ονόματά τους να ορίζουν δύο οδούς της πόλης. Ο ένας, είναι ο Αναστάσιος Φιλίτης, στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Ο άλλος είναι ο Δοσίθεος, μακρινός θείος του. Ο Δοσίθεος, κατά κόσμο Δημήτριος, θεωρείται ο πρωτεργάτης της ευεργεσίας στην περιοχή της Ζίτσας και των Κουρεντοχωρίων.

Γεννήθηκε στην Πογδόριανη το 1734. Γονείς του ήταν ο Χρίστος Φιλίτης (Παπαχρίστος) και Άννα Κούρτη, πρωτοπήγε σχολείο στη Ζίτσα, παρότι δεν καταγόταν από αυτή.

Στη μονή Προφήτη Ηλία πήγε σχολείο και αργότερα, με δαπάνη του μοναστηρίου, σπούδασε στη Μπαλάνειο σχολή, στα Γιάννενα.

Ο Δοσίθεος ανελίχθηκε πολύ σύντομα στην ιερατική κλίμακα, από τη στιγμή που ακολούθησε τον ηγούμενο Ζαχαρία στο Βουκουρέστι. Έγινε αρχιμανδρίτης το 1757 και το 1776 ήταν διευθυντής της μητρόπολης Βουκουρεστίου. Το 1793 γίνεται μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας, έχοντας κερδίσει την εύνοια των ντόπιων ηγεμόνων.

Ο Δοσίθεος Φιλίτης καταγράφηκε ως μαικήνας της παιδείας στη Ζίτσα και στα Γιάννενα, με δύο κυρίως τρόπους: είτε με τη βοήθεια που παρείχε σε ανθρώπους από τη Ζίτσα, να σπουδάσουν στις παραδουνάβιες ή στην Ευρώπη (μεταξύ τους ήταν ο Δημήτρης Νικολίδης και ο Χριστόδουλος Μπουτάτης) ή με κληροδοτήματα.

Το 1825 συνέταξε τη διαθήκη του, η οποία προέβλεπε την ανάληψη των δαπανών μισθοδοσίας δασκάλων στην Πογδόριανη και στη Ζίτσα. Τέσσερα χρόνια αργότερα, οι εκτελεστές της διαθήκης του ίδρυσαν το «Πνευματικό Ίδρυμα του Μητροπολίτη Δοσιθέου Φιλίτη» και η σχολή της Ζίτσας ξεκίνησε λίγα χρόνια αργότερα να λαμβάνει τα χρήματα του κληροδοτήματος.

Ο Φιλίτης πέθανε το 1826, εκθρονισμένος και εξόριστος στη Ρωσία πια, στο Μπρασόφ.