Γιατί δεν χρειαζόμαστε πάρκο υψηλής τεχνολογίας (κι αν όχι αυτό, τότε τι;)

Ο Βασίλης Κωστάκης, καθηγητής στο TalTech και ερευνητής στα πανεπιστήμια του Χάρβαρντ και AUB, γράφει με αφορμή το πάρκο υψηλής τεχνολογίας που ανακοινώθηκε πρόσφατα, αλλά και για τη γενική συζήτηση περί «υψηλής» και… μη, τεχνολογίας

Η Περιφέρεια Ηπείρου ανακοίνωσε ότι θα συνεισφέρει 2 εκατομ. ευρώ για τη δημιουργία ενός «πάρκου υψηλής τεχνολογίας». Δηλαδή, ενός χώρου στέγασης εταιριών πληροφορικής και υψηλής τεχνολογίας για την ανάπτυξη συνεργιών μεταξύ τους.

Από τη διεθνή εμπειρία, γνωρίζουμε τα υπέρ και τα κατά τέτοιων χώρων. Και η Ήπειρος, όπως  κάθε μέρος του κόσμου που θέλει την ευημερία των τοπικών οικονομιών και κοινοτήτων, δεν χρειάζεται τέτοια «πάρκα». Αφού εξηγήσω γιατί δεν τα χρειαζόμαστε, θα προτείνω πως θα μπορούσε η Περιφέρεια να συνεισφέρει τα χρήματα αυτά για τη μεγιστοποίηση του δημοσίου συμφέροντος.

Τι είναι η «υψηλή τεχνολογία»; 

Ας δώσω ένα παράδειγμα «υψηλής τεχνολογίας»: το εσωτερικό ενός κτηρίου μπορεί να φωτιστεί μέσω «έξυπνων» φωτισμών. Δηλαδή, λάμπες με αισθητήρες που συνδέονται στο διαδίκτυο, τις προγραμματίζουμε και τις ελέγχουμε από απόσταση. Επίσης, συνδέονται με υπολογιστές και ακολοθούν φωνητικές εντολές. Έτσι εξοικονομείται ενέργεια και ανοιγοκλείνουμε τα φώτα άκοπα. Ωστόσο, μιλώντας για εξοικονόμηση ενέργειας, δεν υπολογίζεται το περιβαλλοντικό κόστος και η ενέργεια κατά την κατασκευή αλλά και απόρριψη ή ανακύκλωση αυτών των συστημάτων. Επίσης, πόσο εύκολα κάποιος συντηρεί τις «υψηλές τεχνολογίες» που συνήθως είναι περίπλοκες και ευαίσθητες;

Αντιμετωπίζοντας μια περιβαλλοντική και οικονομική κρίση τέτοιας έντασης πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν όλες τις συνέπειες αν θέλουμε να μιλάμε για «πράσινη» και «δίκαιη» οικονομία.

Μια άλλη προσέγγιση είναι αυτή της «ήπιας τεχνολογίας». Δηλαδή, αντί για «έξυπνες λάμπες» υπάρχει η δυνατότητα για έξυπνο σχεδιασμό και πλήρη εκμετάλλευση του φωτός της ημέρας. Το βέλτιστο πάντρεμα των δύο: «υψηλών» και «ήπιων» τεχνολογιών είναι το ζητούμενο. Θα επανέλθω σε λίγο σε αυτό.

Ποιoν εξυπηρετούν τα «πάρκα»;

Θα ανοίξουν θέσεις εργασίας. Αυτό είναι το ιερό δισκοπότηρο σήμερα.

Τι θέσεις εργασίας; Δεν είναι όλες οι θέσεις εργασίας ίδιες.

Από τη μία, μια εργαζόμενη μπορεί να δουλεύει για μια ξένη εταιρία πληροφορικής που την πληρώνει 1200 ευρώ ενώ η εργαζόμενη παράγει αξία 5000 ευρώ. Ποιός καρπώνεται την υπεραξία; Φυσικά, από το να είναι άνεργη καλύτερα να δουλεύει. Όμως, τι κι αν υπάρχει καλύτερη επιλογή για την εργαζόμενη και για την τοπική οικονομία;

Μια άλλη εργαζόμενη μπορεί να δουλεύει για έναν συνεταιρισμό, όπου είναι συμμέτοχος στη λήψη αποφάσεων π.χ. για τον καθορισμό των μισθών. Ή να δουλεύει για μια επιχείρηση που παράγει τεχνολογίες ανοικτού κώδικα, δηλαδή τεχνολογίες που δεν εγκλωβίζονται πίσω από αυστηρή πνευματική ιδιοκτησία που εμποδίζει τη μεγιστοποίηση του δημοσίου συμφέροντος. Και μη ξεχνάμε: η Περιφέρεια διαχειρίζεται χρήματα φορολογουμένων με σκοπό τη μεγιστοποίηση του δημοσίου συμφέροντος.

Συνεπώς το πως θα δημιουργηθεί ένα τέτοιο «πάρκο» δεν είναι ουδέτερη απόφαση. Εμπεριέχει συγκεκριμένο πολιτικό πρόσιμο. Επιδιώκεται η μεγιστοποίηση του δημοσίου συμφέροντος ή όχι;

Αν όχι «πάρκα υψηλής τεχνολογίας», τότε τι;

Ας δώσω ένα παράδειγμα τεσσάρων υπαρκτών εγχειρημάτων που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σε ένα «πάρκο κοινωνικής ή ανοικτής τεχνολογίας».

Μια επιχείρηση σχεδιάζει προσθετικά χέρια που έχουν έξυπνο σχεδιασμό και δεν χρειάζονται ηλεκτρικά κυκλώματα («ήπια τεχνολογία»). Χρησιμοποιεί γνώση και λογισμικό ελεύθερο αυστηρής πνευματικής ιδιοκτησίας. Συνεπώς, η κατασκευή των χεριών είναι στο 1/10 της τιμής των αντίστοιχων της αγοράς. Η επιχείρηση διαθέτει ελεύθερα τα σχέδια για μη κερδοσκοπικό σκοπό. Έτσι μέσω ενός ανοικτού τριδιάστατου εκτυπωτή («υψηλή τεχνολογία») μπορούν να κατασκευαστούν τοπικά τα προσθετικά χέρια.

Μια άλλη επιχείρηση σχεδιάζει, κατασκευάζει και πουλά τέτοιους ανοικτούς τρισδιάστατους εκτυπωτές, εκμεταλλευόμενη ελεύθερη γνώση.

Μια τρίτη επιχείρηση και κατασκευάζει ανοικτές αγροτικές τεχνολογίες για αγρότες και καλλιεργητές μικρής κλίμακας. Οι τεχνολογίες αυτές συνδιάζουν «ηπιες» και «υψηλές» τεχνολογίες με γνώμονα τι εξυπηρετεί καλύτερα τον κάθε αγρότη, ανάλογα με το τι καλλιεργεί και που. Το κόστος των τεχνολογιών είναι χαμηλό διότι βασίζονται σε ελεύθερη γνώση. Η ανοικτότητά τους επιτρέπει στον αγρότη να τις συντηρεί και να τις προσαρμόζει στις ανάγκες του.

Μια τέταρτη επιχείρηση βασίζεται σε προϋπάρχον ελεύθερο λογισμικό το οποίο εξελίσσει και  μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις παραπάνω τρεις επιχειρήσεις και όχι μόνο.

Τα παραπάνω εγχειρήματα υπάρχουν και είναι οικονομικά βιώσιμα. Εγκαινιάζουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα και τρόπους παραγωγής. Δίνουν θέσεις εργασίας. Μεγιστοποιούν το δημόσιο συμφέρον. Και νοηματοδοτούν τις ζωές των νέων που παράγουν.

Η συζήτηση δεν μπορεί να εξαντληθεί σε ένα άρθρο 700 λέξεων. Χρειάζεται σοβαρή μελέτη των διεθνών περιπτώσεων και πάντρεμα των βέλτιστων πρακτικών με γνώμονα την τοπική οικονομία, κοινωνία και ανάγκες.

Διαβάστε εδώ το προηγούμενο άρθρο των Β. Ντρέσλερ, Β. Κωστάκη