Έρευνα iMedD για τα ΜΜΕ: H εμπιστοσύνη που χάθηκε

Μια ατάκα του διευθυντή της «Καθημερινής» Αλέξη Παπαχελά χτες Τετάρτη στο Ωδείο Αθηνών συνόψισε σε μεγάλο βαθμό την τρέχουσα κατάσταση της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα, και όχι μόνο: «Δεν καταλάβαμε την αγωνία της ελληνικής κοινωνίας» είπε, αναφερόμενος στα τελευταία δέκα απίθανα και ταραγμένα χρόνια.

Θα ήταν μια απλώς ενδιαφέρουσα αναδρομική παρατήρηση, αν δεν γινόταν στο πλαίσιο του σημαντικότερου δημοσιογραφικού γεγονότος που έχει συμβεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια: η Διεθνής Εβδομάδα Δημοσιογραφίας που διοργανώνει 5-9 Οκτωβρίου στην Αθήνα, το iMEdD.

Πολύ περισσότερο δε, τη στιγμή που η παρατήρηση του κ. Παπαχελά έγινε μετά την παρουσίαση μιας πανελλαδικής έρευνας που επιβεβαίωσε εμφατικά αυτό που όλοι-ες ψυχανεμίζονταν: ότι η εμπιστοσύνη στη δημοσιογραφία και τα ΜΜΕ στην Ελλάδα, έχει διαρραγεί σχεδόν ολοκληρωτικά.

Μπορείτε να διαβάσετε όλη την έρευνα εδώ

Την έρευνα έκανε η Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του ΠΑΜΑΚ και την παρουσίασε ο Γιώργος Σιάκας, διευθυντής της μονάδας.

Ενδεικτικά, σχεδόν το μόνο θετικό της έρευνας είναι ότι το 89,5% πιστεύει ότι η δημοσιογραφία είναι απαραίτητη για τη δημοκρατία.

• Το 72% δεν εμπιστεύεται την τηλεόραση στην Ελλάδα και το 74,5% δεν εμπιστεύεται τους δημοσιογράφους.
• Η βασική πηγή ενημέρωσης είναι το διαδίκτυο, αλλά οι 5 στους-ις 10 δεν εμπιστεύονται τις ιστοσελίδες.
• Το 90% όσων απάντησαν στην έρευνα, δεν έχει κάποια συνδρομή σε έντυπο ή ηλεκτρονικό ΜΜΕ.
• Το 52% δεν αγοράζει εφημερίδες και μόλις ένα 4,5% αγοράζει καθημερινά.

Η κακή εικόνα δεν είναι έκπληξη, ωστόσο. Οι δύο ιδρυτές του iMedD, Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου και Στρατής Τριλίκης που άνοιξαν το συνέδριο, τόνισαν επανειλημμένα ότι ακριβώς γι αυτό τίθεται το ερώτημα στον τίτλο: «Α matter of trust», υπόθεση εμπιστοσύνης. Είναι δυνατή η αλλαγή της εικόνας και μήπως τελικά η κατάσταση έχει φτάσει στο σημείο χωρίς επιστροφή;

Ο Μάνος Χωριανόπουλος, διευθυντής του news247.gr ανέτρεξε καταρχάς στις πληγές που άφησε η μνημονιακή περίοδος και στον Τύπο και στα θέματα εμπιστοσύνης και στάθηκε στο θέμα του ελέγχου των ΜΜΕ από την εξουσία. Είπε μεταξύ άλλων ότι η σημερινή κυβέρνηση τον πέτυχε «καλύτερα από τις προηγούμενες» και ότι ελπίζει να μη θεωρηθεί το μοντέλο της «να μην είναι παράδειγμα για τις επόμενες».

Η έρευνα εστιάζει και σε συγκεκριμένα ερωτήματα: πόσο καλά χειρίστηκαν θέματα όπως οι υποκλοπές, η ακρίβεια και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Και η απάντηση του κοινού είναι καταδικαστική

Επίσης:

• Το 47,5% δεν πιστεύει ότι υπάρχει ελευθερία των ΜΜΕ στην Ελλάδα
• Το 66,5% δεν πιστεύει ότι είναι ανεξάρτητα από την πολιτική εξουσία
• Το 65,5% δεν πιστεύει ότι τα ΜΜΕ είναι οικονομικά ανεξάρτητα
• Το 34% πιστεύει ότι τα ΜΜΕ ελέγχουν την εξουσία

Τοπικά VS πανελλαδικά ΜΜΕ

Τα τοπικά ΜΜΕ χαίρουν μεγαλύτερης εμπιστοσύνης, παρότι και εκεί το ισοζύγιο είναι αρνητικό: το 48,5% πιστεύουν ότι τις περισσότερες φορές ή και γενικά οι ειδήσεις τους δεν είναι άξιες εμπιστοσύνης.

Η έρευνα έδειξε επίσης ότι τα πανελλαδικά ΜΜΕ έχουν περιεχόμενο που ενδιαφέρει περισσότερο από αυτό των τοπικών.

Τα τοπικά όμως απολαμβάνουν μεγαλύτερης αξιοπιστίας από τα πανελλαδικά, αν και το σύνολο των αρνητικών γνωμών είναι επίσης μεγάλο.

Ο κόσμος, όπως προκύπτει από την έρευνα, εμπιστεύεται λίγο έως καθόλου τους δημοσιογράφους. Θεωρεί ότι μεροληπτούν, ότι έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο, ότι δεν κάνουν τη δουλειά τους με έντιμο τρόπο, καθώς και ότι είναι καλά αμειβόμενοι.

Το τελευταίο είναι ενδεικτικό της αρνητικής στάσης του κοινού, καθώς οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα (οι κανονικοί, όχι οι «κομπέρ» και δημοσιολογούντες σε δελτία ειδήσεων, sites κ.λπ. ούτε οι «πολυθεσίτες» με μονοπρόσωπα sites που έχουν και κάποια άλλη, μόνιμη θέση σε γραφεία Τύπου κ.λπ.), δεν αμείβονται κανονικά. Τόσο ο κ. Παπαχελάς, όσο και ο κ. Χωριανόπουλος περιέγραψαν τη ζοφερή εργασιακή κατάσταση στο χώρο, τα τελευταία δέκα χρόνια.

Το θέμα όμως είναι ότι οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζονται ως μια ελίτ, χωρίς στη μεγάλη τους πλειοψηφία να είναι κάτι τέτοιο. Άσχετα αν τα επικρατούντα πρότυπα είναι, όχι η δημοσιογραφία και η έρευνα, αλλά ο παραγοντισμός και η συνάρτηση με την εξουσία…

Αντίθετα, η έρευνα παρουσιάζει μια κατάσταση η οποία είναι εξίσου προβληματική: 5/10 πιστεύουν ότι «τα social media αποτελούν εναλλακτική πηγή ενημέρωσης». Εδώ, σε ένα βαθμό αποτυπώνεται και η ίδια η ευθύνη της δημοσιογραφίας και των παροικούντων αυτή, για την παρακμή, αλλά και την απώλεια της εμπιστοσύνης. Τα social media δεν είναι ούτε πρότυπα, ούτε αξιόπιστοι ενημερωτικοί δίαυλοι, αλλά «μεταπράτες», στην καλύτερη περίπτωση. Ωστόσο, στην έρευνα «χτυπάνε» μεγαλύτερα ποσοστά «επαλήθευσης» της ακρίβειας ειδήσεων, από τα ΜΜΕ.

Το 38% της έρευνας θεωρεί ότι «αρκεί η απουσία οποιασδήποτε παρέμβασης» στους δημοσιογράφους για να αυξηθεί η εμπιστοσύνη του κοινού.

Ένα ακόμα ενδιαφέρον εύρημα, είναι τα της οικονομικής ανεξαρτησίας των ΜΜΕ. Η πλειοψηφία θεωρεί ότι οι ενημερωτικές ιστοσελίδες πρέπει να αντλούν τα έσοδά τους από διαφημίσεις (συνολικά 74,5%) και μόλις το 18,5% από συνδρομές.

Εδώ υπάρχει και η «παγίδα» όμως: οι διαφημίσεις, ειδικά οι κρατικών ή ημικρατικών φορέων, ακόμα όμως και ιδιωτικών φορέων με στενή συνάρτηση με την εξουσία, μοιράζονται αποκλειστικά σχεδόν με πολιτικά κριτήρια και κομματική εντολή, ακόμα και όταν μεσολαβούν διαφημιστικές εταιρίες. Στα δε περιφερειακά μέσα φτάνουν με το σταγονόμετρο, συχνά αποκλειστικά σε συγκεκριμένα, «οικείας» πολιτικής ταυτότητας, χωρίς να βαραίνουν άλλα κριτήρια.

Ο κ. Παπαχελάς χτες, μεταξύ άλλων είπε ότι θεωρεί ανοησία να μη δίνεται πχ διαφήμιση σε ένα μέσο γιατί είναι αντιπολιτευτικό. Αυτό γίνεται συχνότατα στην Ελλάδα, για τους λόγους και μηχανισμούς που προαναφέρθηκαν.

Οι δημοσκοπήσεις, η κρίση, οι υποκλοπές

Ο κόσμος που απάντησε στην έρευνα, κατά 79% θεωρεί ότι τα ΜΜΕ μεταδίδουν δημοσκοπήσεις παρεμβαίνοντας σε αυτές, σίγουρα ή μάλλον σίγουρα.

• Το 57% θεωρεί ότι κάλυψαν ανεπαρκώς την ενεργειακή κρίση
• Το 62,5% θεωρεί ότι κάλυψαν ανεπαρκώς την υπόθεση των υποκλοπών.

Ο κ. Χωριανόπουλος επισήμανε την έκπληξή του, πώς μεγάλα ΜΜΕ στην Ελλάδα «έθαψαν» ένα θέμα που υπό κανονικές συνθήκες είναι θελκτικότατο για ερευνητικές επιτυχίες και πρωτοσέλιδα.

Εν ολίγοις, τα πράγματα είναι όπως φαίνονται: δύσκολα. Η δημοσιογραφία πλήττεται ένθεν κακείθεν, όταν αντιμετωπίζεται ως δεκανίκι της εξουσίας ή τρόπος για να γίνεις παράγοντας «στο χωριό και στην πόλη».

Υπερβολές και γενικεύσεις υπάρχουν, αλλά μεταξύ άλλων τις έχουν πυροδοτήσεις και οι ίδιοι οι φορείς (κυβέρνηση, πολιτική, ΜΜΕ) που αποτελούν σήμερα μέρος του προβλήματος.

Η έρευνα εγινε μεταξύ 1-9 Σεπτεμβρίου 2022 με 1.536 άτομα, 17+ ετών.

Ο Τύπος Ιωαννίνων typos-i.gr συμμετέχει με ομιλία στο Φόρουμ Δημοσιογραφίας του iMedD, το Σάββατο 8 Οκτωβρίου, στις 16.00, στη συζήτηση με θέμα «Τοπική ειδησεογραφία: Χτίζοντας εμπιστοσύνη, αλληλεπιδρώντας με τις κοινότητες»

Μπορείτε να παρακολουθείτε ζωντανά τις εκδηλώσεις του Φόρουμ Δημοσιογραφίας, εδώ.