Ένας πρωθυπουργός σε ταραγμένα χρόνια

Οι δρόμοι των Ιωαννίνων που έχουν ονόματα διατελεσάντων πρωθυπουργών, είναι πολλοί. Ένας βασικός λόγος είναι ότι αρκετοί από τους ανθρώπους αυτούς, είχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σχέση με την Ήπειρο.

Ένας τέτοιος ήταν και ο Σπύρος Λάμπρος. Παρότι γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1851, καταγόταν από τους Καλαρρύτες, από τη μεριά του πατέρα του που ήταν νομισματολόγος. Νονός του, ήταν ο Ανδρέας Μουστοξύδης, κερκυραίος λόγιος.

Το 1871 αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική και μερικά χρόνια αργότερα αναγορεύτηκε διδάκτορας από το πανεπιστήμιο της Λειψίας.

Ο Λάμπρος ήταν ο πρώτος σε μια σειρά συντηρητικών ιστορικών και λογίων που έφτασε μέχρι τον Καλλιάφα (ο οποίος ήταν από τους πιο επίμονους ερευνητές του). Θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές της ιστορικής επιστήμης στην Ελλάδα, έχοντας αφήσει μεγάλο γραπτό έργο. Περίπου 480 εργασίες του έχουν δημοσιευτεί κατά το διάστημα των σπουδών του σε Παρίσι, Λονδίνο και Βιέννη, αλλά και κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα.

Ο Λάμπρος διετέλεσε πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών για δύο θητείες, ενώ αναμείχθηκε ιδιαίτερα ενεργά στην πολιτική ζωή της Ελλάδας. Το 1897 υπήρξε ο τρίτος, μόλις, πολίτης που δέχθηκε στους κόλπους της η Εθνική Εταιρεία. Ο ρόλος της στα γεγονότα που οδήγησαν στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του ’97, αλλά και η επιρροή της στη διπλωματική ζωή της Ελλάδας κατά τα πέντε χρόνια ύπαρξής της, δεν είναι και από τις πιο λαμπρές ιστορικές σελίδες…

Σκληρός φιλοβασιλικός, ο Λάμπρος έμελλε να «σηκώσει το πολιτικό βάρος» της βασιλείας που για χρόνια στην Ελλάδα δολοπλόκησε στο παρασκήνιο. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1916 σχημάτισε κυβέρνηση, με εντολή του βασιλιά Κωνσταντίνου, ενώ ο ρόλος της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο «παιζόταν» ακόμα. Οι φιλοβασιλικές κυβερνήσεις ήταν σε μόνιμη κόντρα με την Αντάντ και ο Λάμπρος θα γινόταν ο ένας πόλος του «Εθνικού Διχασμού».

Σαράντα περίπου μέρες μετά την ορκωμοσία της κυβέρνησής του (στην οποία συμμετείχε ένας ακόμα Ηπειρώτης, ο Ευγένιος Ζαλοκώστας), σημειώθηκαν οι «Ελληνικοί εσπερινοί» ή «Νοεμβριανά»: το γαλλικό θωρηκτό «Μιραμπώ» βομβάρδισε την Αθήνα, αγγλογαλλικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και άρχισε να ανατέλλει το «άστρο» του μετέπειτα δικτάτορα Μεταξά που τις εκδίωξε.

Σχεδόν ταυτόχρονα, η Αντάντ αναγνώρισε την Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη και έτσι, ο Λάμπρος ήταν και επίσημα πια πρωθυπουργός της μισής χώρας.

Παραιτήθηκε στις 21 Απριλίου 1917. Λιγότερο από δύο μήνες αργότερα, ο Βενιζέλος κατέβηκε στην Αθήνα, σχημάτισε κυβέρνηση σ τη «Βουλή των Λαζάρων», η οποία είχε αναδειχθεί από τις εκλογές του 1915 και ξεκίνησαν οι «αντίστροφες» διώξεις.

Ο Λάμπρος ήταν ένα από τα θύματά τους. Εξορίστηκε στην Ύδρα και στη Σκόπελο, η περιουσία του δεσμεύτηκε και ο ίδιος ταλαιπωρήθηκε από πνευμονία. Του επιτράπηκε τελικά να επιστρέψει στην Αθήνα όπου και πέθανε, στις 23 Ιουλίου 1919, όντας σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Κόρη του ήταν η Λίνα Τσαλδάρη. Ο ίδιος, εκτός από την εμπλοκή του με την πολιτική, ήταν και παίκτης του μπριτζ και γραμματέας της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής.