Ένας άγνωστος χαρτογράφος από τη Ζίτσα

Μιχαήλ Χρυσοχόου Ζιτσαίος (1834-1921): Ένας γεωγράφος, ιστορικός και συγγραφέας, αλλά κυρίως ένας χαρτογράφος. Ένα πρόσωπο που θα μπορούσε να «μείνει στην Ιστορία», ένα από τα πρόσωπα που δεν έγιναν ευρέως γνωστά και στα οποία «δεν αποδόθηκαν τα, ηθικού τουλάχιστον χαρακτήρα, δέοντα εύσημα» όπως τόνισε ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Απόστολος Κατσίκης στη χτεσινή ομιλία του στη Ζωσιμαία Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη.

Η ομιλία του κ. Κατσίκη και η γνωριμία με τον ιδιαίτερο αυτόν χαρτογράφο που καταγόταν από τη Ζίτσα έγιναν κατά τη διάρκεια των εγκαινίων της έκθεσης χαρτών του Μιχαήλ Θ. Χρυσοχόου, παρουσία και των δημάρχων Ιωαννίνων και Ζίτσας, Θωμά Μπέγκα και Μιχάλη Πλιάκου αντίστοιχα, στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων για τα «Ελευθέρια».

Οι χάρτες του Χρυσοχόου είναι αυτοί που χρησιμοποιήθηκαν στο Συνέδριο της Κωνσταντινούπολης (1881) για την οριστική λύση του ζητήματος των συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Βρίσκονται δε στις ειδικές συλλογές της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης. Οκτώ φύλλα χαρτών που είχαν αγοραστεί το 1990 από το βιβλιοπωλείο «Δωδώνη» του Βασιλείου και Ευαγγέλου Λάζου έναντι του ποσού των 80.000 δρχ. «Είναι ένα σχετικά πρόσφατο απόκτημα που έρχεται να συμπληρώσει τον πλούτο των σπάνιων τεκμηρίων μας… Από την έρευνά μας, στα γνωστά πολιτιστικά ιδρύματα της χώρας φαίνεται ότι είμαστε από τους λίγους που διαθέτουμε το πλήρες σύνολο των οκτώ φύλλων της πρώτης έκδοσης» ανέφερε στην εναρκτήρια ομιλία της η προϊσταμένη της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης Βάγια Οικονομίδου.

Στην έκθεση, παρουσιάζονται οι λεπτομερείς χάρτες του Χρυσοχόου αλλά και του Χάρτη της Ελλάδος (1852) της Γαλλικής Στρατιωτικής Χαρτογραφικής Υπηρεσίας (Dépôt de la Guerre) από τη συλλογή Οικονόμου και του Χάρτη του Βασιλείου της Ελλάδος (1884) του Καισαροβασιλικού Στρατιωτικού Γεωγραφικού Ινστιτούτου εν Βιέννη διά χειρός του χαρτογράφου Ιφικράτη Κοκκίδη (από τη συλλογή Σπ. Λάμπρου).

Ο κ. Κατσίκης ήταν αυτός που ανέλαβε να παρουσιάσει τη ζωή και το έργου του Μιχαήλ Χρυσοχόου, ο οποίος γεννήθηκε το 1834 στη Ζίτσα όπου πήγε σχολείο μέχρι τα 10 του. Στη συνέχεια, έγινε υπηρέτης σε καφενείο και μπακάλικο στα Γιάννενα. Την περίοδο 1854-1867 συμμετείχε σε διάφορα απελευθερωτικά κινήματα στην Ελλάδα. Το 1873, βρέθηκε στη Λάρισα όπου ασχολήθηκε με μεταλλευτικές εργασίες και εξορύξεις μαρμάρου και ήρθε σε επαφή με τη γεωγραφία-τοπογραφία και στη συνέχεια με τη χαρτογραφία. Η πρώτη του δουλειά ήταν ένας τοπογραφικός χάρτης της Λάρισας και της ευρύτερης περιοχής. Ακολούθησαν χαρτογραφικές αποτυπώσεις σε Ήπειρο και Μακεδονία, περιοχές τις οποίες ο Χρυσοχόος περπάτησε βήμα-βήμα. 

Όπως σημείωσε ο ομότιμος καθηγητής, εκείνη την εποχή οι χαρτογραφήσεις γίνονταν από ξένα κυρίως συνεργεία και τις περισσότερες φορές αντανακλούσαν τις απόψεις των κυβερνήσεων των ξένων δυνάμεων. «Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι χάρτες του Χρυσοχόου αποκτούν ιδιαίτερη, εθνική θα έλεγα σημασία, διότι αξιοποιήθηκαν κατά τις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις, για την παραχώρηση στην Ελλάδα θεσσαλικών και ηπειρωτικών εδαφών, οι οποίες άρχισαν στις 25 Ιανουαρίου 1879 µε τη ∆ιάσκεψη της Πρέβεζας, ήταν ιδιαίτερα επίπονες, και έληξαν με την τελική υπογραφή της συνθήκης στις 20 Ιουνίου 1881» τόνισε. Ο Χρυσοχόος είχε προτείνει την ενσωμάτωση ολόκληρης της Θεσσαλίας και των περιοχών της Ηπείρου νότια του Καλαμά, συμπεριλαμβανομένων των Ιωαννίνων. Οι ελληνικές θέσεις δεν έγιναν δεκτές. Με τη διάσκεψη του 1881, στο ελληνικό κράτος προσκυρώθηκαν η Θεσσαλία, πλην της περιοχής Ελασσόνας, και μόνο ένα μικρό τμήμα της Ηπείρου (κυρίως η περιοχή της Άρτας). Πάνω στους χάρτες του Χρυσοχόου, σχεδιάστηκε η οριοθετική γραμμή των συνόρων αυτών. Για τον κ. Κατσίκη, ο Χρυσοχόου ήταν «πρωτοπόρος της εθνικής χαρτογραφίας» και «ένας ανιδιοτελής και φλογερός πατριώτης».

Η έκθεση των χαρτών του Χρυσοχόου («Πίναξ της Μεσημβρινής Ηπείρου και της Θεσσαλίας»), στο κεντρικό αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης, θα διαρκέσει μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου.