Δύο γυναίκες, δύο αρχοντικά

Δύο γυναίκες που άφησαν την οικία τους στον Δήμο Ιωαννιτών. Δύο γυναίκες που έζησαν την ίδια περίπου περίοδο και οι οποίες έκαναν και παρέα. Η καθεμία από αυτή με τη δική της ιστορία. Η Ισμήνη Τζαβέλλα και η Φερενίκη Καλούδη, ήταν τα τιμώμενα πρόσωπα στην εκδήλωση του Δήμου Ιωαννιτών για τους ευεργέτες της πόλης, η οποία έγινε χτες το απόγευμα στον πολιτικό πολυχώρο «Δημήτρης Χατζής», στα παλιά σφαγεία.

Το σπίτι της Φερενίκης Καλούδη βρίσκεται στην οδό Αρχιμανδρειού 5. Πριν από λίγες ημέρες, το Τμήμα Κληροδοτημάτων και η εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος Γωγώ Γιώτη άνοιξαν το σπίτι… στις κάμερες και στους δημοσιογράφους προκειμένου να πάρει το γιαννιώτικο κοινό μια εικόνα του ερμητικά επί πολλά χρόνια κλειστού αυτού σπιτιού. Αν και η οικία Καλούδη έχει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία (εξάλλου έχει χαρακτηριστεί διατηρητέα), δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση.

Το αντίθετο συμβαίνει με την οικία Τζαβέλλα, στην οποία τα τελευταία χρόνια έγινε και εργασίες αποκατάστασης, με το κτίριο να είναι σχεδόν έτοιμο να εκπληρώσει τον σκοπό του. Το δημοτικό συμβούλιο Ιωαννίνων έχει αποφασίσει να στεγάσει στο ισόγειο της αστικής αυτής κατοικίας του 19^ου αιώνα το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου, ενώ στον α’ όροφο θα λειτουργήσει μουσείο-αρχοντικό με όλα τα έπιπλα και τα αντικείμενα που υπάρχουν. Όπως είπε και στην εκδήλωση η κ. Γιώτη, η μεταστέγαση του Ιστορικού Αρχείου θα καταστήσει όλο το κτίριο λειτουργικό. Το Τμήμα Κληροδοτημάτων έχει σχεδιάσει επίσης να αξιοποιήσει και την πίσω αυλή του σπιτιού, όπου μπορούν να γίνονται πολιτιστικές δράσεις και εκδηλώσεις σε συνεργασία με το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων για παράδειγμα. Μάλιστα, όπως είπε η κ. Γιώτη, κάτι τέτοιο κάθε άλλο παρά αποκλείεται να γίνει μέσα στο καλοκαίρι.

Για την προσωπικότητα της Ισμήνης Τζαβέλλα (1904-1985), μίλησε η Νίκη Λάππα, η οποία είχε συγγενική σχέση μαζί της. Η Ισμήνη Τζαβέλλα ήταν κόρη του Γιώργου Τζαβέλλα, δικηγόρος ο οποίος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα. Είχε μια αδελφή την Αντιγόνη με σημαντική δράση στον αγώνα απελευθέρωσης της πόλης, καθώς συμμετείχε στην κρυπτογράφηση πληροφοριών και στην αποκρυπτογράφηση των διαταγών του Ελληνικού Στρατηγείου. Η μητέρα της, Χαριτίνη Λαμπρινού, ήταν αδελφή του φαρμακοποιού-φωτογράφου Αλκιβιάδη Λαμπρινού (διαβάστε εδώ). 

Όπως είπε η κ. Λάππα, η Ισμήνη Τζαβέλλα τις μαθησιακές της σπουδές τις έκανε σε παρθεναγωγείο της Κέρκυρας, το οποίο διοικούσε γαλλικό τάγμα. Κατά τον πόλεμο, έγινε εθελόντρια νοσοκόμα στο στρατιωτικό νοσοκομείο Ιωαννίνων, ενώ μετά τον πόλεμο έκανε ιδιαίτερα μαθήματα γαλλικής γλώσσας στο σπίτι της. «Ένας από τους μαθητές της ήταν ο πρώην δήμαρχος Φίλιππας Φίλιος» είπε, ενώ αναφέρθηκε ιδιαίτερα στις κοινωνικές συναναστροφές που είχε. Η Ισμήνη Τζαβέλλα, εκτός από την οικία της, άφησε στον Δήμο πολλά κοσμήματα και αντικείμενα αξίας (τα οποία βρίσκονται στις προθήκες του Δημαρχείου), αλλά και ένα ακόμη κτίριο εξ αδιαιρέτου κατά 3/5 επί της οδού Ανεξαρτησίας 93-95, το οποίο δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση.

Για τη Φερενίκη Καλούδη (1908-1995), μίλησε η Λουκία Τζάλλα από την εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγών». Η κ. Τζάλλα μίλησε πιο βιωματικά για την Καλούδη, η οποία την είχε παντρέψει. Περιέγραψε έναν άνθρωπο με ιδιαίτερες αντιφάσεις. Μια γυναίκα που ήταν βαθιά δημοκρατική και που περηφανευόταν που ο πατέρας της, ο γυμνασιάρχης της Ζωσιμαίας και βουλευτής Ιωαννίνων με το Κόμμα των Φιλελευθέρων Γιώργος Καλούδης, είχε ψηφίσει για την έκπτωση της βασιλείας στο δημοψήφισμα του 1924, που απήγγειλε Ομήρου Οδύσσεια, Καβάφη και Σεφέρη, που βοηθούσε ανήμπορες οικογένειες. Αλλά και μια γυναίκα που παράλληλα της άρεσε να της φιλούν το χέρι και να γυρνάει το φλιτζάνι του καφέ.

Πέραν των προσωπικών ιστοριών και βιωμάτων, οι δύο οικίες έχουν τη δική τους αξία για το πολιτιστικό απόθεμα της πόλης. Και το ζητούμενο είναι να αποκτήσουν μια βιωματική σχέση με όλη την πόλη κι όχι μόνο με όσους γνώριζαν τις ιδιοκτήτριες-ευεργέτιδες.

* Κεντρική φωτογραφία: Την εκδήλωση πλαισίωσαν μουσικά η Χρυσούλα Μαρούλη, η Βάσω Αρλέτου και η Μαριάνθη Καψάλη από το Δημοτικό Ωδείο Ιωαννίνων