Δ. Σαλαμάγκας: εκείνος που γνώριζε τα Γιάννενα όσο κανείς άλλος

Ο δρόμος πίσω από την Ακαδημία έχει το όνομα ενός από τους ανθρώπους που δημιούργησαν τη «λαογραφική κιβωτό» των Ιωαννίνων. Ο Τάκης Σαλαμάγκας γεννήθηκε το 1894. Ο πατέρας του, ο Στέφανος, ήταν γιατρός με σπουδές στο εξωτερικό και πέθανε ακριβώς τη μέρα της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων, στις 21 Φεβρουαρίου 1913. Ο γιος του είχε τελειώσει ήδη τη Ζωσιμαία και θα ακολουθούσε νομικές σπουδές στην Αθήνα. Το 1920 μπήκε στο στράτευμα ως σύμβουλος στρατιωτικής δικαιοσύνης και ως αξιωματικός, πήρε μέρος στον ελληνοτουρκικό πόλεμο στη Μικρά Ασία. Παρέμεινε στο στρατό ως το 1936, όταν και επέστρεψε στα Γιάννενα. Ο Σαλαμάγκας αποστρατεύτηκε πολύ νωρίς, στα 42 του, έχοντας ζήσει έναν από τους σκληρότερους πολέμους και, όπως περιγράφει ο Τάκης Σιωμόπουλος στην «Ηπειρωτική Εστία», με κλονισμένη την ευαίσθητή του φύση από γεγονότα όπως εκτελέσεις λιποτακτών.

Ήδη, είχε ξεκινήσει να καταγράφει με έναν προσωπικό, εξαιρετικά ζωντανό τρόπο, το λαογραφικό αποτύπωμα των Ιωαννίνων στο πέρασμα των αιώνων, όντας εξαντλητικός στις σημειώσεις του, αλλά και στις περιγραφές του για την καθημερινή ζωή στην πόλη, για τις γενεαλογίες των πασάδων, αλλά και των γνωστών οικογενειών της πόλης, για τις γειτονιές και τους ανθρώπους τους. Με την επιστροφή του στα Γιάννενα η έρευνα και το έργο του διογκώθηκαν. Ο Αρσένης Γεροντικός χαρακτήρισε την εργασία του «καταθλιπτική», γιατί όπως λέει, δεν είχε στη διάθεσή του ούτε οργανωμένα αρχεία, ούτε συστηματοποιημένο υλικό.

Ωστόσο, το μέγεθος του έργου και της καταγραφής που άφησε, είναι τεράστιο. Είναι από τους πρώτους ανθρώπους στους οποίους απευθύνθηκε η νεοσύστατη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 1964, κατά την ίδρυσή της. Μάλιστα, ο Σαλαμάγκας είχε επισκεφθεί τη νεοσύστατη Φιλοσοφική, η οποία στεγαζόταν στην Ακαδημία. Σχεδόν δίπλα, εκεί που υπάρχει σήμερα ο δρόμος, ζούσε ο Σαλαμάγκας.

Εκτός από τα ιστορικά-λαογραφικά του έργα, ο Σαλαμάγκας είχε σημαντική ποιητική δραστηριότητα, αλλά και σημειώσεις με παροιμίες, εκφράσεις, λαϊκούς στίχους κ.α.

Ο Σαλαμάγκας πέθανε στις 8 Δεκεμβρίου του 1965. «Τα Γιάννινα εκήδευσαν χθες, με πανδήμους εκδηλώσεις πένθους, εκείνον που τόσον τα αγάπησε, τα τραγούδησε, τα ιστόρησε» έγραψε στον επικήδειο με τίτλο «Ο τελευταίος περίπατος στα Γιάννινα», ο «Πρωινός Λόγος».