Μπαντίδοι και Καραμπέρηδες: Οι γλεντζέδες των Ιωαννίνων

Μπαντίδοι και Καραμπέρηδες: Δύο διαφορετικές κοινωνικές ομάδες που «έδρασαν» κυρίως τον 19^ο αιώνα, επί οθωμανικής κυριαρχίας ακόμη. Όλοι τους, ανεξαρτήτως σε ποια κοινωνική ομάδα ανήκαν, ήταν οι γλεντζέδες των Ιωαννίνων.

Οι Καραμπέρηδες ανήκαν στην τάξη του αστού και του αφεντικού, ενώ ο Μπαντίδος ήταν προλετάριος, εργάτης. «Παρά πολύ μπαντίδεψα, βγήκ’ απ’ το νισάφι/η μάννα μου με καρτερεί κι εγώ εγώ είμαι στο σοκάκι» αναφέρεται σε ένα γιαννιώτικο στιχοπλάκι το οποίο καταγράφει ο λόγιος Δημ. Σαλαμάγκας σε μελέτη του στην «Ηπειρωτική Εστία» το 1959. Μπαντίδος σημαίνει πειρατής, κουρσάρος, αλλά και ληστής. Ωστόσο, όπως σημειώνει και ο Σαλαμάγκας, στα Γιάννενα ο μπαντίδος είχε άλλη σημασία. Σύμφωνα με τις περιγραφές, οι μπαντίδος ήταν άγριοι αλλά τίμιοι, είχαν αρχές. Έκαναν δουλειές του ποδαριού και όποια χρήματα είχαν, τα σκορπούσαν σε γλέντια, στα κρασοπουλιά και στο μπαρμπούτι ή στα χαρτιά. Μόνο που είχαν μια τάση… στο να τραβάνε μαχαίρι εύκολα και βέβαια δεν συμπαθούσαν τους άρχοντες. Η έδρα τους ήταν οι χριστιανικές συνοικίες της Σιαράβα, της Λούτσας, της Καλούτσιανης και της Καραβατιάς.

Η ιδιότυπη αυτή κοινωνική τάξη φαίνεται ότι άρχισε να σβήνει το 1885, όταν οι δύο τρεις εκατοντάδες μπαντίδοι πήραν εθελοντικά μέρος στην ελληνική επιστράτευση του 1885 (εξαιτίας της προσάρτησης της Ανατολικής Ρωμυλίας στη Βουλγαρία και της επακόλουθης ετοιμότητας στην τότε ελληνοτουρκική μεθόριο της Θεσσαλίας). Και στη συνέχεια, σκόρπισαν στην Άρτα, στο Αγρίνιο κι αλλού όπου δούλεψαν κυρίως ως τσαρουχάδες.

Οι Καραμπέρηδες, από την πλευρά τους, ήταν επίσης αδιόρθωτοι γλεντζέδες. Αλλά πιο κύριοι. Με τα μαχαίρια και με τους καβγάδες δεν είχαν καμία σχέση. Προτιμούσαν τα τραγούδια, τα πειράματα και τις γυναίκες των καφέ αμάν. Σύχναζαν κι αυτοί σε χάνια, σε κρασοπουλιά κ.ά. Ήταν επίσης άνθρωποι που δεν είχαν οικογενειακές υποχρεώσεις και που επίσης ξόδευαν τα χρήματά τους (τα οποία προφανώς την επόμενη μέρα μπορούσαν να αποκτήσουν ξανά).

Και οι Μπαντίδοι και οι Καραμπέρηδες αγαπούσαν, όπως ήταν αναμενόμενο, τις Απόκριες.  Οι Μπαντίδοι, όπως αναφέρει ο Σαλαμάγκας, σχημάτιζαν μπουλούκια και έφερναν γύρω την αγορά χορεύοντας. Τη βραδιά των Αποκριών πήγαιναν στα Μνήματα (στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Λύκειο Ζωσιμαίας). Κατά την επιστροφή στις συνοικίες τους, άναβαν μεγάλες τζαμάλες γύρω από τις οποίες χόρευαν και τραγουδούσαν.

Ο ποιητής και πεζογράφος Κώστας Κρυστάλλης, σε ένα κείμενό του, αναφέρεται στον χορό των Καραμπέρηδων στην πλατεία των Μνημάτων (σημειωτέον ότι η περιοχή αυτή είχε τότε πολλά αρχοντικά). Όπως περιγράφει, κατά τον χορό τους υπάρχει πάντα στο έδαφος «πλόσκα ή μπότι (πήλινον αγγείον), πλήρες οίνου, το όποιον εις το τέλος εκάστου άσματος περιέρχεται εις τα χείλη των χορευτών»…