«… την απόλαυσιν την μακαρίαν»

Ιωάννινα, τέλη του 19^ου αιώνα, ύστερη οθωμανοκρατική περίοδος. Μια αναφορά του γάλλου προξένου στα Γιάννενα μάς πληροφορεί ότι στην πόλη υπάρχουν 58 κρασοπουλιά και 14 ρακοπουλιά.

Η παρουσία τόσων πολλών κρασοπουλιών σε σύγκριση με τα ρακοπουλιά μπορεί να οφείλεται και σε έναν ειδικό φόρο, τον αποκαλούμενο «κρασονόμι». «Ο φόρος αυτός είχε επιβληθεί στα τέλη του 18^ου αιώνα και επιβάρυνε κάθε οκά κρασιού με δύο παράδες και κάθε οκά ρακιού (οινοπνεύματος) με 4 παράδες στο ελεύθερο εμπόριο» αναφέρει ο καθηγητής Γιώργος Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Οι συντεχνίες στα Γιάννενα κατά τον 19^ο και τις αρχές του 20^ου αιώνα». Το ρακί λοιπόν φαίνεται ότι ήταν πιο ακριβό.

Από το 1870 και μετά, τα Γιάννενα έχουν την πρώτη τους γνωριμία με την ξενόφερτη μπίρα. Το 1871, σύμφωνα με την ελληνοτουρκική εφημερίδα «Γιάνγια-Ιωάννινα», δημιουργείται μάλιστα το πρώτο ζυθοποιείο, με την πόλη να ελπίζει στη βιομηχανική της πρόοδο. Την ίδια περίοδο, στην Αθήνα, τα ζυθοποιεία, τα οποία είχαν ανοίξει από Βαυαρούς κατά τη βασιλεία του Όθωνα, επεκτείνονται.

Το γιαννιώτικο ζυθοποιείο ανήκει σε κάποιον Αναστ. Γοδίνο. Τη νέα αυτή δραστηριότητα, υποστηρίζει με ιδιαίτερο πάθος ο διδάκτωρ της Ιατρικής Ιωάννης Λαμπρίδης (και από τους σημαντικότερους λόγιους των Ιωαννίνων), με κείμενό του στη «Γιάνγια». Ο γιατρός Λαμπρίδης προσδίδει στην μπίρα πολλές ιδιότητες που ωφελούν το στομάχι, το νευρικό σύστημα, το πεπτικό σύστημα και άλλα πολλά. Εφιστά όμως την προσοχή μόνο στους «πληθωρικούς, τους εις συμφορήσεις αίματος προς τον εγκέφαλον ιδίως υποκειμένους, τους οποίους η χρήσις πολλού και καθαρού ύδατος ως εν παρόδω λέγομεν ωφελεί, και τους εις την πολυσαρκίαν ρέποντας». Και γράφει τέλος με σιγουριά ότι «οι ζυθοπόται γενικώς καθίστανται πολύσαρκοι».

Κατά τα άλλα, σύμφωνα με τον Λαμπρίδη, η μπίρα είναι ό,τι καλύτερο σε σύγκριση με τα άλλα οινοπνευματώδη ποτά που έχουν περισσότερο αλκοόλ και που προκαλούν πολλές βλάβες. Στο στόχαστρό του μπαίνει ιδιαίτερα το «διεστραμμένον ρακί».

Τα χρόνια πριν την απελευθέρωση της πόλης, οι διαφημίσεις μπίρας δίνουν το παρών στον τοπικό Τύπο. Το 1911, εμπορικός αντιπρόσωπος διαφημίζει την μπίρα Μπομόντη (σ.σ. Bomonti, η οποία θεωρείται η πρώτη τούρκικη μπίρα) με τόπο «καταγωγής» την κοσμοπολίτικη Κωνσταντινούπολη.

«Το θαυμάσιον τούτο ποτόν αληθές νέκταρ υπερέχει όλων των ευρωπαϊκών ζύθων καθότι κατασκευάζεται ειδικώς με τα διαυγή γλυκεά ύδατα της περίφημου πηγής Κοτζά-Τάς (Κωνσταντινούπολη) άνευ αλκοόλ, εινε καθαρτικόν και υγιεινότατον» τονίζεται στη διαφήμιση. Άλλοι πάλι προτιμούν άλλες μπίρες. «Είνε κρίμα να φουσκώνη κανείς με νερόν, όταν έχει τόσο ευθυνήν, κατάψυχρον και δροσιστικήν μπίραν ως η Μπίρα του Μονάχου» επισημαίνεται σε διαφήμιση που φιλοξενείται στην εφημερίδα «Ήπειρος» το 1911 («Επιχειρηματικές διαδρομές στα προπολεμικά Γιάννενα», Κωνσταντίνος Κωστούλας). «Θέλετε την απόλαυσιν αυτήν την μακαρίαν;» προ(σ)καλεί η διαφήμιση.

Το καφενείον Μιλέτ Μπαχτσέ (που βρισκόταν στην περιοχή των Αμπελοκήπων) προσπαθεί να προσελκύσει πελάτες με την «μπίρα σπάτεν» (της βαυαρικής ζυθοποιίας Spaten).

Μετά την απελευθέρωση το 1913, η πόλη των Ιωαννίνων προσπαθεί να εξευρωπαϊστεί και να αφήσει πίσω το παρελθόν της σε όλα τα επίπεδα. Και σε αυτό της κοινωνικής ζωής και της ψυχαγωγίας. Το εκσυγχρονιστικό πνεύμα της εποχής, που αντικατοπτρίζεται στην αστική κοινότητα, επιβάλλει πιο στιλάτα καφενεία και την κατανάλωση μπίρας. Την ίδια ώρα βέβαια οι μεροκαματιάρηδες συχνάζουν σε συνοικιακά, παρακμιακά καφενεία και πίνουν κρασί ή τσίπουρο. 

Το 1924 δημοσίευμα της εφημερίδας «Ηπειρωτική Ηχώ» επισημαίνει τις συνέπειες από την κυριαρχία ενός ξένου ποτού έναντι του ντόπιου κρασιού. «[…] Το κρασί –αν και ανόθευτο- γνήσιο ηπειρώτικο, αρχίζη σιγά σιγά να χάνη σημαντικά από τη δόξα του. Κυρίως δε το καλοκαίρι με τη φριχτή αυτή ζέστη λησμονιέται εύκολα. Όλοι, όλες αναμμένοι τρέχουν να σβύσουν τη φλόγα των με ένα δυο ποτήρια αφρισμένης μπύρας. Και έτσι η μπύρα η ξένη, η ακριβοπληρωμένη, κρατεί γερά τα σκήπτρα και χωρίς μεγάλο κόπο στέλλει κάπου αλλού αρκετό από το θησαυρό της χώρας μας» αναφέρεται (Ευάγγελος Γρ. Αυδίκος, «Η ταυτότητα της περιφέρειας στο μεσοπόλεμο. Το παράδειγμα της Ηπείρου».

* H κάτω πλατεία των Ιωαννίνων (κοντά στο Ρολόι) εν έτει 1918. Από το λεύκωμα του Αν. Παπασταύρου "Ιωαννίνων Ενθύμιον"