Τα πλατάνια του Ζαγορίου και της Κόνιτσας

Πλάτανος: Φύλακας της τοπικής ιστορίας, τόπος συνάντησης των κατοίκων και της παράδοσης, σημείο αναφοράς για μνήμες και έθιμα, κομβικό σημείο της χωροταξικής και κοινωνικής λειτουργίας ενός χωριού.

Το δέντρο αυτό, που βρίσκεται συνήθως στην «καρδιά» ενός χωριού –στην πλατεία ή στον αύλειο χώρο της κεντρικής εκκλησίας- έχει πολλαπλές σημασίες για τις μικρές κοινότητες  ιδίως. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητας ενός τόπου και της βιοποικιλότητας, και κάθε άλλο παρά σπάνια το συνοδεύουν μύθοι και θρύλοι.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή

 Κάθε καλοκαίρι, τα κλαδιά του πλατάνου έρχονται να αποτελέσουν τον τόπο δράσης των πανηγυριών αλλά και της συνάντησης των ξενιτεμένων.

Σε ένα πρόσφατο, ενδιαφέρον επιστημονικό άρθρο για τα πλατάνια, η ερευνήτρια Πολιτισμικής Οικολογίας στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Καλλιόπη Στάρα και ο δασολόγος Ρήγας Τσιακίρης καταγράφουν μεταξύ άλλων τα γηραιότερα και τα πιο μεγάλα πλατάνια του Ζαγορίου και της Κόνιτσας. 

Η καταγραφή αυτή κατά το 2018 έγινε βάσει ενδείξεων, που δεν συμβαδίζουν απαραίτητα με τις προφορικές παραδόσεις, όπως π.χ. αυτές με τον χιλιόχρονο πλάτανο του Ηλιοχωρίου, ή με την ταύτιση της ύπαρξης ενός πλατάνου με τη χρονολογία ίδρυσης ενός χωριού.

Συνήθως με τη μέθοδο της δεντροχρονολόγησης, μπορεί να εκτιμηθεί η ηλικία ενός δέντρου. 

«Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί σε νεαρά δέντρα και δίνει αρκετά ακριβή αποτελέσματα για κάποια είδη, αλλά όχι για όλα. Ιδιαίτερα τα ηλικιωμένα δέντρα αναπτύσσουν κουφάλες κι οι ρυθμοί ανάπτυξ­­ης μετά από κάποια ηλικία είναι εξαιρετικά αργοί με αποτέλεσμα να μη σχηματίζονται ευδιάκριτοι δακτύλιοι» αναφέρει στον «Τύπο Ιωαννίνων» η κ. Στάρα. Γι’ αυτό και οι δύο μελετητές, βασίστηκαν στην εθνογραφία, την ιστορία, σε παλιές γκραβούρες, σε κείμενα περιηγητών, σε επιγραφές, με τα πλατάνια του Κουκουλίου (205 ετών), των Άνω Πεδινών (199 ετών) και του Μονοδεντρίου (159 ετών) να θεωρούνται τα γηραιότερα με τα δεδομένα που υπάρχουν.

Όσο για τα δέκα μεγαλύτερα δέντρα:

Ηλιοχώρι 9,99 μ. (η περίμετρος του κορμού)

Δίλοφο 8,42 μ.

Σκαμνέλι 8,01 μ.

Μανασσής 7,65 μ.

Δίστρατο Κόνιτσας  7,44 μ.

Τρίστενο 7,22 μ.

Ασπράγγελοι 7,21 μ.

Ελεύθερο Κόνιτσας 7,1 μ.

Νεγάδες 7,02 μ.

Στο άρθρο (μπορείτε να το διαβάσετε όλο εδώ, στα αγγλικά) γίνεται ιδιαίτερη αναφορά και στον μεγάλο «εχθρό» των πλατάνων: την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους. Από τη στιγμή που τα πλατάνια μολυνθούν με τον μύκητα που προκαλεί τη συγκεκριμένη ασθένεια, αυτά πρέπει να κοπούν. H ασθένεια μεταφέρεται με μολυσμένα από τον μύκητα εργαλεία. Το Συρράκο στα Τζουμέρκα, είναι από τις κοινότητες που έχασε πριν δύο χρόνια ένα κομμάτι της ταυτότητάς του: τον πλάτανο…