Σπίτι του Δεσπότη: Επιχείρηση διάσωσης

Στην οδό Πινδάρου, πίσω από το εθνικό στάδιο και κρυμμένο μέσα στις πολυκατοικίες, βρίσκεται το αρχοντικό Χουσεΐν Μπέη ή, όπως είναι γνωστό σήμερα, το «Σπίτι του Δεσπότη», το παλαιότερο αρχοντικό της πόλης των Ιωαννίνων το οποίο διασώθηκε από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1820 –απόρροια της μάχης μεταξύ των σουλτανικών στρατευμάτων και του στρατού Αλή πασά- λόγω των αμπελώνων που το περιέβαλαν.

Αναγνωρισμένο ως ιστορικό διατηρητέο κτίριο από το 1959, έτυχε επί πολλές δεκαετίες της ίδιας αντιμετώπισης που είχαν πολλά κτίρια: αυτή της εγκατάλειψης. Τον Σεπτέμβριο του 2016, η Περιφέρεια Ηπείρου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων και η Μητρόπολη Ιωαννίνων, στην κυριότητα της οποίας βρίσκεται το αρχοντικό, αποφάσισαν να κάνουν κάτι πριν να είναι πολύ αργά. Έτσι, προχώρησαν στην υπογραφή προγραμματικής σύμβασης για την εκτέλεση άμεσων στερεωτικών εργασιών, για να μην καταρρεύσει το κτίριο.

Πριν από έναν μήνα, κι αφού πέρασε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα…  διαδικασιών στο υπουργείο Πολιτισμού (στο ενδιάμεσο, βέβαια, κατέρρευσε μέρος της στέγης), η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων ξεκίνησε τις εργασίες αποκατάστασης, με αυτεπιστασία. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2019, το αρχοντικό θα πρέπει να παρουσιάζει μια καλύτερη εικόνα.

Οι εργασίες που θα γίνουν, σύμφωνα με εγκεκριμένη μελέτη, αφορούν την υποστήλωση και αντιστήριξη του αρχοντικού, τη συντήρηση των ξύλινων στοιχείων, τα αρμολογήματα και την εκπόνηση γεωτεχνικής μελέτης, τα αποτελέσματα της οποίας θα είναι απαραίτητα στο στάδιο της αποκατάστασης του μνημείου.

Με μια χρηματοδότηση ύψους 300.000 ευρώ, την οποία καλύπτει η Περιφέρεια Ηπείρου, επιδιώκεται επί της ουσίας να εκτελεστεί ό,τι απαιτείται για να μην καταρρεύσει το αρχοντικό. Η αναστήλωση και η χρήση του αρχοντικού μοιάζει μακρινό σχέδιο, προς το παρόν. Οι τοπικοί φορείς είχαν εκφράσει στο παρελθόν τη βούλησή τους να χρηματοδοτήσουν τις απαιτούμενες παρεμβάσεις μέσω του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ).

Για την ιστορία, το αρχοντικό χτίστηκε στα τέλη του 18^ου αιώνα, όπως υπενθύμισε και σε σημερινές του δηλώσεις ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Κώστας Σουέρεφ. Ανήκε δε στην οικογένεια του Χουσεΐν Μπέη, ενός από τους αρκετούς μπέηδες που είχαν τη βάση τους στην ευρύτερη περιοχή.

Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924, το αρχοντικό πέρασε στα χέρια της Τράπεζας της Ελλάδας (ως ανταλλάξιμη περιουσία). Λίγα χρόνια αργότερα, περιήλθε με αγοραπωλησία στην Εκπαιδευτική Επιτροπή των Αγαθοεργών Καταστημάτων, υπό την εποπτεία της Μητρόπολης Ιωαννίνων. Η νεότερη ονομασία του αρχοντικού «Σπίτι του Δεσπότη», οφείλεται στο γεγονός ότι για αρκετό χρόνια αποτέλεσε κατοικία του μητροπολίτη.

Το αρχοντικό αποτελεί γνήσιο δείγμα της παραδοσιακής γιαννιώτικης αρχιτεκτονικής. Έχει διάταξη σε σχήμα Π και αποτελείται από ισόγειο και όροφο. Στον όροφο υπάρχει η κρεββάτα, η οποία επικοινωνεί με τα χειμωνιάτικα δωμάτια, τα οποία βρίσκονται στο πίσω μέρος του κτιρίου. Στην πρόσοψη υπάρχει μεγάλη πέτρινη σκάλα.

Το Σπίτι του Δεσπότη με τον φακό του Άγγελου Καλογερίδη εν έτει 1948