Σε έναν τόπο τόσο καλά διαλεγμένο…

Σε έναν τόπο ιδιαίτερο, με εντυπωσιακή θέα στον Αμβρακικό Κόλπο, τη χερσόνησο της Πρέβεζας και το Ιόνιο πέλαγος. Σε έναν τόπο έρημο κάτω από το Ζάλογγο και σε υψόμετρο 600 μ., σε φυσική οχυρή θέση, με τα περάσματα της ιστορίας να βρίσκονται εκεί. Όπως βρίσκονται και εκεί και οι ρωγμές του χρόνου.

Το αρχαίο θέατρο της Κασσώπης, χωρητικότητας 6.000 θέσεων, «πάλεψε» όλους αυτούς τους αιώνες με τη φθορά του χρόνου, «πάλεψε» όμως και με το φυσικό του περιβάλλον. Χτισμένο στα πρανή ενός ορεινού όγκου, οι πτώσεις βράχων, μεγάλων και μικρών, κάθε παρά  έλειψαν. Εδώλια σπασμένα και κερκίδες «ταλαιπωρημένες».

Προφανώς, και δεν παύει το αρχαίο αυτό θέατρο, χτισμένο τον 3^ο αι. π.Χ., να αποτελεί ένα σημαντικό τεκμήριο της ιστορίας και του πολιτισμού που επιδιώκει πια να «συνομιλήσει» πιο δυναμικά με τους επισκέπτες. Μπορεί να έχει παραδοθεί στην αναπόφευκτη φθορά, αλλά οι αρχαιολογικές υπηρεσίες καταβάλλουν ιδιαίτερες προσπάθειες, τα τελευταία χρόνια, να επαναφέρουν το μνημείο σε μια πιο «καθαρή» μορφή, με τα δομικά του χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες, να το διαφυλάξουν όσο γίνεται και να το επανεντάξουν στη συλλογική μνήμη και στην ιστορική αφήγηση.

To αρχαίο θέατρο της Κασσώπης το 2017/Εφορεία Αρχαιοτήτων Πρέβεζας

Από το 2011 έως το 2015, οι αρχαιολογικές υπηρεσίες προχώρησαν στον συστηματικό καθαρισμό του θεάτρου, απομάκρυναν έναν μεγάλο βράχο που είχε πέσει στο κοίλο, έκαναν στερεώσεις λιθοδομών στο σκηνικό οικοδόμημα και διάφορες άλλες εργασίες. Το αρχαίο θέατρο της Κασσώπης είναι ένα από τα πέντε θέατρα της Ηπείρου που εντάχθηκαν στην «πολιτιστική διαδρομή», με χρηματοδότηση από το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ήπειρος 2014-2020».

Υπό τη σκέπη της πολιτιστικής διαδρομής, το σωματείο «Διάζωμα» ανέλαβε την εκπόνηση εξειδικευμένων μελετών αποκατάστασης του μνημείου, τις οποίες παραχώρησε στη συνέχεια στο υπουργείο Πολιτισμού. Μετά την έγκριση των μελετών από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, ξεκίνησε η υλοποίηση της αποκατάστασης-ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου της Κασσώπης.

Από τις πρώτες μέριμνες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πρέβεζας, με υπεύθυνους έργου την αρχαιολόγο Δήμητρα Δρόσου και τον αρχιτέκτονα Αχιλλέα Τρανουλίδη, ήταν η προστασία του θεάτρου από τις κατολισθήσεις και τις καθιζήσεις, η αποχωμάτωση και η τεκμηρίωση του δομικού υλικού.

Στο πλαίσιο του έργου προβλέπεται η πιλοτικού χαρακτήρα αποκατάσταση της μορφής και της γεωμετρίας των πέντε πρώτων σειρών εδωλίων σε όλες τις κερκίδες του θεάτρου. Μια αποκατάσταση με μεγάλες προκλήσεις, όπως ανέφερε η κα Δρόσου κατά την ομιλία της που έγινε διαδικτυακά στις 30 Μαρτίου από το σωματείο «Διάζωμα» και το MegaronPlus. Όπως είπε, οι εργασίες επανατοποθέτησης των πρώτων σειρών εδωλίων βρίσκονται σε εξέλιξη ακολουθώντας τα εξής βασικά στάδια: καθαίρεση των εδράνων, ανασκαφική διερεύνηση έως τον εντοπισμό του φυσικού υπεδάφους, διαμόρφωση της απαραίτητης νέας υπόβασης, συντήρηση των εδράνων και επανατοποθέτησή τους. Για τα εδώλια που έχουν καταστραφεί προβλέπεται η κατασκευή νέων από τεχνητό λίθο.

Σε επαφή με την πρώτη σειρά εδωλίων διατηρείται ο εύριπος, ο αγωγός ομβρίων που περιτρέχει την ορχήστρα. Στο τρέχον έργο αποκαλύφθηκε ανασκαφικά η μορφή και η κατασκευή του αγωγού.

Φωτογραφία της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης της Περιφέρειας Ηπείρου

Όσον αφορά το εναπομείνον σκηνικό οικοδόμημα του θεάτρου, μετά τη «θεραπεία» των καθιζήσεων και την αποτύπωση της όψης των τοίχων, ακολούθησε η αποσυναρμολόγηση και συντήρηση των λίθων τους και εν τέλει η αποκατάσταση της νότιας, ανατολικής και δυτικής τοιχοποιίας.

Σύμφωνα με την κα Δρόσου, μεγάλο τμήμα του έργου και απαραίτητο συνδετικό στάδιο ανάμεσα σε εκείνα της αποκάλυψης και της αποκατάστασης, αποτελεί η συντήρηση του δομικού υλικού. Το τοπικό ασβεστολιθικό πέτρωμα παρουσιάζει ποικίλες φθορές όπως ρήγματα, θραύσεις, απώλειες και ασυνέχειες στο υλικό. Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί επεμβάσεις συντήρησης σε 260 λίθους, προερχόμενους από όλα τα μέρη του θεάτρου στα οποία πραγματοποιήθηκαν και συνεχίζονται οι εργασίες αποκατάστασης.

«Με την ολοκλήρωση του έργου, ευελπιστούμε ότι θα αποδώσουμε το μνημείο πλήρως αναγνώσιμο στο κοινό και θα συμβάλλουμε στο να καταστεί η Κασσώπη ελκυστικός προορισμός για τους επισκέπτες, αλλά και πηγή πολιτιστικού πλούτου για την περιοχή» ήταν η επισήμανση της προϊσταμένης Εφορείας Αρχαιοτήτων Πρέβεζας Ανθής Αγγέλη κατά την εκδήλωση.

Η κα Αγγέλη έκανε και μια περιγραφή του θεάτρου και των αρχιτεκτονικών του μελών, αλλά και γενικότερα του αρχαιολογικού χώρου της Κασσώπης.

Το αρχαίο θέατρο Κασσώπης το 2021/Εφορεία Αρχαιοτήτων Πρέβεζας

Η ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΣΣΩΠΗ

Η Κασσώπη, μια πόλη που ιδρύθηκε στο πρώτο μισό του 4^ου π.Χ., έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή της τις τελευταίες δεκαετίες του 3^ου π.Χ., οπότε και ο πληθυσμός της υπολογίζεται ότι έφτασε στις 8.000-10.000 κατοίκους. Συγκαταλέγεται στις 170 ηπειρωτικές πόλεις που λεηλατήθηκαν το 176 π.Χ. από τους Ρωμαίους, ενώ από τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. γνώρισε περίοδο ανάκαμψης. Η εγκατάλειψή της συνδέεται με την ίδρυση της Νικόπολης από τον Οκταβιανό μετά τη νίκη του στη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ., αφού οι κάτοικοι της Κασσώπης, όπως και αυτοί πολλών γειτονικών περιοχών, αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν στη νέα πόλη.

Η οργάνωση της αρχαίας αυτής πόλης έγινε βάσει του ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος: 20 παράλληλοι δρόμοι που διασταυρώνονται κάθετα με δύο πλατύτερους που διασχίζουν κατά μήκος την πόλη, σχηματίζοντας 60 περίπου στενόμακρα οικοδομικά τετράγωνα. Η Κασσώπη διέθετε άρτιο αποχετευτικό σύστημα. Υπολογίζεται ότι μέσα στον περίβολο της πόλης ήταν χτισμένες περίπου 600 οικίες.

Η πόλη είχε την Αγορά της, που αποτελούσε το πολιτικό, εμπορικό και θρησκευτικό κέντρο της πόλης, ένα μικρό θέατρο, το καταγώγιο (δημόσιος ξενώνας), το πρυτανείο, έναν μικρό ναό αφιερωμένο πιθανότητα στην Αφροδίτη, προστάτιδα θεά των Κασσωπαίων. Το πιο επιβλητικό ίσως δημόσιο οικοδόμημα της Κασσώπης είναι, ωστόσο, το μεγάλο θέατρο, απομακρυσμένο από το διοικητικό και εμπορικό κέντρο της αρχαίας πόλης.

Η κα Αγγέλη ανέφερε επίσης ότι οι πρώτες σύγχρονες ανασκαφές στην αναφορές στην Κασσώπη προέρχονται από περιηγητές του 19ου αι., όπως ο William Martin Leake, ο πρώτος που ταύτισε τα ερείπια στις πλαγιές του Ζαλόγγου με την αρχαία πόλη και παρέδωσε το πρώτο τοπογραφικό σκαρίφημά της, δημοσιευμένο το 1835. Ακολούθησαν επισκέψεις και άλλων περιηγητών στην Κασσώπη.

Η πρώτη συστηματική έρευνα έγινε μόλις τη δεκαετία του 1950 από την Αρχαιολογική Εταιρεία με επικεφαλής τον Σωτήριο Δάκαρη, ενώ κατά τα έτη 1977-1983 συνεχίστηκε η συστηματική ανασκαφή στον χώρο από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων υπό τον Δάκαρη και το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο υπό τους Wolfram Hoepfner και Ernst-Ludwig Schwandner.

Δύο δεκαετίες αργότερα, άρχισαν οι πρώτες εργασίες ανάδειξης και αξιοποίησης του αρχαιολογικού χώρου της Κασσώπης με χρηματοδότηση από το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Και από τότε, με τη συνδρομή ευρωπαϊκών προγραμμάτων, συνεχίζονται οι προσπάθειες των αρχαιολογικών υπηρεσιών για την ανάδειξη της αρχαίας Κασσώπης.

* Κεντρική φωτό: Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης της Περιφέρειας Ηπείρου