Περί ερασιτεχνικής δημιουργίας

Αν κάποτε πάψουμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, θα παραδεχτούμε ότι δεν είναι καλές όλες οι ερασιτεχνικές δημιουργίες, ειδικά οι θεατρικές παραστάσεις που βλέπουμε στην πόλη. Κάποιες φορές μάλιστα, είναι κακές. Αλλά δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Δεν είναι κανείς ερασιτέχνης δημιουργός υποχρεωμένος να καταθέτει «τέλειες» καλλιτεχνικές προτάσεις, όπως επίσης δεν είναι κανείς από τους θεατές υποχρεωμένος να καταστείλει το προσωπικό του αισθητικό κριτήριο, χάριν μιας προσωπικής, φιλικής σχέσης.

Η κοινωνία μας όμως δεν είναι ένα σύνολο ατομικών δικαιωμάτων που αν συνυπάρχουν αρμονικά τότε όλα είναι οκ. Το αισθητικό κριτήριο, που είναι πολύ πιο σημαντικό από όσο φανταζόμαστε, διαμορφώνεται με όλα τα μηνύματα, διαδικασία που ειδικά σε καιρούς κρίσης και υποβάθμισης της έννοιας του ελεύθερου χρόνου, είναι απολύτως απαραίτητα. Εξίσου απαραίτητη είναι και η ερασιτεχνική δημιουργία.

Ωστόσο, οι όροι είναι πλέον πολύ σχετικοί. Προφανώς, ένας θίασος ή μια φωτογραφική ομάδα που δηλώνουν ερασιτέχνες, είναι μια κατάκτηση για τα ίδια τα μέλη τους. Όταν όμως προκύπτει η υποχρέωση να επωμιστούν βάρη μιας παραγωγής, τα πράγματα αλλάζουν.

Η ευθύνη ενός δημιουργού, ερασιτέχνη ή επαγγελματία, που ζητάει ένα αντίτιμο γι αυτό που προσφέρει, είναι πολύ μεγαλύτερη από όσο πιστεύουμε. Δεν αρκεί «να βγαίνουν τα έξοδα» για να δικαιολογηθεί το εισιτήριο, ακόμα και το «προσιτό». Όταν ένας σύλλογος διαθέτει πλέον τα μέσα (χώρος, σκηνικά κ.λπ.) βγαίνει από τα όρια του ερασιτεχνισμού και οι απαιτήσεις μεγαλώνουν πολύ.  

Η ευθύνη όμως δεν βαραίνει κυρίως τους ερασιτεχνικούς θιάσους, όσο αυτοί δεν παθαίνουν μικρομεγαλισμούς και δεν μετατρέπονται σε επιχειρήσεις που διαχειρίζονται έσοδα (αλλά και έξοδα), χωρίς όμως εκείνα που απασχολούν τους επαγγελματίες του κλάδου, τους ηθοποιούς, τους σκηνοθέτες, τους δημιουργούς κ.ο.κ. Βαραίνει τους δημόσιους φορείς που συμπεριφέρονται επίσης ως επιχειρήσεις, παρότι δεν είναι αυτή η αποστολή τους.

Το Πνευματικό Κέντρο πλέει εδώ και χρόνια χωρίς πραγματικό σκοπό. Ακόμα και τα πλούσια ενίοτε προγράμματα που παρουσιάζει, ακόμα και οι τεχνικές παρεμβάσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, χάνονται σε μια καθημερινότητα και μια συνήθεια που σπάει δύσκολα. Οι πολιτιστικοί φορείς δεν μπορούν ούτε να βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στην ερασιτεχνική προσφορά για να δείξουν έργο, όπως γινόταν πριν, ούτε να αποκλείουν τις ερασιτεχνικές ομάδες (να μην ξαναλέμε τα do και don’t χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν πιο πάνω) από τη χρήση των μέσων. Οι προφάσεις και οι αστοχίες είναι πολλές, αλλά ούτε αυτές αναφέρονται πραγματικά στην ουσία. Προφανώς, τα Γιάννενα δεν πρόκειται ποτέ να γίνουν «πατρίδα της τζαζ», όπως δεν έγιναν, για διαφορετικούς λόγους πέρυσι ή πριν από 15 χρόνια που υπήρξαν σχετικές πρωτοβουλίες. Ούτε η «στροφή στην ποιότητα» εξηγεί πολλά πράγματα, γιατί τότε, θα πρέπει να αναλύσουμε περισσότερο γιατί η αίθουσα δίνεται στον Σεφερλή που θα την πληρώσει και θα τη γεμίσει, αλλά το χιούμορ του είναι κάτι λιγότερο από ανεκτό, στην καλύτερή του εκδοχή. Αμφότερα, είναι περιπτωσιολογίες που απλώς εξηγούν τις μικρές παραλλαγές μιας συνήθειας που κατάντησε βαρετή.

Τα Γιάννενα προσφέρουν δύο ειδών επιλογές: ή δημόσιους χώρους που δίνονται επί πληρωμή ή ιδιωτικούς που πάλι επί πληρωμή δίνονται. Δυνατότητα για ελεύθερη, πραγματικά ερασιτεχνική δημιουργία, δεν παρέχουν.  Αν ξεκινήσουμε από αυτή τη βάση, θα βρούμε και τα λάθη στην πορεία. Και θα μπορέσουμε να κάνουμε και μια αισθητική κριτική σε αυτό που βλέπουμε, πέρα από τα επιεική κριτήρια που επιβάλλει μια γνωριμία. Θα είναι καλύτερο για όλους, θεατές και δημιουργούς…