Palimpsest: Ένα «μουσείο» ιστοριών

Ένα μουσείο στιγμών, εμπειριών, γεγονότων και αναμνήσεων, ένα μουσείο που δημιουργείται από τους ίδιους τους πολίτες «πέτρα-πέτρα», και που δεν βρίσκεται σε κάποιο κτίριο αλλά σε διάφορα σημεία όπου συνέβη ένα γεγονός ή μια ανάμνηση και η οποία συνδέεται με την πόλη των Ιωαννίνων. Φανταστείτε λοιπόν ότι προχωράτε στην πόλη: Ακούτε ένα παλιό παραθυρόφυλλο να τρίζει καθώς ανοίγει και βλέπετε ξαφνικά μπροστά σας μια ψηφιακή εικαστική εγκατάσταση που «αφηγείται» μια ιστορία.

Αυτό είναι εν μέρει το σκεπτικό του προγράμματος PALIMPSEST: να «λέει» απρόσμενα ιστορίες του παρελθόντος, με μια εικαστική προσέγγιση. Κι όλες οι ιστορίες θα προκύπτουν σε υπαίθριους, δημόσιους χώρους, με τη συνδρομή της τεχνολογίας και της ενεργοποίησης του άυλου αφηγηματικού «μουσείου» μέσω μιας ψηφιακής εφαρμογής (app).

Το PALIMPSEST («Post ALphabetical Interactive Museum using Participatory, Space-Embedded, Story-Telling») χρηματοδοτείται από το διακρατικό πρόγραμμα «Interreg V-A Ελλάδα-Ιταλία» και αφορά τις περιοχές της Ηπείρου και της Απουλίας, με εταίρους το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και συγκεκριμένα η Σχολή Καλών Τεχνών (επικεφαλής εταίρος), η Περιφέρεια Ηπείρου, το Πανεπιστήμιο του Μπάρι και η Επαρχία του Λέτσε. Η φιλοσοφία του προγράμματος είναι η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες και καλλιτεχνικές παρεμβάσεις αλλά και του δημόσιου αστικού χώρου, με απώτερο στόχο την προσέλκυση υψηλής ποιότητας τουρισμού.

Μέχρι τέλη του χρόνου, του 2020, το πρόγραμμα θα είναι έτοιμο. Πυρήνας του προγράμματος είναι ένα αρχείο προφορικής ιστορίας. Ήδη έχει δημιουργηθεί ένα τοπικό αρχείο αφηγηματικών στοιχείων, με τη συμμετοχή μαθητών από έξι σχολεία των Ιωαννίνων. Οι μαθητές συγκέντρωσαν ιστορίες και εμπειρίες των παππούδων τους ή άλλων συγγενών τους, και οι υπεύθυνοι του προγράμματος σε συνεργασία με μια διεπιστημονική ομάδα τις μετέγραψαν. Όλο το υλικό οργανώνεται σε μια ψηφιακή εφαρμογή στο οποίο κανείς μπορεί να προσθέσει νέα στοιχεία. Παράλληλα, κάποιες επιλεγμένες ιστορίες θα μεταφερθούν σε εικαστικές εγκαταστάσεις, oι οποίες θα «τοποθετηθούν» σε διάφορα σημεία των Ιωαννίνων.

Την αντίληψη και τους σκοπούς του προγράμματος ανέλυσαν ο επιστημονικός υπεύθυνος, καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών Ξενοφών Μπήτσικας και η υπεύθυνη επικοινωνίας, καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Πολυξένη Μάντζου, σε μια συνάντηση εργασίας που έγινε με εκπροσώπους φορέων της πόλης, την περασμένη εβδομάδα.

Τόσο ο κ. Μπήτσικας και η κ. Μάντζου, όσο και η υπεύθυνη του προγράμματος εκ μέρους της Περιφέρειας Ηπείρου Σοφία Τριάντου, αναφέρθηκαν στη μεγαλύτερη πρόκληση που υπάρχει γι αυτό το πρόγραμμα: Να συνεχίσει να υπάρχει την επόμενη μέρα. Κι εδώ για άλλη μια φορά προκύπτει η έννοια της συμμετοχικότητας.

Οι άυλες δράσεις για να παραμείνουν «ζωντανές», απαιτούν μέριμνα και συνεργασία. Προς αυτήν την κατεύθυνση, οι υπεύθυνοι του έργου προσπαθούν να εμπλέξουν στην όλη διαδικασία για το «μετά», τους τοπικούς φορείς. «Το έργο αυτό μπορεί να είναι άυλο, αλλά έχει σημαντικό αποτύπωμα. Είναι διαδραστικό και μπορεί να παραμείνει σε μια ‘ανοιχτή’ κατάσταση…» ανέφερε η κ. Μάντζου, ενώ η κ. Τριάντου εξέφρασε την αισιοδοξία της «για να υπάρξει μέλλον για το έργο αυτό και μετά την ολοκλήρωσή του».