Όχι μόνο «κλέφτες και αστυνόμοι»

Χτες βράδυ (14/9), στο αρχοντικό Πυρσινέλλα, το Crime Fiction Stories Fest που είναι σε εξέλιξη, στα Γιάννενα, διοργάνωσε μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση.

Κεντρικό της πρόσωπο ήταν ο Ανδρέας Αποστολίδης, ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα, αλλά και μεταφραστής, μεταξύ άλλων, των έργων του Τζέιμς Ελρόι, του Ρέιμοντ Τσάντλερ, του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ κ.α.

Η αφορμή για την επίσκεψή του, ήταν η προβολή του ντοκιμαντέρ «Latin Noir», το οποίο αξίζει κάθε λεπτό του, είτε σας αρέσει η λατινοαμερικάνικη αστυνομική και γενικώς «μαύρη» λογοτεχνία, είτε δεν έχετε διαβάσει γραμμή της.

Μαζί του, ήταν ο Βασίλης Δανέλλης, ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας-ΕΛΣΑΛ και δημοσιογράφος-συγγραφέας. Υπό την αιγίδα της ΕΛΣΑΛ γίνεται το φεστιβάλ, καθώς επίσης των εκδόσεων «Διόπτρα» και του Πνευματικού Κέντρου Ιωαννίνων.

Επίσης, ο Λάμπρος Φλιτούρης, υπεύθυνος του φεστιβάλ, επίκουρος καθηγητής του Ιστορικού-Αρχαιολογικού Ιωαννίνων και ο Γιάννης Παπαδημητρίου, δικηγόρος, μίλησαν στην κουβέντα που έγινε μετά την προβολή.

Ένα-ένα τα πράγματα: To Latin Noir είναι ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους που έφτιαξε ο Αποστολίδης, με θέμα το αστυνομικό μυθιστόρημα στη Λατινική Αμερική και την κοινωνική του «χωροθέτηση». Το λατινοαμερικάνικο αστυνομικό (και λιγότερο αστυνομικό) μυθιστόρημα έχει συνδεθεί σχεδόν άρρηκτα με την κοινωνική και πολιτική ιστορία της ηπείρου. Όποιος-α έχει διαβάσει ΠΙΤ ΙΙ (τον Πάκο Ινάσιο Τάιμπο ντε…), Παδούρα και Σεπούλβεδα, έχει μια καλή εικόνα. Παρεμπιπτόντως και οι τρεις παίζουν στην ταινία του Αποστολίδη. Και «παίζουν», γιατί έτσι και αλλιώς είναι ιδιαίτερες φυσιογνωμίες, που κατάφεραν να δώσουν αιώνια ζωή σε χάρτινους ήρωες, οπότε το να είναι θεατρικοί και παραστατικοί σε ένα ντοκιμαντέρ, μάλλον ήταν εύκολο γι αυτούς. Παρεμπιπτόντως, είναι μια από τις τελευταίες εμφανίσεις του Σεπούλβεδα, που πέθανε τον Απρίλιο του ΄20.

Συμμετέχουν όμως και πιο νέοι-ες «παροικούντες», όπως ο Περουβιανομεξικάνος Σαντιάγο Ρονκαλιόλο, οι Αργεντίνοι Γκιγιέρμο Όρσι και Κλαούντια Πινέιρο.

Στο δεύτερο μέρος, έγινε μια μικρή παρουσίαση και συζήτηση. Ο δημιουργός μίλησε μεταξύ άλλων για τις αναλογίες της Λατινικής Αμερικής και της μόνιμα ταραγμένης της κοινωνικοπολιτικής ισορροπίας, με την Ελλάδα και τις πιθανές αντιστοιχίες, αλλά και αν και πόσο τελικά «πέρασε» αυτή η ουσία στο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα (όχι ιδιαίτερα). Ο Βασίλης Δανέλλης κατέθεσε την άποψη ότι η αστυνομική λογοτεχνία αποτυπώνει πάντα τις σχέσεις εξουσίας «πάντα και παντού, και στις κλασικές εκδοχές της αστυνομικής λογοτεχνίας». Πρόσθεσε επίσης ότι υπάρχει μια «οικειότητα» με τους λατινοαμερικάνους συγγραφείς, τηρουμένων πάντα των συνθηκών και της έντασης αυτών, γιατί πχ «δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στην αστυνομία και στις αρχές», στην Ελλάδα. Τόνισε επίσης ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα στην Τουρκία, για παράδειγμα, «περνάει» θέματα που είναι απαγορευμένα από το καθεστώς, όπως οι γκιουλενιστές, το πάρκο Γκεζί κ.λπ.

Μια τέτοια αναλογία έκανε και ο Γιάννης Παπαδημητρίου. Επίσης, παρέθεσε δύο «βασικές απουσίες» όπως τις χαρακτήρισε, στο ελληνικό νουάρ: τη σύνδεση με την πολιτική πραγματικότητα, παρότι «φιγούρες της μοιάζουν κατευθείαν βγαλμένες από νουάρ σελίδες». Εξήγησε το φαινόμενο με βάση την «εγγύτητα των γεγονότων» και όχι με «κομφορισμούς παντός είδους».

Τη δεύτερη, την απουσία των Ιωαννίνων και της Ηπείρου από το λογοτεχνικό είδος, αναφέροντας τα (λίγα) αστυνομικά και νουάρ που έχουν ως τόπο αναφοράς τα Γιάννενα και την Ήπειρο.

Ο Λάμπρος Φλιτούρης παρέθεσε παραδείγματα όπως αυτό του Γιάννη Μαρή, ο οποίος έγραψε αστυνομικό μυθιστόρημα, αποφεύγοντας την πολιτικοικοινωνική αναφορά πριν τη χούντα, ενώ ταυτόχρονα δούλευε σε εφημερίδες της εποχής του. Πρόσθεσε δε ότι υπάρχει μια «δυσκολία» αναφοράς σε θέματα-ταμπού, όπως η τύχη των ισραηλιτικών κοινοτήτων της Ελλάδας. «Είναι προβλήματα αντίστοιχα με αυτά που αντιμετώπισε η ιστοριογραφία για τα θέματα», είπε μεταξύ άλλων.

Σήμερα, 15/9, το φεστιβάλ συνεχίζεται στο Θυμωμένο Πορτραίτο με την παρουσίαση του graphic novel «Ληστές», τη ζωή των Ρετζαίων και των Γιάννη και Θύμιου Ντόβα, στην Ήπειρο. Μετά, θα ακολουθήσει συζήτηση με τους δημιουργούς, Γιώργο Γούση και Γιάννη Ράγκο, τους Φιλήμονα Καραμήτσο και Βαγγέλη Τζούκα.