Όταν επέστρεψε στο Ζαγόρι 40 χρόνια μετά την «Αναπαράσταση»

Από το 1998 έως το 2013, κάποιες μέρες του Αυγούστου, συνέβαινε κάτι διαφορετικό στο Ζαγόρι. Ο θεσμός «Σαν παλιό σινεμά» του Μορφωτικού-Εξωραϊστικού Συλλόγου Κάτω Πεδινών με «ψυχή» της ομάδας τον Κώστα Τζιόβα, έδινε μια άλλη ζωή στον τόπο και κατάφερνε να προσεγγίσει εκατοντάδες επισκέπτες. Ήταν μια πολιτιστική πρόταση που δυστυχώς δεν άντεξε.

Ο θεσμός αυτός άφησε όμως το στίγμα του. Ιδίως όταν κατάφερε να φέρει τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στα Κάτω Πεδινά για να τον τιμήσει, με αφορμή τα 40 χρόνια από την πρώτη μεγάλη μήκους ταινία του σκηνοθέτη, την «Αναπαράσταση», ταινία-σταθμός στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Μια σημαντική εκδήλωση που έγινε στις 8 Αυγούστου του 2010, στην πλατεία του χωριού, με πάρα πολύ κόσμο.

Η σχέση του Αγγελόπουλου με το Ζαγόρι, όπως και με τα Γιάννενα, ήταν καθοριστική τόσο για το κινηματογραφικό του έργο όσο και για τον ίδιο. «Με υποδέχτηκε ένα γυμνό τοπίο και ένα τραγούδι. Αυτά γίνανε καταγωγική εικόνα και ήχος…» ανέφερε ο σκηνοθέτης, στο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ «Τοπία της σιωπής-Ταξίδι στην Αναπαράσταση» (2009). Το γυμνό τοπίο ήταν το ζαγορίσιο τοπίο, και συγκεκριμένα το τοπίο της Βίτσας, και το τραγούδι ήταν η «Κοντούλα λεμονιά (Βησσανιώτισσα)».

Το Ζαγόρι τον τίμησε, ανακηρύσσοντας τον επίτιμο δημότη με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του τότε Δήμου Κεντρικού Ζαγορίου με δήμαρχο τον Γαβριήλ Παπαναστασίου. Η ομιλία του Αγγελόπουλου στην τιμητική εκδήλωση ήταν λιτή και «γεμάτη». Ο σκηνοθέτης αποτύπωσε και σε λόγια ό,τι τον καθόρισε: «Έχω ξαναγυρίσει στο Ζαγόρι από τότε που έκανα την ‘Αναπαράσταση’. Όμως αυτή τη φορά επιστρέφω με την ‘Αναπαράσταση’ κι αυτό είναι πολύ σημαντικό… Πριν από λίγα χρόνια, από ένα περιοδικό μου έκαναν μια ερώτηση: Τι θα θέλατε να πάρετε μαζί σας ‘φεύγοντας’; Και είπα για την πρώτη εικόνα που είδα όταν έφτασα με το λεωφορείο στη Βίτσα. Ένα απόγευμα, με ψιλόβροχο και αραιά ομίχλη. Η πέτρα ήταν μαύρη από τη βροχή και κάποιες γυναίκες με μαύρα έφευγαν μέσα στο τοπίο. Και μέσα από το καφενείο του χωριού ακουγόταν η φωνή ενός γέρου που τραγουδούσε ‘Μωρή κοντούλα λεμονιά με τα πολλά λεμόνια’».

Η εκδήλωση τιμής είχε διοργανωθεί με την υποστήριξη όχι μόνο του τότε Δήμου Κεντρικού Ζαγορίου αλλά και της τότε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ιωαννίνων. Η ομάδα του Μορφωτικού-Εξωραϊστικού Συλλόγου Κάτω Πεδινών ήθελε από χρόνια να καταφέρει αυτό που φανταζόταν ακατόρθωτο αρχικά: Να φέρει τον Θ. Αγγελόπουλο «στον τόπο από όπου ξεκίνησε», όπως μας λέει ο Κώστας Τζιόβας.

Η προσπάθεια ξεκίνησε από το 2007 με τον Φωκίωνα Καψάλη από τους Ασπραγγέλους να αποτελεί τον συνδετικό κρίκο. Ο Φωκίωνας Καψάλης γνώριζε τον Αγγελόπουλο από την εποχή των γυρισμάτων της «Αναπαράστασης» σε Βίτσα και Μονοδένδρι. Τον Ιανουάριο του 2010, ο Κώστας Τζιόβας έκανε μια νέα προσπάθεια. Την επόμενη κιόλας μέρα, ήρθε το απαντητικό email από την εταιρία παραγωγής του Αγγελόπουλου: «Ο κ. Αγγελόπουλος με χαρά δέχεται την πρόσκλησή σας και θα παρευρεθεί στο τιμητικό αφιέρωμα στο Ζαγόρι το καλοκαίρι με την οικογένειά του. Παρακαλεί να προσκληθούν στις εκδηλώσεις ο Δήμαρχος Ιωαννίνων, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και οι κάτοικοι των περιοχών Βίτσας και Μονοδενδρίου».

Και μια ήσυχη μέρα του Αυγούστου, ο Αγγελόπουλος πήγε ξανά στο Ζαγόρι για να τιμηθεί αλλά και για να τιμήσει τον τόπο αυτόν. «Αυτό που κάνατε… Δεν μπορώ να σας εκφράσω πόσο δυνατό ήταν για μένα»: Αυτό είπε ο σκηνοθέτης σε προσωπικό επίπεδο στον Κώστα Τζιόβα. Αυτό και κάτι άλλο, ένα μικρό παράπονο: «Θα ήθελα μόνο λίγο καλύτερο κέρασμα στον ήχο» είπε. «Το είπε με έναν απίστευτα ευγενικό τρόπο» θυμάται ο κ. Τζιόβας.

Για τον κ. Τζιόβα, ο Αγγελόπουλος και οι ταινίες του έχουν μεγάλη σημασία όχι μόνο για το Ζαγόρι αλλά και για τα Γιάννενα. «Τα Γιάννενα είναι αγγελοπουλικά γιατί ουσιαστικά κουβαλάνε απόλυτα την ατμόσφαιρα των ταινιών του. Το υγρό στοιχείο, την ομίχλη, τον μουντό καιρό, την εικόνα μιας άλλης Ελλάδας. Θεωρώ ότι όταν βλέπεις μια ταινία του Αγγελόπουλου, αισθάνεσαι λίγο Γιαννιώτης» μας λέει.

Ο Θ. Αγγελόπουλος στην κεντρική πλατεία των Κάτω Πεδινών, με τον Κώστα Τζιόβα να τον καλωσορίζει. 

Την παρουσίαση του κινηματογραφικού έργου του είχε κάνει η σκηνοθέτης Νικαίτη Κοντούρη

* Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Κ. Τζιόβα