«Όταν η τέχνη γίνεται ιερή» μέρος 2ο

Μέχρι τις 11 Ιανουαρίου, στο Μουσείο Αργυροτεχνίας Ιωαννίνων, στο Ιτς Καλέ, θα φιλοξενείται η περιοδική έκθεση «Όταν η τέχνη γίνεται ιερή. Εβραϊκά κειμήλια από τα Ιωάννινα». Τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν χτες το απόγευμα, παρουσία της προέδρου του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) Σοφίας Στάικου, με τον δήμαρχο Ιωαννίνων Θωμά Μπέγκα, τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργο Καψάλη και άλλους επισήμους να παρευρίσκονται.

Η έκθεση αυτή αποτελεί μια ευκαιρία για μια «βουτιά» στο πολυπολιτισμικό παρελθόν της πόλης και για μια διαφορετική προσέγγιση της παρουσίας της μεγάλης –κάποτε- εβραϊκής κοινότητας. Τα αντικείμενα που εκτίθενται, είναι ιδιαίτερα σημαντικά και προέρχονται από τις συλλογές του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων αλλά από την ιδιωτική συλλογή του Ραφαήλ Μωυσή. Στην «εισαγωγή» της έκθεσης γίνεται μια ερμηνεία του όρου της «εβραϊκής τέχνης», ένας όρος που ταυτίζεται με ό,τι έχει να κάνει με τον ιουδαϊσμό. Ωστόσο, «αυτός ο ορισμός αποκλείει τις δημιουργίες εβραίων τεχνιτών οι οποίες δεν σχετίζονται με εβραϊκούς σκοπούς, ενώ από την άλλη περιλαμβάνει έργα, τα οποία υπηρετούν έναν εβραϊκό σκοπό. Έστω και αν οι δημιουργοί τους δεν είναι εβραίοι». Σημειώνεται δε ότι το μεγαλύτερο μέρος της τελετουργικής τέχνης ήταν έργο χριστιανών τεχνιτών, αφού στους εβραίους απαγορευόταν να γίνονται μέλη στις συντεχνίες. Παρόλα αυτά οι εβραίοι τεχνίτες φαίνεται ότι κατάφεραν να ασκήσουν την τέχνη τους στην Ευρώπη.

Η εβραϊκή τέχνη λοιπόν είναι συνδεδεμένη με τις θρησκευτικές τελετές, είτε αυτές τελούνται από την κοινότητα στο πλαίσιο της συναγωγής, είτε στο τελετουργικό τυπικό και στις βιβλικές εντολές. Στην έκθεση συμμετέχουν: το Τικ με ασημένια και μερικώς επιχρυσωμένη επένδυση (όπου φυλάσσεται ο Κύλινδρος του Νόμου, το ιερότερο βιβλίο του Ιουδαϊσμού), η Μαπά (μεταξωτό τετραγωνισμένο ύφασμα με το οποίο συχνά τύλιγαν το Τικ), τα ασημένια Ριμονίμ (επιστέψεις των ορθοστατών του Κυλίνδρου του Νόμου), οι ασημένιες Σανταγιότ (καθαγιασμένα αναθηματικά πλακίδια, αφιερωμένα στη μνήμη νεκρών μελών της οικογένειας ή υπέρ υγείας και ευημερίας των ζώντων) και άλλα.

Στην τελετή των εγκαινίων, η κ. Στάικου ανέφερε ότι κάποια από τα αντικείμενα εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό, προσθέτοντας ότι «τα στοιχεία του πολιτισμού χτίζουν την παράδοση». Ο πρόεδρος του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας Σαμουήλ Μάτσας, αφού ευχαρίστησε το ΠΙΟΠ, τόνισε ότι η τέχνη της αργυροτεχνίας «είναι μια αξιοσέβαστη τέχνη την οποία οφείλουμε να συνεχίσουμε». 

Στη συνέχεια, ο Μωυσής Ελισάφ εκ μέρους της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων, ανέφερε ότι η χρήση ασημένιων αντικειμένων από τους Εβραίους, αποτελεί ένα δείγμα του βαθμού ενσωμάτωσής τους στην πόλη των Ιωαννίνων, ενώ υπογραμμίζει, όπως είπε, και την όχι χωρίς εντάσεις συμβίωση. Πρόσθεσε δε ότι τα Γιάννενα αποτελούσαν το «αδιαμφισβήτητο κέντρο του ελληνόφωνου ρωμανιώτικου εβραϊσμού».

Η τελετή των εγκαινίων έκλεισε με γιαννιώτικα εβραϊκά τραγούδια.

Σημειωτέον ότι πέρσι τον Δεκέμβριο είχε εγκαινιαστεί το 1ο μέρος της έκθεσης «Όταν η τέχνη γίνεται ιερή» με αντικείμενα της εκκλησιαστικής αργυροχοΐας. Ο κύκλος της έκθεσης αυτής, θα κλείσει με την παρουσίαση αντικειμένων οθωμανικής τέχνης, η οποία αναμένεται να γίνει τον επόμενο χρόνο.