Ο «φύλακας» του λεκανοπεδίου

Στον αρχαιολογικό χώρο της Καστρίτσας, 10 το πρωί: Ένας τόπος που σε εκπλήσσει ευχάριστα. Μόνο και μόνο η θέση του, στην κορυφή του λόφου, με θέα όλο το λεκανοπέδιο, αποτελεί ένα μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα. Πόσο μάλλον όταν η παρουσία σου εκεί συνδυάζεται με τη γνώση ότι ο τόπος αυτός έχει μια διαδρομή χιλιάδων χρόνων, από τη νεότερη παλαιολιθική εποχή ακόμα -το σπήλαιο της Καστρίτσας στους πρόποδες του λόφου αποτελεί μία από παλαιότερες παλαιολιθικές θέσεις των Βαλκανίων-, όπως και ότι η ανθρώπινη παρουσία ήταν έντονη μέχρι και το 1913.

Η πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο της Καστρίτσας, η ανάδειξη της οποίας έγινε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων μέσω του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) επί τέσσερα χρόνια, είναι εύκολη ώς ένα σημείο. Το τελευταίο κομμάτι, αντίθετα, δεν είναι και τόσο εύκολο: ένας στενός χωματόδρομος ενός περίπου χιλιόμετρου, ο οποίος πρόκειται να διαμορφωθεί το επόμενο χρονικό διάστημα. Ο περιβάλλων χώρος, λίγο πριν από την είσοδο στην αρχαία ακρόπολη, είναι ένα πλάτωμα, λειτουργικό και με αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, στο οποίο βρίσκονται και οι θέσεις πάρκινγκ και άλλες υποδομές. Στην τειχισμένη αρχαία πόλη σε καλωσορίζει ένας πύργος σε σχήμα λόγχης, συνολικού μήκους 24 μ. και μέγιστου πάχους 9 μ.

ΕΝΑ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΡΚΟ 

Ο αρχαιολογικός χώρος της Καστρίτσας, στον οποίο οι εργασίες ανάδειξης ολοκληρώθηκαν πριν από λίγο καιρό, είναι ανοιχτός για τους επισκέπτες, χωρίς εισιτήριο. Στην είσοδο συναντάμε το φυλάκιο. Κι εκεί τον μοναδικό άνθρωπο στον λόφο: τον φύλακα Αλέξανδρο Τακούλη. Ένας νέος άνθρωπος που τις καθημερινές ώρες για οκτώ ώρες είναι εκεί για να φροντίζει και να προσέχει τον χώρο και για να υποδέχεται τους επισκέπτες. Μόνος του για ώρες σε έναν χώρο που δεν υπάρχει wi fi ούτε σταθερό τηλέφωνο. Γνωρίζει τα πάντα για το παρελθόν του τόπου και δεν χάνει την ευκαιρία να μας δώσει απαντήσεις. Οι ενημερωτικές πινακίδες, πάντως, είναι επαρκείς για να κατανοήσει κάποιος τη διαδρομή της ακρόπολης μέσα στον χρόνο, ενώ υπάρχουν και στάσεις ξεκούρασης και θέασης. Αρχαία κατάλοιπα πύργων και κτιρίων, αλλά και μιας εντυπωσιακής δεξαμενής, βρίσκονται σε διάφορα σημεία. Ερείπια μιας πόλης που ήκμασε από τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ.

Μια ενδιαφέρουσα, αναμφίβολα, βόλτα και για έναν άλλον λόγο: ο χώρος κάλλιστα θα μπορούσε να είναι και ένα περιβαλλοντικό πάρκο - μια έκταση 345 στρεμμάτων με πλούσια και ποικίλη βλάστηση, πουλιά, ακόμα και ίχνη αγριογούρουνων. Κατά τη διάρκεια δε της βόλτας, δεν μπορεί να αποφύγει κανείς να μη γυρίσει το κεφάλι του προς τη λίμνη, αλλά και να αναζητήσει κάπου στο βάθος την αρχαία ακρόπολη του Μεγάλου Γαρδικίου, κοντά στην Ελεούσα. Οι δύο αυτές ακροπόλεις κατάφερναν να ελέγχουν μαζί όλο το λεκανοπέδιο, τους βασικότερους δρόμους και τα περάσματα. Αποτελούσαν κάτι σαν τους «φύλακες» του λεκανοπεδίου.

Στη βόλτα που κάνουμε, ο φύλακας μάς λέει και ένα... μικρό μυστικό. Για να αποφύγει κανείς τον χωματόδρομο της πρόσβασης, μπορεί να έρθει από τη Μονή Τιμίου Προδρόμου της Καστρίτσας, στη δυτική πλευρά του λόφου, η οποία ανεγέρθηκε τον 12ο αιώνα εντός των αρχαίων τειχών. Από την άλλη, βέβαια, δεν υπάρχει καλύτερη στιγμή από αυτήν που το λεκανοπέδιο «ξεδιπλώνεται» μπροστά σου περνώντας από την κανονική είσοδο. Κάτι στο οποίο συμφωνεί και ο κ. Τακούλης.

ΤΟ ΚΟΝΤΙΝΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Για το τέλος αφήσαμε, το πιο κοντινό παρελθόν της αρχαίας ακρόπολης. Μέσα στην ακρόπολη, διατηρούνται κατάλοιπα οχυρωματικών έργων της οθωμανικής περιόδου. Η αμυντική γραμμή οργανώθηκε γύρω στο 1909 με 1912. Η οχύρωση στην Καστρίτσα περιελάμβανε πυροβολεία, τα οποία στόχευαν κυρίως τα υψώματα του Δρίσκου, αλλά και στέρνες, αποθήκες πυρομαχικών, κτίρια στρατωνισμού. Τα τσιμεντένια δάπεδα των κτιρίων αυτών συγκαταλέγονται στις πιο παλιές χρήσεις του σκυροδέματος στην Ελλάδα.

Στο αρχαιολογικό πάρκο, συναντά κανείς και τον ναό του Αγίου Αθανασίου, που εδράζεται στο αρχαίο τείχος. Μια ιδιαίτερη περίπτωση, που κατέχει τη δική της θέση στην ιστορική διαδρομή της αρχαίας ακρόπολης. Ο ναός είχε κατασκευαστεί κατά την οθωμανική περίοδο, αλλά κατεδαφίστηκε κατά τους βαλκανικούς πολέμους. Μετά την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων και με πρωτοβουλία των κατοίκων του οικισμού της Καστρίτσας, ο ναός ανακατασκευάστηκε στην ίδια θέση.

Πολλά κεφάλαια της ιστορίας έχουν γραφεί λοιπόν στην αρχαία ακρόπολη της Καστρίτσας, η οποία φαίνεται ότι αποτέλεσε μια πόλη που δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων τής έδωσε την ευκαιρία να βγει προς τα έξω και να γίνει ελκυστική στους επισκέπτες. Μετά από μια διαδρομή χιλιάδων χρόνων, η ακρόπολη της Καστρίτσας μεταμορφώνεται σε ένα ξεχωριστό αρχαιολογικό πάρκο, που ενδείκνυται για περιπάτους. Τώρα, απλώς περιμένει τους επισκέπτες να την ανακαλύψουν.

(Στην εξερεύνησή σας μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας νερό, γιατί εκεί δεν υπάρχει).