Νίκος Παπακώστας: «Καραϊσκάκης, η πιο ροκ μορφή του 1821»

To ιστορικό ντοκιμαντέρ «Γεώργιος Καραϊσκάκης-Στα σύνορα του Μύθου» του Νίκου Παπακώστα και της Canto Mediterraneo εδώ και ενάμιση χρόνο κάνει διακριτικά τη δική του διαδρομή. Μια διαδρομή που το οδήγησε πριν από λίγο καιρό στο Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ Μεγάλου Μήκους του 8ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Ιεράπετρας.

Ο Νίκος Παπακώστας, συνθέτης και σκηνοθέτης, με καταγωγή από την Άρτα, συνεργάζεται σε αυτό το ντοκιμαντέρ με ανθρώπους όπως είναι ο καθηγητής Ιστορίας του ΑΠΘ Γιώργος Μαργαρίτης, ο καθηγητής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βαγγέλης Αυδίκος,  ο ποιητής Γιώργος Μπλάνας και ο ηθοποιός και καθηγητής της υποκριτικής Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, σε μια προσπάθεια να προσεγγίσουν πολύπλευρα το αποτύπωμα του Καραϊσκάκη στην Επανάσταση και στην κοινωνία. 

«Γεώργιος Καραϊσκάκης-Στα σύνορα του μύθου». Επιλέξατε να ασχοληθείτε με τον Γ. Καραϊσκάκη. Γιατί; Τι σας γοητεύει στην προσωπικότητα αυτή της Επανάστασης;

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης υπήρξε μια τεράστια αλλά και διφορούμενη προσωπικότητα ανάμεσα στους αγωνιστές της επαναστατημένης Ελλάδας του 1821. Η ζωή και η δράση του από τα προεπαναστατικά χρόνια είχε πολλές ιδιαιτερότητες, που όμως ήταν κάτι συνηθισμένο φαινόμενο για την εποχή.

Για παράδειγμα υπηρέτησε, όπως και οι περισσότεροι αξιόλογοι κλέφτες, αρματολοί και άλλοι οπλοφόροι στη φρουρά του Αλή Πασά,  βρέθηκε αντίπαλος του υπηρετώντας τον Οσμάν Πασβάνογλου Πασά του Βιδινίου και φίλο του Ρήγα Φεραίου στον πόλεμο, που διεξήχθη μεταξύ τους, άλλες φορές ακολούθησε τον Κατσαντώνη στα Άγραφα, σκότωσε το θρύλο των στρατευμάτων του Αλή Βεληγκέκα, ενώ στη συνέχεια συνελήφθη και βασανίσθηκε σκληρά στα Γιάννενα ακόμη και με φάλαγγα, που του άφησε σοβαρά προβλήματα στην ήδη προβληματική υγεία του.

Ο Καραϊσκάκης ποτέ δεν συμπάθησε και δεν υπηρέτησε την πολιτική εξουσία, που καθόριζε μαζί με τους  ξένους την πορεία της επανάστασης και φυσικά εισέπραξε το αντίτιμο της ανυπακοής του σε αυτή αντιμετωπίζοντας τις ίντριγκες και τις δολοπλοκίες της, που μάλιστα έφτασαν στον έσχατο βαθμό αθλιότητας να κατηγορηθεί για προδοσία με προκατασκευασμένες κατηγορίες. Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι γενικά υπήρξε μια γοητευτική μορφή – πρόκληση για τη δημιουργία ενός ιστορικού ντοκιμαντέρ με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, αλλά και το γεγονός, ότι κατάγομαι από τη Σκουληκαριά της Άρτας, που είναι, σύμφωνα με τους επίσημους βιογράφους του, τόπος γέννησής του.

Να σημειώσω, ότι δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολούμαι με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, αφού εδώ και χρόνια, σαν συνθέτης, έχω συνθέσει το συμφωνικό έργο «Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη», που έχει ενταχθεί  στην ευρύτερη συλλογή έργων μου με τίτλο “Canto Ethnico”.

«Όταν θέλω γίνομαι άγγελος. Και όταν θέλω γίνομαι διάβολος». Ο ίδιος ο Καραϊσκάκης με αυτά τα λόγια του υπενθυμίζει, ότι πάνω απ’ όλα είναι άνθρωπος, με τις αρετές του και τις αδυναμίες του. Πόσο αποδεκτό είναι αυτό το δίπολο από την επίσημη Ιστορία και από το αφήγημα του «εθνικού ήρωα»; Θεωρείτε ότι σήμερα η αθυροστομία ως χαρακτηριστικό του αυτό έχει πέσει στην παγίδα του political correct; 

Ο Καραϊσκάκης με τη φράση αυτή, απάντηση στον Υδραίο άρχοντα Βασίλειο Μπουντούρη, όταν του είπε «Ορέ Καραϊσκακη δεν έκανες μέχρι τώρα καλά το καθήκον σου στην πατρίδα. Κοίτα να το κάνεις από εδώ και πέρα» πράγματι υπενθυμίζει ότι πάνω απ’ όλα υπήρξε άνθρωπος, με τις αρετές του και τις αδυναμίες του, πράγμα που ουδέποτε το αρνήθηκε.

Κανείς δεν μπορεί να μην ασχοληθεί με τις αρετές αυτού του ανθρώπου συμβόλου και αδιαμφισβήτητης στρατιωτικής ιδιοφυίας, αλλά ούτε να αποκρύψει τον κακό του χαρακτήρα και τα προβλήματα που προκάλεσε η συμπεριφορά του. Υπήρξε πράγματι εξαιρετικά οξύθυμος, υβριστής και βωμολόχος σε βαθμό, που έμεινε στην ιστορία, αλλά και στο μύθο για τις απαράμιλλες ατάκες του, πολλές από τις οποίες πιθανόν να μην είναι και δικές του.

Όσον αφορά στο δεύτερο μέρος της ερώτησής σας περί του αποδεκτού ή όχι δίπολου της ιστορίας και του εθνικού ήρωα, κατά τη γνώμη μου δεν έχει και μεγάλη σημασία, αφού ο σπουδαίος αυτός αγωνιστής έγινε αυτό που τελικά γνωρίσαμε, γιατί ήταν αυτό που ακριβώς επιθυμούσε να είναι.

Αυτό είναι ένα πραγματικό γεγονός και αυτό αγαπούσαν οι στρατιώτες, που τον ακολουθούσαν και ορκίζονταν στο όνομά του πέφτοντας στη φωτιά για χάρη του. Κάτι που επίσης δεν θα πρέπει να παραλείψω, είναι το ότι, όπως γράφουν οι βιογράφοι του, ο Καραϊσκάκης δεν δίσταζε να μετανιώνει και να ζητά συγγνώμη με δάκρυα  από ανθρώπους, που κατά καιρούς αδίκησε και άλλους στους οποίους έκανε κακό, όπως ο Ζαΐμης στον καιρό του εμφύλιου.

Με λίγα λόγια σήμερα θα χαρακτήριζα τον Καραϊσκάκη την πιο «Ροκ μορφή της επανάστασης του 1821» και δίκαια βρίσκεται στο Πάνθεο των Ηρώων του υπέρ πατρίδας αγώνα. Εδώ και για να κλείσω την ερώτησή σας, θα πω με σιγουριά ότι στο λεξιλόγιο αυτού του βυρωνικού ήρωα δεν υπήρχε, ούτε θα μπορούσε να υπάρχει ο όρος «political correct» ούτε μεταφρασμένος, ούτε αμετάφραστος. Η πολιτική ορθότητα δεν τον απασχόλησε ποτέ και δεν τήρησε ποτέ κανένα από τους κανόνες της και μάλιστα την εποχή εκείνη, που πολιτική ορθότητα και άκρατη πολιτική υποκρισία ήταν πλέον συνώνυμοι όροι!   

Υπάρχει ένα ομιχλώδες τοπίο γύρω από τον τόπο καταγωγής του Καραϊσκάκη. Πόση σημασία, κι αν έχει, να ξεκαθαριστεί αυτό το τοπίο; 

Είναι γεγονός ότι ένα ομιχλώδες τοπίο βρίσκεται γύρω από τόπο καταγωγής του Καραϊσκάκη, αλλά και την οικογένειά του που εδώ και δύο σχεδόν αιώνες δεν έχει βρεθεί τρόπος να  ξεκαθαριστεί.

Κατά τους πρώτους, αλλά και στη διάρκεια της  ζωής του γραμματείς – βιογράφους του Καραϊσκάκη, τον  Γεώργιο Γαζή και τον Δημήτριο Αινιάν, όπως και τον κορυφαίο Έλληνα ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρηγόπουλο, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης γεννήθηκε στη Σκουληκαριά της Άρτας ως εξώγαμο τέκνο της Ζωής Ντιμισκή. Ο πατέρας του δεν αναφέρεται στα κείμενα του Γαζή και του Αινιάν ο δε Παπαρηγόπουλος τον χαρακτηρίζει ως «άδηλο», ο δε Καραϊσκάκης κατ΄επανάληψη στηλιτεύει την ηθική της μητέρας του με σκληρούς, ευφάνταστους και πολλές φορές απίστευτα σκωπτικούς χαρακτηρισμούς.

Αυτό έδωσε την ευκαιρία να εμφανιστούν εκτός των αναφερομένων στη Σκουληκαριά και την παράδοσή της πολλοί κάλπικοι πατεράδες από διάφορα μέρη, όπως ο Βάλτος της Αιτωλοακαρνανίας, το Μαυρομάτι Καρδίτσας, των περιοχών των Σαρακατσαναίων και άλλων που φυσικά κινούνται στο χώρο του μύθου και είναι αδύνατη η ταυτοποίησή τους με ατράνταχτα ιστορικά στοιχεία.

Η σημασία του ξεκαθαρίσματος της ιστορικής αλήθειας είναι πολύ μεγάλη γιατί έτσι θα πάψει η καπηλεία, η λειψανολατρεία, η τυμβωρυχία και οι εκτός τόπου και χρόνου προσπάθειες χαρακτηρισμού του Καραϊσκάκη ως «Αγίου» και άλλα φαιδρά που δεν τιμούν κανένα.  Για όλα αυτά σύντομα  προτίθεμαι να δημιουργήσω ένα άλλο ντοκιμαντέρ, που θα μιλά για όλα τα στραβά, που έγιναν και γίνονται με άναρθρες κραυγές και εθνικιστικές κορώνες που ζέχνουν  στο όνομα της «ιστορικής αλήθειας».  

Πόσο δύσκολο ήταν για σας να δημιουργήσετε αυτό το ντοκιμαντέρ; Ποιες ήταν οι προκλήσεις; Και πόση σημασία έχει για σας μια βράβευση;

Το ντοκιμαντέρ αυτό είναι η πραγματικά πρώτη στην ιστορία κινηματογραφική αναφορά–καταγραφή της ζωής, του χαρακτήρα και τη δράση του Αρχιστράτηγου της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Είναι αδύνατο να περιγράψω τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε αλλά και το γεγονός ότι δεν είχαμε ούτε ένα ευρώ οικονομική βοήθεια από κανένα φορέα δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα.

Αντίθετα είχαμε απίστευτο πόλεμο από δήθεν ειδήμονες που θεωρούσαν ότι είχαν το αλάθητο ενώ στην ουσία δεν είχαν ιδέα και δημιουργούσαν ιστορίες και παραμύθια από το πουθενά. Ξεκινώντας από τη γέννησή του μέχρι το θάνατό του, το ντοκιμαντέρ αυτό εξετάζει την προσωπικότητα και τη δράση του σημαντικού αυτού αγωνιστή μέσα από την ιστορία από τον εξαίρετο καθηγητή της ιστορίας του Αριστοτελείου Θεσσαλονίκης Γιώργο Μαργαρίτη, τη Λαογραφία και το μύθο από τον Ηπειρώτη καθηγητή της Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας και εξαίρετο συγγραφέα Βαγγέλη Αυδίκο, την ποίηση από τον Γιώργο Μπλάνα, έναν από τους κορυφαίους σύγχρονους Έλληνες ποιητές.

Αναγνώστης στο ντοκιμαντέρ είναι σπουδαίος ηθοποιός και καθηγητής Υποκριτικής Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, που με μια εξαιρετική ερμηνεία ζωντανεύει κείμενα συναγωνιστών του Καραϊσκάκη, κείμενα των βιογράφων του, που βρέθηκαν στο πλευρό του στη διάρκεια του ένοπλου αγώνα, κείμενα από ιστορικές επιστολές, κείμενα που αφορούν στη δράση του σαν κλέφτης, αρματολός αλλά και σαν αρχιστράτηγος του εθνικού απελευθερωτικού στρατού.

Πείτε μου μια αλήθεια και ένα ψέμα για τον Καραϊσκάκη. 

Είναι αλήθεια ότι ο Καραϊσκάκης γεννήθηκε στη Σκουληκαριά της Άρτας και ψέματα είναι τα υπόλοιπα. Έτσι για να παινέψουμε το σπίτι μας….