Ναι, υπάρχει κλιματική αλλαγή...

Της Βασιλικής Κατή*

Περίπου 1600 επιστήμονες στον κόσμο υπέγραψαν ψήφισμα πως δεν υφίσταται κλιματική κρίση («there is no climate emergency»). Η πληροφορία αυτή έχει αφελώς διακινηθεί στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στα κοινωνικά δίκτυα, δημιουργώντας με μεγάλη αποτελεσματικότητα την επιδιωκόμενη σύγχυση στην κοινωνία. Δυστυχώς τα παγκόσμια δεδομένα διαψεύδουν ισχυρά και ηχηρά το ως άνω αφήγημα.

Κλιματική αλλαγή σε παγκόσμια κλίμακα – IPCC

Το βασικό συμπέρασμα της τελευταίας αναφορά της IPCC (2023) πως οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν αναμφισβήτητα προκαλέσει την υπερθέρμανση του πλανήτη, με τη θερμοκρασία της επιφάνειας της γης να είναι την περίοδο 2011-2022 1.1°C πάνω από τη θερμοκρασία της περιόδου 1850-1900, ενώ οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται λόγω της μη αειφορικής χρήσης της ενέργειας, των χρήσεων γης, της αλλαγής χρήσης γης, του τρόπου ζωής μας, και των προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής. Η σύντομη αναφορά των δεδομένων της κλιματικής κρίσης είναι διαθέσιμη εδώ και όλη η πληροφορία είναι διαθέσιμη στη Διακυβερνητική Πλατφόρμα επί της Κλιματικής Αλλαγής https://www.ipcc.ch/.

Επισυνάπτω ένα γράφημα που συνοψίζει την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα σε μια χρονοσειρά χιλιάδων ετών (CIRES & NOAA) σε μια αναπαράσταση του φαινομένου (youtube).

Κλιματική αλλαγή σε Ευρωπαϊκή κλίμακα – ΕΕΑ

Αντίστοιχα ζοφερή είναι η εικόνα περί κλιματικής κρίσης και περί απώλειας της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη, με βάση την  αναφορά από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (European Environmental Agency). Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υπεύθυνη για το 6% των παγκόσμιων εκπομπών, ενώ έχει μειώσει τις εκπομπές της κατά 30% τα τελευταία 30  χρόνια και επιθυμεί να φτάσει σε 55% μείωση έως το 2030.

Κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα

Η Ελλάδα είναι ψηλά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ευρωπαϊκή κατάταξη. Προφανώς τα μοντέλα πρόβλεψης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος για την Ελλάδα καταδεικνύουν αύξηση των φαινομένων καύσωνα, μείωση των βροχοπτώσεων κατά 30% κατά τη θερινή περίοδο, αύξηση της έντασης και συχνότητας των πυρκαγιών, αύξηση της έντασης των καταιγίδων κατά 25% ιδιαίτερα στη Θράκη-Μακεδονία-Θεσσαλία. Σήμερα θρηνούμε τον πυρόπληκτο Έβρο και την πλημμυρόπληκτη Θεσσαλία, με ανυπολόγιστες καταστροφικές συνέπειες περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές. Η Τράπεζα της Ελλάδας αντιλήφθηκε το μέγεθος του προβλήματος προ δεκαπέντε ετών (2009) και σύστησε την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής. Οι εκθέσεις διαθέσιμες εδώ.

Ο ρόλος του επιστήμονα

Νιώθω την ηθική υποχρέωση να αναρτήσω το παρόν κείμενο, ως ακαδημαϊκός και ως διδάσκουσα του μαθήματος κορμού «Βιοποικιλότητα & Κλιματική Αλλαγή» στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Δεν είμαι ειδική επιστήμονας επί της κλιματικής αλλαγής ως προς τη φυσική του φαινομένου. Στο Εργαστήριο μας Διατήρησης της Βιοποικιλότητας μελετούμε μεταξύ άλλων τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των τεχνικών έργων στη βιοποικιλότητα, ήτοι στα είδη και στα οικοσυστήματα. Μπορεί πάρα ταύτα να είμαι πολύ πιο «ειδική» στο να εκφέρω γνώμη από την πλειοψηφία των επιστημόνων που υπέγραψαν το επονείδιστο και αστήρικτο κατά την άποψή μου ψήφισμα.

Ανάμεσά τους και δύο Νομπελίστες της Φυσικής:

(α) Ο Φυσικός J. F. Clauser (USA) έλαβε το Νόμπελ στη Φυσική (2022) για τη δουλειά στου στην κβαντομηχανική. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα άπτονται των πεδίων: Foundations of Quantum Mechanics, Quantum Entanglement, Atom Interferometry, X-ray Interferometry, X-ray Phase-contrast Imaging. Δεν έχει ειδικότητα ούτε έχει δημοσιεύσει ερευνητικό έργο επί της κλιματικής αλλαγής.

(β) O Φυσικός I .Giaever (Νορβηγία/USA) έλαβε το Νόμπελ Φυσικής το 1973 για την έρευνά του επί των υλικών (tunnelling phenomena in solids) που πραγματοποίησε εργαζόμενος στην General Electric. Τα ερευνητικά του αντικείμενα εστιάζονται στη φυσική των στερεών και τη βιοφυσική. Δεν έχει δημοσιευμένο ερευνητικό έργο στην κλιματική αλλαγή.

H άποψή του περί μη ύπαρξης της κλιματικής αλλαγής και αρνητικών επιπτώσεων αυτής γνωστή από παλιά, όπως και η στήριξή του σε πολιτικές παρατάξεις (American conservative) που είναι αντίθετες στην ομοφυλοφιλία, αμβλώσεις, ευθανασία κτλ. ή στο  Heartland Institute (καπνοβιομηχανία Philip Morris) που δεν δέχεται τις αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία.

Ο πρεσβευτής του ψηφίσματος στην Ελλάδα είναι ο αναπληρωτής καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σταύρος Αλεξανδρής, ο οποίος είναι κλιματικός επιστήμονας. Συνολικά 13 Έλληνες επιστήμονες έχουν μέχρι τις 9/9/2023 υπογράψει το ψήφισμα. Λίγοι εξ αυτών έχουν ειδίκευση και ερευνητικό έργο στην κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις αυτής.

Προέρχονται κυρίως από το Πολυτεχνικές Σχολές και από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ορισμένοι επιστήμονες έχουν επαγγελματική σύνδεση και ερευνητικό έργο επί των ορυκτών καυσίμων. 

Κατακλείδα

Προφανώς, υπάρχει ελεύθερη διακίνηση ιδεών και επιστημονικών απόψεων και επιχειρημάτων. Η επιστήμη δεν διεκδικεί την αυθεντία. Θεωρίες απορρίπτονται, νέα δεδομένα έρχονται στο φως και η επιστήμη εξελίσσεται και δυναμώνει.

Θα ήθελα ως βιολόγος και ως μητέρα πάρα πολύ να πιστέψω πως δεν ζούμε σε μια εποχή κρίσης βιοποικιλότητας και κλιματικής κρίσης.

Πως οι σημερινές και μελλοντικές γενιές δεν θα είναι σε μόνιμο κίνδυνο από τις πράξεις των προηγούμενων γενεών.

Πως η αλλαγή της χρήσης γης, δηλαδή η απώλεια των βιοτόπων, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η κλιματική αλλαγή, με φθίνουσα σειρά σημαντικότητας, δεν θα οδηγήσουν σε κατάρρευση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων με απρόβλεπτες συνέπειες για την ανθρωπότητα.

Πως ο COVID19 δεν υπήρξε ούτε οφείλεται στην απώλεια της βιοποικιλότητας, και πως δεν θα ξαναζήσουμε συνθήκες πανδημίας. Δεν υπάρχει όμως επιστημονική τεκμηρίωση για αυτά. 

Όπως έθεσα και σε πρόσφατο άρθρο «Αν αναμένουμε η συλλογική συνειδητότητα να αναπτυχθεί βιωματικά, μέσω αρνητικών εμπειριών οικολογικής καταστροφής, έχουμε ήδη ηττηθεί». Βιώνουμε αυτήν την περίοδο ανείπωτες και πρωτόγνωρες καταστροφές στη χώρα: κάηκε ο Έβρος, πνίγεται η Θεσσαλία. Κάνω έκκληση στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην ελληνική κοινωνία για να ενημερωθούν σε βάθος για την κλιματική αλλαγή και για την απώλεια της βιοποικιλότητας.

Η διαχείριση αυτών των προκλήσεων θα καθορίσει το μέλλον της ανθρωπότητας και το μέλλον της Ελλάδας. Κάνω έκκληση για την μη εύπιστη και επιδερμική διακίνηση αστήρικτων απόψεων τρίτων. Αλλά για κοινωνική ενεργοποίηση. Είναι θέμα κοινωνικής ευθύνης και επιβίωσης.

 * Η Βασιλική Κατή είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων