Ναι, υπάρχει κλιματική αλλαγή...

Της Βασιλικής Κατή*

Περίπου 1600 επιστήμονες στον κόσμο υπέγραψαν ψήφισμα πως δεν υφίσταται κλιματική κρίση («there is no climate emergency»). Η πληροφορία αυτή έχει αφελώς διακινηθεί στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στα κοινωνικά δίκτυα, δημιουργώντας με μεγάλη αποτελεσματικότητα την επιδιωκόμενη σύγχυση στην κοινωνία. Δυστυχώς τα παγκόσμια δεδομένα διαψεύδουν ισχυρά και ηχηρά το ως άνω αφήγημα.

Κλιματική αλλαγή σε παγκόσμια κλίμακα – IPCC

Το βασικό συμπέρασμα της τελευταίας αναφορά της IPCC (2023) πως οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν αναμφισβήτητα προκαλέσει την υπερθέρμανση του πλανήτη, με τη θερμοκρασία της επιφάνειας της γης να είναι την περίοδο 2011-2022 1.1°C πάνω από τη θερμοκρασία της περιόδου 1850-1900, ενώ οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται λόγω της μη αειφορικής χρήσης της ενέργειας, των χρήσεων γης, της αλλαγής χρήσης γης, του τρόπου ζωής μας, και των προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής. Η σύντομη αναφορά των δεδομένων της κλιματικής κρίσης είναι διαθέσιμη εδώ και όλη η πληροφορία είναι διαθέσιμη στη Διακυβερνητική Πλατφόρμα επί της Κλιματικής Αλλαγής https://www.ipcc.ch/.

Επισυνάπτω ένα γράφημα που συνοψίζει την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα σε μια χρονοσειρά χιλιάδων ετών (CIRES & NOAA) σε μια αναπαράσταση του φαινομένου (youtube).

Κλιματική αλλαγή σε Ευρωπαϊκή κλίμακα – ΕΕΑ

Αντίστοιχα ζοφερή είναι η εικόνα περί κλιματικής κρίσης και περί απώλειας της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη, με βάση την αναφορά από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (European Environmental Agency). Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υπεύθυνη για το 6% των παγκόσμιων εκπομπών, ενώ έχει μειώσει τις εκπομπές της κατά 30% τα τελευταία 30 χρόνια και επιθυμεί να φτάσει σε 55% μείωση έως το 2030.

Κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα

Η Ελλάδα είναι ψηλά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ευρωπαϊκή κατάταξη. Προφανώς τα μοντέλα πρόβλεψης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος για την Ελλάδα καταδεικνύουν αύξηση των φαινομένων καύσωνα, μείωση των βροχοπτώσεων κατά 30% κατά τη θερινή περίοδο, αύξηση της έντασης και συχνότητας των πυρκαγιών, αύξηση της έντασης των καταιγίδων κατά 25% ιδιαίτερα στη Θράκη-Μακεδονία-Θεσσαλία. Σήμερα θρηνούμε τον πυρόπληκτο Έβρο και την πλημμυρόπληκτη Θεσσαλία, με ανυπολόγιστες καταστροφικές συνέπειες περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές. Η Τράπεζα της Ελλάδας αντιλήφθηκε το μέγεθος του προβλήματος προ δεκαπέντε ετών (2009) και σύστησε την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής. Οι εκθέσεις διαθέσιμες εδώ.

Ο ρόλος του επιστήμονα

Νιώθω την ηθική υποχρέωση να αναρτήσω το παρόν κείμενο, ως ακαδημαϊκός και ως διδάσκουσα του μαθήματος κορμού «Βιοποικιλότητα & Κλιματική Αλλαγή» στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Δεν είμαι ειδική επιστήμονας επί της κλιματικής αλλαγής ως προς τη φυσική του φαινομένου. Στο Εργαστήριο μας Διατήρησης της Βιοποικιλότητας μελετούμε μεταξύ άλλων τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των τεχνικών έργων στη βιοποικιλότητα, ήτοι στα είδη και στα οικοσυστήματα. Μπορεί πάρα ταύτα να είμαι πολύ πιο «ειδική» στο να εκφέρω γνώμη από την πλειοψηφία των επιστημόνων που υπέγραψαν το επονείδιστο και αστήρικτο κατά την άποψή μου ψήφισμα.

Ανάμεσά τους και δύο Νομπελίστες της Φυσικής:

(α) Ο Φυσικός J. F. Clauser (USA) έλαβε το Νόμπελ στη Φυσική (2022) για τη δουλειά στου στην κβαντομηχανική. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα άπτονται των πεδίων: Foundations of Quantum Mechanics, Quantum Entanglement, Atom Interferometry, X-ray Interferometry, X-ray Phase-contrast Imaging. Δεν έχει ειδικότητα ούτε έχει δημοσιεύσει ερευνητικό έργο επί της κλιματικής αλλαγής.

(β) O Φυσικός I .Giaever (Νορβηγία/USA) έλαβε το Νόμπελ Φυσικής το 1973 για την έρευνά του επί των υλικών (tunnelling phenomena in solids) που πραγματοποίησε εργαζόμενος στην General Electric. Τα ερευνητικά του αντικείμενα εστιάζονται στη φυσική των στερεών και τη βιοφυσική. Δεν έχει δημοσιευμένο ερευνητικό έργο στην κλιματική αλλαγή.

H άποψή του περί μη ύπαρξης της κλιματικής αλλαγής και αρνητικών επιπτώσεων αυτής γνωστή από παλιά, όπως και η στήριξή του σε πολιτικές παρατάξεις (American conservative) που είναι αντίθετες στην ομοφυλοφιλία, αμβλώσεις, ευθανασία κτλ. ή στο Heartland Institute (καπνοβιομηχανία Philip Morris) που δεν δέχεται τις αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία.

Ο πρεσβευτής του ψηφίσματος στην Ελλάδα είναι ο αναπληρωτής καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σταύρος Αλεξανδρής, ο οποίος είναι κλιματικός επιστήμονας. Συνολικά 13 Έλληνες επιστήμονες έχουν μέχρι τις 9/9/2023 υπογράψει το ψήφισμα. Λίγοι εξ αυτών έχουν ειδίκευση και ερευνητικό έργο στην κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις αυτής.

Προέρχονται κυρίως από το Πολυτεχνικές Σχολές και από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ορισμένοι επιστήμονες έχουν επαγγελματική σύνδεση και ερευνητικό έργο επί των ορυκτών καυσίμων.

Κατακλείδα

Προφανώς, υπάρχει ελεύθερη διακίνηση ιδεών και επιστημονικών απόψεων και επιχειρημάτων. Η επιστήμη δεν διεκδικεί την αυθεντία. Θεωρίες απορρίπτονται, νέα δεδομένα έρχονται στο φως και η επιστήμη εξελίσσεται και δυναμώνει.

Θα ήθελα ως βιολόγος και ως μητέρα πάρα πολύ να πιστέψω πως δεν ζούμε σε μια εποχή κρίσης βιοποικιλότητας και κλιματικής κρίσης.

Πως οι σημερινές και μελλοντικές γενιές δεν θα είναι σε μόνιμο κίνδυνο από τις πράξεις των προηγούμενων γενεών.

Πως η αλλαγή της χρήσης γης, δηλαδή η απώλεια των βιοτόπων, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η κλιματική αλλαγή, με φθίνουσα σειρά σημαντικότητας, δεν θα οδηγήσουν σε κατάρρευση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων με απρόβλεπτες συνέπειες για την ανθρωπότητα.

Πως ο COVID19 δεν υπήρξε ούτε οφείλεται στην απώλεια της βιοποικιλότητας, και πως δεν θα ξαναζήσουμε συνθήκες πανδημίας. Δεν υπάρχει όμως επιστημονική τεκμηρίωση για αυτά.

Όπως έθεσα και σε πρόσφατο άρθρο «Αν αναμένουμε η συλλογική συνειδητότητα να αναπτυχθεί βιωματικά, μέσω αρνητικών εμπειριών οικολογικής καταστροφής, έχουμε ήδη ηττηθεί». Βιώνουμε αυτήν την περίοδο ανείπωτες και πρωτόγνωρες καταστροφές στη χώρα: κάηκε ο Έβρος, πνίγεται η Θεσσαλία. Κάνω έκκληση στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην ελληνική κοινωνία για να ενημερωθούν σε βάθος για την κλιματική αλλαγή και για την απώλεια της βιοποικιλότητας.

Η διαχείριση αυτών των προκλήσεων θα καθορίσει το μέλλον της ανθρωπότητας και το μέλλον της Ελλάδας. Κάνω έκκληση για την μη εύπιστη και επιδερμική διακίνηση αστήρικτων απόψεων τρίτων. Αλλά για κοινωνική ενεργοποίηση. Είναι θέμα κοινωνικής ευθύνης και επιβίωσης.

* Η Βασιλική Κατή είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών & Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Σταύρος Αλεξανδρής

Αγαπητή κα Κατή, Ετεροχρονισμένα και τυχαία έπεσε στην αντίληψή μου το άρθρο σας (https://typos-i.gr/article/nai-yparxei-klimatikh-allagh) με τίτλο «Ναι, υπάρχει κλιματική αλλαγή...» και ασφαλώς δεν διαφωνώ εν μέρει με την επιλογή του τίτλου, καθώς το κλίμα άλλαζε, αλλάζει και θα αλλάζει πάντα, ακολουθώντας μια αέναη φυσική διαδικασία. Ομολογώ, ότι διακρίνω μια ειλικρινή και αξιοπρεπή κατάθεση των γραφομένων σας. Ωστόσο, ο υπέρμετρος συναισθηματισμός είναι έκφραση συγκινήσεων που συνοδεύονται από την συνδυαστική επιρροή της απουσίας διερευνητικού πνεύματος και κριτικής. Η έλλειψη επιστημονικής τεκμηρίωσης και γνώσης σε συνδυασμό με την επικράτηση της ηθικής και αισθητικής που προβάλλεται τα τελευταία 25 χρόνια από τα συστημικά μέσα μαζικής ενημέρωσης και δικτύωσης, προσδίδει υπερβολικές διαστάσεις των γεγονότων στον ψυχισμό του κάθε αποδέκτη (θύματος), δημιουργώντας μια συμπλεγματική λατρεία που δεν είναι σε θέση εύκολα να την αποβάλλει. Οι επιστήμονες που υιοθετούν αβίαστα αυτόν τον υπέρμετρο συναισθηματισμό που εμπλέκει και στοιχεία καταστροφολογίας για το κλιματικό σύστημα, αρνούνται να δεχτούν ότι η επιστήμη δεν υπόκειται σε πολιτικά πλειοψηφικά συστήματα και εκλογικά μέτρα. (Πολιτική απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την εισαγωγή του όρου "κλιματική κρίση" με πλειοψηφία των δύο τρίτων). Αλήθεια, αν δεν γνωρίζατε τον "όρο" αυτόν, θα τον είχατε επικαλεσθεί ή επικαλεσθεί στο άρθρο σας; Οι επιστημονικοί διαλογισμοί, απαιτούν τεκμηριώσεις. Όποιος έχει μελετήσει την ιστορία της επιστήμης γνωρίζει ότι οι επιστήμονες είναι επιρρεπείς στο ένστικτο της αγέλης. Πολλές ψευδείς ιδέες κάποτε είχαν μεγάλη συναίνεση. Τέλος αν είστε σύμφωνη, σας προσκαλώ σε συνδιοργάνωση ανοικτού (δημόσιου) διαλόγου. Με εκτίμηση και συναδελφικούς χαιρετισμούς Σ. Αλεξανδρής, Καθηγητής Γ.Π.Α Υ.Γ. Ειλικρινά πιστέψτε μας και να είστε απολύτως βέβαιη ότι δεν μισούμε τα πουλιά, τις νυχτερίδες, την βλάστηση και την λειχήνες. Μπορούμε και εμείς να ζούμε αρμονικά με αυτά και να τα προστατεύουμε!

Νίκος Μαμάσης

Αγαπητή κ. Κατή Έχουμε δεκάδες επιστημονικές δημοσιεύσεις που καταρρίπτουν τις θέσεις που παρουσιάζετε. Εξάλλου το IPCC δεν έχει σχέση με την επιστήμη αλλά την πολιτική. Θα σταθώ το σχόλιό σας ότι "Η Ελλάδα είναι ψηλά στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ευρωπαϊκή κατάταξη". Δεν φτάνει που είμαστε υπεύθυνοι για το μόλις 1 στα 1000 των εκπομπών CO2 του πλανήτη αλλά καταστραφήκαμε κιόλας με την απολιγνιτοποίηση και τώρα όλοι ψάχνουν να βρουν το "καλό" χρώμα στο τιμολόγιο ρεύματος για να πληρώνουν διπλάσια τιμή από ότι πριν από 2 χρόνια. Περισσότερα μπορείτε να δείτε στο παρακάτω εκλαϊκευμένο βίντεο που έχω φτιάξει https://youtu.be/1kgYv2j8Ij4?si=XJz-Zxe0_eoBAeRc&t=1 Καλή διασκέδαση και αν πουλάτε φτηνά κανένα παραθαλάσσιο ακίνητο που κινδυνεύει από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας ενδιαφέρομαι Νίκος Μαμάσης Καθηγητής ΕΜΠ (ένας από τους 13)

Δημήτρης Κουτσογιάννης

Είμαι κι εγώ ένας απ' τους "13 Έλληνες επιστήμονες" που έχουν υπογράψει τη διακήρυξη (που όμως η ιστοσελίδα της Clintel δείχνει 18--εξαιρέσατε κάποιους;). Ανταποκρινόμενος στην "έκκληση στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην ελληνική κοινωνία για να ενημερωθούν σε βάθος για την κλιματική αλλαγή", προσφέρω ανοιχτά τις εργασίες μου για διάβασμα και είμαι ανοιχτός για οποιαδήποτε επεξήγηση: https://www.itia.ntua.gr/en/search/?authors=koutsoyiannis&tags=climate Ειδικότερα, επειδή το κείμενό σας είναι πολιτικό και όχι επιστημονικό, σας παραπέμπω στην παρουσίασή μου: "The political origin of the climate change agenda [Η πολιτική αφετηρία της ατζέντας της κλιματικής αλλαγής]"--συγκαταλέγεται στις εργασίες του παραπάνω συνδέσμου. Όσο για το σχόλιο περί Πολυτεχνικών Σχολών, για την εγκυκλοπαιδική σας μόρφωση, σας παραπέμπω στη βιογραφία του Milutin Milanković του μεγαλύτερου κλιματολόγου όλων των εποχών (μετά τους θεμελιωτές Αριστοτέλη και Ίππαρχο, για την έννοια και τον όρο, αντιστοίχως). Όπως μπορείτε να δείτε (π.χ. στη wikipedia) τις σπουδές του και το διδακτορικό του ο Milanković τα έκανε σε σχολή πολιτικών μηχανικών.

Φερώνυμος

<a href="https://youtu.be/1kgYv2j8Ij4?si=XJz-Zxe0_eoBAeRc&t=1">βίντεο </a> <a href=" https://www.itia.ntua.gr/en/search/?authors=koutsoyiannis&tags=climate"> https://www.itia.ntua.gr/en/search/?authors=koutsoyiannis&tags=climate</a>

Αντώνης Χριστοφίδης

Κυρία Κατή, έχω μπερδευτεί. Λέτε ότι οι δύο νομπελίστες φυσικοί είναι αναρμόδιοι γιατί το επιστημονικό τους πεδίο είναι διαφορετικό. Ενώ εσείς που, αν καταλαβαίνω καλά, είστε βιολόγος, είστε αρμόδια; Γιατί δεν ισχύει για σας αυτό που ισχύει για τους νομπελίστες;