«Μια πλατεία δεν είναι πάρκο ή άλσος»

Το προσχέδιο της μεταμόρφωσης της κεντρικής πλατείας Ιωαννίνων φέρει την υπογραφή των αρχιτεκτόνων Παύλου Βλαστού, Γεωργίνας Παπαγεωργίου και Θέμη Ιστατιάδη (το τρίτο μέλος της ομάδας είναι ακόμα φοιτητής της Αρχιτεκτονικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο). Όλοι τους Γιαννιώτες που κατέθεσαν το όραμά τους για το πιο κεντρικό σημείο της πόλης και των οποίων η πρόταση διακρίθηκε μεταξύ 23 συνολικά προσχεδίων του διεθνούς διαγωνισμού. Η απόφαση της κριτικής επιτροπής, την οποία είχε ορίσει ο Δήμος Ιωαννιτών, για το 1^ο βραβείο ήταν ομόφωνη. Το επόμενο χρονικό διάστημα θα ακολουθήσει η οριστική μελέτη από την αρχιτεκτονική ομάδα.

Ο «Τύπος Ιωαννίνων» συνάντησε τον Παύλο Βλαστό και τη Γεωργίνα Παπαγεωργίου και μίλησε μαζί τους για το σκεπτικό και τις παραμέτρους της πρότασής τους.

Ήταν εύκολο για εσάς ως Γιαννιώτες να σχεδιάσετε μια πλατεία, για την οποία έχει υπάρξει αρκετή κοινωνική ένταση;  

Π. Βλαστός: Όταν κάνεις μια μελέτη, πρέπει να ξέρεις ότι η αρχιτεκτονική έχει και επιστήμη, σωστό και λάθος. Αν δεν τη δεις έτσι, τότε είσαι εκτός θέματος. Η αρχιτεκτονική έχει κανόνες και αρχές. Χωρίς αυτές δεν μπορεί να λειτουργήσει. Ο Λε Κορμπιζιέ έλεγε ότι υπάρχουν κτίρια βουβά, κτίρια που μιλάνε και κτίρια που τραγουδάνε. Ακόμα και αν κάτι δεν «τραγουδήσει», τουλάχιστον πρέπει να «μιλήσει» και να μη βγάζει άναρθρες κραυγές. Είναι λόγος η αρχιτεκτονική από την αρχή μέχρι το τέλος.

Από πού ξεκινήσατε;

Π. Βλαστός: Ξεκινήσαμε από την ουσία του όλου πράγματος: τι είναι πλατεία. Καταρχάς, ακόμα και τις εποχές που λέγαμε οι Γιαννιώτες «πάμε πλατεία», όρια πλατείας δεν υπήρχαν. 

Η πλατεία ως δημόσιος κοινόχρηστος χώρος είναι το καθιστικό της πόλης που σχετίζεται με τα στοιχεία που την περιβάλλουν. Είναι ένας χώρος που γύρω της έχει δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και στέγη του τον ουρανό. Αυτό είναι πλατεία. Είναι κάτι διαφορετικό από το άλσος και το πάρκο. Είναι ο χώρος που μπορεί να δεχθεί από το τραπεζάκι του καφενείου στη γωνία και την καθημερινότητά μας μέχρι ένα πανηγύρι και μια διεκδίκηση. Εδώ δεν είχαμε κάτι τέτοιο.

Δεν είχαμε δηλαδή πλατεία… 

Π. Βλαστός: Ιδίως μετά τη διάνοιξη του δρόμου (σ.σ. του δρόμου που περνάει από το Δικαστικό Μέγαρο και καταλήγει στην οδό Μπιζανίου και που «έκοψε» στη μέση την πλατεία πριν από 30 χρόνια περίπου) το πεδίο διαλύθηκε. Αυτό που λέμε πλατεία, περιβάλλεται από δρόμους. Ο δρόμος δε μπροστά από το κτίριο της Περιφέρειας Ηπείρου έχει και φρασεολογία αυτοκινητόδρομου, με νησίδα στη μέση και με τεράστια φωτιστικά σώματα.

Γ. Παπαγεωργίου: Η πλατεία αυτή τη στιγμή δυσλειτουργεί. Έχει δύσκολη πρόσβαση και διασπασμένους χώρους. Τη λέμε πλατεία λόγω της κεντρικής θέσης της που της προσδίδει τέτοια χαρακτηριστικά.

Το σκεπτικό σας ποιο ήταν; 

Π. Βλαστός: Η παρέμβασή μας θέλαμε να είναι δομική. Θέλαμε καταρχήν να δημιουργήσουμε μια πλατεία. Και μια πλατεία συνδέεται με ένα δημόσιο κτίριο, και στη συγκεκριμένη περίπτωση με το κτίριο της Περιφέρειας Ηπείρου. Γι’ αυτό και έχουμε εντάξει στην πρότασή μας όλον τον χώρο (σ.σ. ενιαία πλακόστρωση του δρόμου, στον οποίο προβλέπεται η κατάργηση των θέσεων πάρκινγκ, και του ελεύθερου χώρου μπροστά από την Περιφέρεια).  Προσπαθήσαμε να μετατρέψουμε ένα διαρρέον οικόπεδο σε πλατεία, η οποία πρέπει να περίκλειστη και οριοθετημένη.

Την αντίληψη αυτή υπηρετεί και η στοά-στέγαστρο;

Π. Βλαστός: Ακριβώς. Δημιουργούμε ένα όριο, ένα διάτρητο όμως όριο για να μη χάνεται και η θέα, αλλά παράλληλα και έναν τερματικό χώρο, για να πηγαίνει ο πολίτης μέχρι το τέλος του χώρου.

Γ. Παπαγεωργίου: Για να υπάρχει οπτική και χρήση όλης της πλατείας. Τμήματα σήμερα του χώρου στην περιοχή που προβλέπεται η στοά, είναι ξεχασμένα, σε αχρηστία.

Και η σύνδεση με την Όαση;

Π. Βλαστός: Η πλατεία γυρίζει την πλάτη στην Όαση. Το σιντριβάνι που υπάρχει, έρχεται και κάθεται στον άξονα εισόδου στην Όαση που είχε ο Κωνσταντινίδης. Φεύγει το σιντριβάνι και τα δέντρα της Όασης έρχονται μέσα στην πλατεία. Ενώνουμε τον χώρο της πλατείας με την Όαση μέσω μιας ράμπας με πολύ μικρή κλίση και δημιουργούμε  μια «πυλωτή» με δέντρα. Ο χώρος αναψυχής που είναι η Όαση γίνεται χώρος αναψυχής της πλατείας.

Υπάρχει τελικά αρκετό πράσινο ή όχι;

Π. Βλαστός: Υπάρχει αρκετό πράσινο και βάσει λογικής που εξυπηρετεί κάποιους σκοπούς. Σήμερα τα δέντρα που υπάρχουν, λειτουργούν ως παραπέτασμα, κρύβουν τα λάθη.

Γ. Παπαγεωργίου: Η πλατεία σαν έννοια και λειτουργία δεν είναι πάρκο. Μπορεί να μας έχει λείψει το πράσινο, αλλά δεν σημαίνει ότι βάζουμε πράσινο παντού, άκριτα και χωρίς να λάβουμε υπόψη διάφορους παράγοντες. Υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι της πλατείας που δεν μπορεί να φυτευτεί, λόγω του υπόγειου πάρκινγκ. 

Γιατί επιλέξατε ως υλικό πλακόστρωσης τον κυβόλιθο μαύρου γρανίτη;

Π. Βλαστός: Είναι ένα υλικό που συναντάμε και σε άλλα σημεία της πόλης. Οι πόλεις μας, πριν βγει η άσφαλτος, ήταν με μαύρο κυβόλιθο. Τώρα, αν θα είναι μαύρος ή γκρι σκούρος, θα το δούμε αργότερα. Και η πλατεία σήμερα γκρι χρώμα έχει. Το ζητούμενο βέβαια είναι η κατασκευή: να φτιάξουμε έναν σωστό κυβόλιθο.

Η σχεδόν διαχρονική σχέση της πλατείας με το νερό δηλώνει το παρών στο προσχέδιό σας. Ποια μορφή παίρνει;

Γ. Παπαγεωργίου: Δημιουργούμε ένα αβαθές κοίλο όπου το νερό κινείται συνέχεια. Θέλουμε να υπάρχει όχι μόνο οπτική επαφή αλλά να αγγίζουμε το νερό, να δροσιζόμαστε. 

Το ζήτημα της συντήρησης της πλατείας, πόσο σας απασχόλησε; 

Π. Βλαστός: Ο χρόνος είναι πανδαμάτωρ, διαλύει τα πάντα. Η συντήρηση απαιτείται.

Γ. Παπαγεωργίου: Προσπαθήσαμε στον σχεδιασμό μας να κάνουμε πράγματα που να μη χρειάζονται μεγάλη συντήρηση. Για παράδειγμα, προβλέπουμε καθιστικά από μεγάλους μαρμάρινους όγκους.

Σας ευχαριστώ πολύ. 

Κι εμείς.

* Στο προσχέδιο της αρχιτεκτονικής ομάδας συνέλαβαν επίσης ο Γιώργος Αποστολόπουλος, φοιτητής Αρχιτεκτονικής στο ΑΠΘ, η αρχιτέκτονας Αντιγόνη Κανδρέλη και ο σύμβουλος φωτισμού Ιωάννης Εγγλέζος