![[300,399] Ψιχάλες](https://openweathermap.org/img/wn/02d@2x.png)
Το βιβλίο «Σμύρνη, μια ιστορία που δεν γράφτηκε» του Σπύρου Γόγολου κυκλοφορεί ήδη από τις εκδόσεις «Επίκεντρο» και τις επόμενες μέρες θα γίνει και η παρουσίασή του στα Γιάννενα. Μέχρι τότε, ο Θανάσης Οικονόμου γράφει μερικές αράδες με την ιδιότητα του «επαρκούς αναγνώστη», για το βιβλίο.
«Νιώθω πολύ μεγάλο σεβασμό για κάθε άνθρωπο που καλλιεργεί τη δημιουργικότητα του. Με το Σπύρο αυτό το αίσθημα είναι πολύ μεγαλύτερο γιατί, εκτός από ένα πολύτιμο συνεργάτη, αναδεικνύεται και σε έναν ταλαντούχο συγγραφέα.
Τα δυο του βιβλία «Στην καρδιά της αυτοκρατορίας» και το «Σμύρνη μια ιστορία που δεν γράφτηκε» δεν έχουν απλώς αναφορά, αλλά πηγάζουν από την «καθ’ ημάς Ανατολή». Διαδραματίζονται και μιλούν για τον Ελληνισμό που χάθηκε, αλλά όχι για να του κάνουν μνημόσυνο, ούτε για να διακηρύξουν έναν στείρο εθνικισμό, απεναντίας ο συγγραφέας δείχνει να έχει επίγνωση πως ο εθνικισμός σκότωσε, τον οικουμενικό Ελληνισμό.
Το δεύτερο βιβλίο του «Σμύρνη μια ιστορία που δεν γράφτηκε» υπήρξε η καλοκαιρινή μου ευχάριστη έκπληξη. Ούτως ή άλλως μου αρέσουν τα ιστορικά μυθιστορήματα, αλλά το «Σμύρνη» το διάβασα απνευστί. Μου έδωσε πολλά συναισθήματα, έντονες εικόνες της πόλης και αγνοημένα ιστορικά στοιχεία της εποχής που περιγράφει.
Γράφοντας για το παρελθόν ένας συγγραφέας και μάλιστα για ένα τόσο εμβληματικό παρελθόν, δεν ξέρω τι περιθώρια έχει, σίγουρα δεν μπορεί να το κάνει καλύτερο ή να το εξωραΐσει. Αλλά γράφοντας πιθανόν, για την καταστροφή, και τον πόνο, μπορεί να δώσει μια ώθηση, να φυτέψει μια ελπίδα, για ένα καλύτερο παρόν.
Έξαλλου γράφουν και ξαναγράφουν για τις ίδιες «ιστορίες», διαφορετικοί συγγραφείς, για να μας μιλήσουν με τη δική τους γραφή, για το δικό τους ταξίδι. Αν είναι καλοί οδηγοί, θα μας παρασύρουν να τους ακολουθήσουμε, να συμμετάσχουμε και αν είναι δυνατόν να απολαύσουμε τη διαδρομή.
Ο Φίλιπ Πάρκερ -το alter ego ας πούμε του συγγραφέα- μας διηγείται την τελευταία δεκαετία, έως την καταστροφή της Σμύρνης, είναι υπάλληλος του Βρετανικού προξενείου και το περιβάλλον του είναι επίσης Λεβαντίνοι που ζουν και δραστηριοποιούνται αρκετές γενιές, στην πόλη χωρίς να παύουν να είναι όμως, Ευρωπαίοι υπήκοοι.
Η επιλογή αυτού του ήρωα είναι ευφυής, γιατί απαλλάσσει το συγγραφέα, του δράματος της υπερβολής. Η καταστροφή της Σμύρνης και το 1922 σηματοδοτούν πλειάδα αρνητικών συνειρμών και συναισθημάτων που φορτίζουν και συσκοτίζουν τις τραγικές συνέπειες που είχε αυτή η καταστροφή τόσο στον Ελλαδικό χώρο, όσο και στον Ελληνισμό εν γένει. Η διήγηση ως εκ τούτου, είναι αποφορτισμένη και ο συγγραφέας πιο αμερόληπτος και διακριτικός ιστορικός, στη διατύπωση των γεγονότων.
Ο Σπύρος παλεύει σε όλες τις σελίδες μεταξύ του συγγραφέα και του δασκάλου. Ποιος κυριαρχεί; Αυτό θα το κρίνει ο κάθε αναγνώστης. Η δική μου αίσθηση είναι πως συνειδητά γέρνει προς το δάσκαλος. Ίσως γιατί νιώθει πιο σίγουρος με τις ιστορικές του γνώσεις και αναζητήσεις.
Με μια ρέουσα ζωντανή γλώσσα θυμίζει πιο πολύ τους παλιούς, κλασικούς μας συγγραφείς, παρά τους συγχρόνους του. Αποφεύγει τους εσωτερικούς μονόλογους και τις αυτοαναφορές, την εξατομικευμένη απόγνωση, το θάνατο, ή το αμαρτωλό πάθος, αγαπημένα θέματα του σύγχρονου μυθιστορήματος, που μέσα από το ατομικό δράμα, μαθαίνουμε το κοινωνικό ή το ιστορικό περιβάλλον, τα οποία λειτουργούν ως φόντο. Στη “Σμύρνη” του Σπύρου, απεναντίας το κοινωνικό και το συλλογικό είναι το κυρίως μενού σε βάρος ίσως των χαρακτήρων, χωρίς να χάνει όμως σε περιγραφική ένταση, γι αυτό έχει κάτι από την αύρα των κλασσικών πεζογράφων. Ίσως πάλι, ο Σπύρος γράφει γιατί του αρέσουν οι μύθοι και χρησιμοποιεί την ιστορία, ως εργαλείο για να τους ζήσει και να τους αναπλάσει για εμάς:
Μια φορά και έναν καιρό υπήρχε μια αυτοκρατορία…
Κείνον τον καιρό, υπήρχε και μια μυθική πόλη, η Σμύρνη…
Τώρα αυτά και άλλα πολλά, που θα μας γράψει στο μέλλον, ζουν στη χώρα της αθανασίας των μύθων, και των βιβλίων…
Περιμένουμε λοιπόν και τα επόμενα…»
Θανάσης Οικονόμου
Info
Σμύρνη, μια ιστορία που δεν γράφτηκε
Σπύρος Γόγολος
Επίκεντρο, 2016
392 σελ.
