Το μέλλον του τζαμιού της Καλούτσιανης

Εδώ και έναν χρόνο περίπου, μια ομάδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), πλαισιωμένη και με εξειδικευμένους εξωτερικούς συνεργάτες, έχει αναλάβει την εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης μελέτης για την αποκατάσταση του τζαμιού της Καλούτσιανης. Η μελέτη αυτή ήρθε ως συνέπεια των πρόχειρων επί της ουσίας προσεγγίσεων που είχαν γίνει τα προηγούμενα χρόνια.

Η Περιφέρεια Ηπείρου, που έχει αναλάβει από το 2009 (τότε ως Νομαρχία Ιωαννίνων) το όλο έργο της αποκατάστασης του τζαμιού, κατάλαβε κάποια στιγμή, έστω και αργά, ότι η όλη ιστορία δεν μπορούσε να συνεχιστεί με ημίμετρα. Κι έτσι προχώρησε στην ανάθεση της πολυεπίπεδης μελέτης με επικεφαλής την επίκουρη καθηγητή του ΕΜΠ Ελευθερία Τσακανίκα. Το μελετητικό αυτό έργο βρίσκεται σε εξέλιξη. Για την ολοκλήρωσή του , απαιτούνται κι άλλες μελέτες για την καλύτερη αποτύπωση της αρχικής μορφής του τζαμιού. Όπως ειπώθηκε και από την κ. Τσακανίκα, σε ημερίδα που πραγματοποίησε χτες το απόγευμα η Περιφέρεια Ηπείρου με θέμα «Η ιστορία και τα μνημεία της Ηπείρου μέσα από τις οθωμανικές πηγές», η αποκατάσταση του τζαμιού θα γίνει βάσει της μορφής που είχε τη δεκαετία του ’20 και η οποία είναι αρκετά διαφορετική όσον αφορά την πρόσοψη του μνημείου. Εντυπωσιακό δε, ήταν το στοιχείο που ανέφερε ότι τα θεμέλια του τζαμιού βρίσκονται σε βάθος τριών μέτρων.

Μία από τις «καινοτομίες» της μελέτης είναι ότι για πρώτη φορά ένα οθωμανικό μνημείο στην πόλη εξετάζεται ενδελεχώς σε επίπεδο ιστορικής έρευνας και τεκμηρίωσης. Την αποστολή αυτή την ανέλαβε το μέλος της ομάδας, ο οθωμανολόγος Παναγιώτης Κοντόλαιμος, ο οποίος αναζήτησε και εντόπισε σε αρχεία της Κωνσταντινούπολης την πρωτότυπη πράξη ίδρυσης του τεμένους. Σύμφωνα με αυτήν την πράξη, το τέμενος ιδρύθηκε το 1730 και όχι το 1740 όπως νομίζαμε μέχρι σήμερα. Ιδρυτής του ήταν ο Μεχμέτ Α’ των Ασλανιδών. Το τζαμί επεκτάθηκε αργότερα από τον Μεχμέτ Β’ (τον αποκαλούμενο «Καλό πασά». Σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση του κ. Κοντόλαιμου, η οποία δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμη, είναι ότι το τζαμί χτίστηκε από τεχνίτες των Μαστοροχωρίων.

Στην αναζήτησή του στις οθωμανικές πηγές, εντόπισε και κάποια αρχεία που τεκμηριώνουν την εσωτερική λειτουργία του ιδρύματος, ενώ μίλησε για την εσωτερική διακόσμηση του τζαμιού την οποία χαρακτήρισε «λαμπρή». «Για τους μουσουλμάνους, η εικόνα είναι η καλλιγραφία (αραβουργήματα). Στο τζαμί της Καλούτσιανης, υπάρχουν αραβουργήματα τα οποία ο ίδιος ο αφιερωτής έχει επιλέξει από το Κοράνι. Συνήθως αυτά έχουν πολιτικές σκοπιμότητες» τόνισε. Πρόσθεσε δε ότι η ολοκλήρωση της ιστορικής έρευνας και τεκμηρίωσης οδεύει προς το τέλος της.

Όπως είπε ο ίδιος, αλλά και η κ. Τσακανίκα, είναι η στιγμή που η τοπική κοινωνία πρέπει να ανοίξει τη συζήτηση για τη νέα χρήση του μνημείου. Ο ίδιος ο κ. Κοντόλαιμος κατέθεσε την πρόταση περί δημιουργίας ενός Κέντρου Ηχητικού Πολιτισμού της Ηπείρου. «Το τζαμί είναι φτιαγμένο για τον ήχο» είπε χαρακτηριστικά. Ωστόσο, όπως πρόσθεσε, η κ. Τσακανίκα η τοπική κοινωνία είναι αυτή που θα πρέπει να αποφασίσει για τη χρήση του μνημείου. Πάντα, βέβαια, σε συμφωνία με τους νόμους και τις διεθνείς συμβάσεις για την επανάχρηση μνημείων… Μία απαραίτητη προϋπόθεση για όλα αυτά είναι, βέβαια, να βρεθούν τα κονδύλια για την αποκατάσταση του μνημείου. Κάτι για το οποίο έχει δεσμευτεί η Περιφέρεια Ηπείρου προ πολλού.