Λιβύη: τα χρόνια του χάους

Η Λιβύη σπαράσσεται από τη βία και τις συγκρούσεις για την εξουσία μετά την ανατροπή του καθεστώτος του Μουάμαρ Καντάφι το 2011.

Μια διεθνής σύνοδος οργανώνεται σήμερα στο Βερολίνο με σκοπό να  κηρυχθεί διαρκής και «πλήρης» κατάπαυση του πυρός και να ξαναρχίσει η  προσπάθεια να τερματιστεί το χάος στη χώρα.

Ο Καντάφι ξεψυχά

Τον Φεβρουάριο του 2011, ενώ ακόμη εκτυλίσσεται η λεγόμενη Αραβική  Άνοιξη, διαδηλώσεις καταστέλλονται βίαια από το καθεστώς του Καντάφι στη  Βεγγάζη (ανατολικά), πριν εξαπλωθούν. Τον Μάρτιο, στρατιωτική συμμαχία  που συγκροτούν η Ουάσινγκτον, το Παρίσι και το Λονδίνο εξαπολύει  επιθέσεις από αέρος με το πράσινο φως του ΟΗΕ.

Την 20ή Οκτωβρίου ο Καντάφι δολοφονείται στην τελική έφοδο εναντίον της γενέτειράς του, της Σύρτης.

Τρεις ημέρες αργότερα, το Εθνικό Συμβούλιο Μετάβασης, πολιτικό όργανο  των εξεγερμένων, ανακηρύσσει την «πλήρη απελευθέρωση» της χώρας.

Τον Αύγουστο του 2012, το ΕΣΜ παραχωρεί τις εξουσίες του στο Εθνικό  Γενικό Κογκρέσο (ΕΓΚ, κοινοβούλιο) το οποίο εξελέγη έναν μήνα νωρίτερα.

11η Σεπτεμβρίου α λα Βεγγάζη

Την 11η Σεπτεμβρίου 2012, τέσσερις Αμερικανοί, ανάμεσά τους ο  πρεσβευτής Κρίστοφερ Στίβενς, δολοφονούνται σε επίθεση εναντίον του  προξενείου των ΗΠΑ στη Βεγγάζη. Η ευθύνη επιρρίπτεται σε τζιχαντιστική  οργάνωση που συνδέεται με την Αλ Κάιντα.

Την 23η Απριλίου 2013 επίθεση με αυτοκίνητο παγιδευμένο με εκρηκτικά  διαπράττεται εναντίον της πρεσβείας της Γαλλίας στην Τρίπολη,  τραυματίζοντας δύο γάλλους φρουρούς.

Οι περισσότερες ξένες πρεσβείες κλείνουν.

Δύο κυβερνήσεις

Δύο αντίπαλα κυβερνητικά σχήματα διεκδικούν την εξουσία στο σύνολο  της χώρας, η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (ΚΕΣ), που αναγνωρίζεται από  τον ΟΗΕ και έχει την έδρα της στην πρωτεύουσα Τρίπολη και άλλη μία στο  Τομπρούκ, στην ανατολική Λιβύη, η οποία συνδέεται με τον Χαλίφα Χάφταρ,  άλλοτε στρατηγό του Καντάφι που μετατράπηκε σε ορκισμένο εχθρό του.

Τη 16η Μαΐου 2014, ο Χάφταρ εξαπολύει επιχείρηση εναντίον  τζιχαντιστών στη Βεγγάζη. Πολλοί εντάσσονται μαζικά στις δυνάμεις του  στο ανατολικό τμήμα της χώρας.

Τον Ιούνιο, έπειτα από νέες εκλογές, το ΕΓΚ αντικαθίσταται από ένα  κοινοβούλιο στο οποίο κυριαρχούν πολιτικές δυνάμεις οι οποίες  εναντιώνονται στους ισλαμιστές.

Αλλά στα τέλη Αυγούστου, έπειτα από εβδομάδες μαχών, μια συμμαχία  παραστρατιωτικών ομάδων καταλαμβάνει την Τρίπολη και αποκαθιστά το ΕΓΚ,  το προηγούμενο κοινοβούλιο, δημιουργώντας νέο κυβερνητικό σχήμα. Η  ανατραπείσα κυβέρνηση εξορίζεται στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Η Λιβύη  έχει πλέον δύο κυβερνήσεις και δύο κοινοβούλια.

Τον Δεκέμβριο του 2015, έπειτα από μήνες διαπραγματεύσεων,  αντιπρόσωποι διαφόρων οργανώσεων και κοινοβουλευτικοί υπογράφουν στην  Σχιράτ (Μαρόκο) μια συμφωνία που καταρτίστηκε από τον ΟΗΕ. Ιδρύεται η  ΚΕΣ.

Τον Μάρτιο του 2016, ο επικεφαλής της Φάγεζ ας Σάρατζ καταφέρνει να  εγκατασταθεί στην Τρίπολη. Αλλά στο ανατολικό τμήμα της χώρας η  παράλληλη κυβέρνηση, που υποστηρίζει ο Χάφταρ, και το κοινοβούλιο  συνεχίζουν να εναντιώνονται στην ΚΕΣ.

Τζιχαντιστές (ξανά)

Τον Δεκέμβριο του 2016, ο Φάγεζ ας Σάρατζ ανακηρύσσει την  απελευθέρωση της Σύρτης, που είχε μετατραπεί σε προπύργιο του Ισλαμικού  Κράτους (ΙΚ), έπειτα από πολύμηνη επιχείρηση με αεροπορική υποστήριξη  των ΗΠΑ.

Την 5η Ιουλίου 2017, ο Χάφταρ, ο οποίος αυτοανακηρύσσεται στρατάρχης  έναν χρόνο νωρίτερα, αναγγέλλει την «πλήρη απελευθέρωση» της Βεγγάζης  από τους τζιχαντιστές, που όμως παραμένουν απειλή και διαπράττουν  αιματηρές επιθέσεις στη χώρα.

Η διαίρεση, της διαίρεσης

Την 25η Ιουλίου 2017, ο Φάγεζ ας Σάρατζ και ο Χαλίφα Χάφταρ, που  συναντιούνται σε προάστιο του Παρισιού, δεσμεύονται να εργαστούν  προκειμένου να τερματιστεί το χάος στη χώρα.

Την 29η Μαΐου 2018 οι δύο άνδρες, σε συνάντησή τους στο Παρίσι, υπόσχονται να συνεργαστούν για να οργανωθούν εκλογές.

Αλλά τον Νοέμβριο, οι βαθιές διαιρέσεις μεταξύ των Λίβυων και τρίτων  χωρών που υποστηρίζουν τα μέρη έρχονται στο φως στη σύνοδο στο Παλέρμο. Ο  Χάφταρ αποφασίζει να τη μποϊκοτάρει. Η Τουρκία κλείνει με πάταγο την  πόρτα.

Ο Χάφταρ εφορμά

Τον Ιανουάριο του 2019, ο στρατάρχης διατάσσει τους άνδρες του να  αρχίσουν επιχειρήσεις στον νότο. Συμμαχεί με τοπικές φυλές και  καταλαμβάνει χωρίς να πέσει ούτε σφαίρα τη Σάμπχα και την αλ Σαράρα,  όπου βρίσκεται μια από τις μεγαλύτερες πετρελαιοπηγές της χώρας.

Την 4η Απριλίου, διατάσσει τους άνδρες του να «προελάσουν» προς την  Τρίπολη. Αλλά οι δυνάμεις του συναντούν σφοδρή αντίσταση από τις  παραστρατιωτικές ομάδες που δηλώνουν πίστη στην ΚΕΣ.

Επεμβάσεις

Την 5η Ιανουαρίου 2020, η Άγκυρα ανακοινώνει πως αρχίζει να στέλνει  στρατιωτικούς της στη Λιβύη. Σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό Der  Spiegel, έχει αναπτύξει ήδη περίπου 40 τούρκους στρατιωτικούς και έχει  επίσης στείλει περίπου 2.000 μισθοφόρους του λεγόμενου Ελεύθερου  Συριακού Στρατού (ΕΣΣ).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταγγέλλει την «στρατιωτική εμπλοκή» της Άγκυρας και της Μόσχας.

Τη Ρωσία βαρύνουν υποψίες, παρά τις διαψεύσεις της, ότι υποστηρίζει  τις δυνάμεις του Χάφταρ κυρίως με ρώσους μισθοφόρους του λεγόμενου  Ομίλου Βάγκνερ.

Πετρέλαιο, το πασπαρτού

Τη 18 Ιανουαρίου, μέλη φυλών και στρατιωτικών τμημάτων πιστών στον  Χάφταρ κλείνουν τα σημαντικότερα λιμάνια από τα οποία εξάγεται πετρέλαιο  στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Η Εθνική Επιχείρηση Πετρελαίου (ΕΕΠ),  δημόσιος θεσμός που πασχίζει να παραμένει ανεξάρτητος, υπολογίζει πως ο  αποκλεισμός μειώνει την παραγωγή αργού, που αποτελεί τη βασική πηγή  προσόδων της Λιβύης, από το 1,3 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα στις  500.000 βαρέλια την ημέρα.

Η σύρραξη γίνεται ολοένα πιο παρόμοια με αυτή της Συρίας

Η σύρραξη στη Λιβύη γίνεται ολοένα πιο παρόμοια με αυτή στη Συρία,  έκρινε χθες Σάββατο αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ενώ απομένουν  πλέον μερικές ώρες προτού αρχίσει η σύνοδος την οποία οργανώνει σήμερα  το Βερολίνο προκειμένου να αναζητηθεί τρόπος να τερματιστούν οι  εχθροπραξίες στη χώρα της βόρειας Αφρικής, που κλιμακώθηκαν τον Απρίλιο.

«Νομίζω ότι [η σύρραξη] είναι τόσο περίπλοκη και [οι αντίπαλοι] τόσο  αμετακίνητοι που θα έλεγα πως έχουμε μέτριες προσδοκίες καθώς πάμε να  συμμετάσχουμε» στη σύνοδο, απάντησε ο αξιωματούχος αυτός, ο οποίος  συνοδεύει στην πρωτεύουσα της Γερμανίας τον ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο,  ερωτηθείς για τις πιθανότητες επιτυχίας των συνομιλιών.

Ο πρωθυπουργός της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης Φάγεζ ας Σάρατζ ζητεί την ανάπτυξη «διεθνούς δύναμης προστασίας»

Ο επικεφαλής της διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας  (ΚΕΣ) Φάγεζ ας Σάρατζ ζήτησε την ανάπτυξη «διεθνούς δύναμης προστασίας»  στη Λιβύη σε περίπτωση που ο στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ διατάξει την  επανέναρξη των εχθροπραξιών, μερικές ώρες πριν διεξαχθεί η διεθνής  σύνοδος του Βερολίνου με σκοπό την επανέναρξη της ειρηνευτικής  διαδικασίας.

Αν ο επικεφαλής του αυτοαποκαλούμενου Λιβυκού Εθνικού Στρατού (ΛΕΣ)  «δεν τερματίσει την επίθεσή του, η διεθνής κοινότητα θα έχει καθήκον να  επέμβει αναπτύσσοντας διεθνή δύναμη προστασίας του λιβυκού άμαχου  πληθυσμού», είπε ο πρωθυπουργός Σάρατζ σε συνέντευξή του που δημοσιεύει η  γερμανική εφημερίδα Die Welt ενόψει της συνόδου, όπου θα είναι παρών  και ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης.

«Θα χαιρετίζαμε μια δύναμη προστασίας όχι επειδή χρειάζεται να  προστατευθούμε εμείς ως κυβέρνηση, αλλά για την προστασία του λιβυκού  άμαχου πληθυσμού ο οποίος βομβαρδίζεται ακατάπαυστα εδώ και εννέα  μήνες», επέμεινε.

Σύμφωνα με τον Σάρατζ, η αποστολή θα πρέπει να τεθεί «υπό την αιγίδα  του ΟΗΕ» και θα πρέπει να αποφασιστεί εάν θα συμμετάσχουν η Ευρωπαϊκή  Ένωση, η Αφρικανική Ένωση ή ο Αραβικός Σύνδεσμος.

Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Τζουζέπ Μπορέλ από την πλευρά  του προέτρεψε τους Ευρωπαίους να «ξεπεράσουν τις διαφωνίες» τους και να  συμμετάσχουν πιο ενεργά στην προσπάθεια αναζήτησης λύσης προκειμένου να  τερματιστεί η σύρραξη στη Λιβύη.

«Αν συναφθεί συμφωνία κατάπαυσης του πυρός [σήμερα] Κυριακή (...), η  ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμη να βοηθήσει να τεθεί σε εφαρμογή και να  επιτηρείται αυτή η εκεχειρία, ενδεχομένως με στρατιωτικούς, στο πλαίσιο  μιας αποστολής της ΕΕ», σημείωσε ο Μπορέλ σε συνέντευξη που παραχώρησε  την Παρασκευή στο γερμανικό ειδησεογραφικό περιοδικό Der Spiegel.

Η ΕΕ, και ειδικά η Γερμανία, εκφράζει ανησυχίες για την πιθανή μαζική  μετακίνηση μεταναστών αν η κατάσταση επιδεινωθεί περαιτέρω στη Λιβύη.

Ο επικεφαλής της κυβέρνησης της Λιβύης επέκρινε το επίπεδο της  εμπλοκής των Ευρωπαίων ως τώρα. «Δυστυχώς μέχρι τώρα ο ρόλος της ΕΕ ήταν  πολύ μικρός (...) παρότι ορισμένες χώρες της ΕΕ έχουν ιδιαίτερη σχέση  με τη Λιβύη και παρότι είμαστε γείτονες και μοιραζόμαστε πολλά κοινά  συμφέροντα», στηλίτευσε.

Οι ηγέτες διαφόρων χωρών που έχουν εμπλακεί στη σύρραξη συναντώνται  με τα αντίπαλα μέρη σήμερα στο Βερολίνο σε μια προσπάθεια να μπει τέλος  στις πολλαπλές ξένες επεμβάσεις στη χώρα.

Αναμένεται να προκύψει ακόμη μια δέσμευση στην τήρηση του εμπάργκο  όπλων το οποίο επιβάλλεται από το 2011 στη Λιβύη καθώς και μια έκκληση  για την «πλήρη» και διαρκή κατάπαυση του πυρός στο πεδίο, τουλάχιστον με  βάση το προσχέδιο της τελικής ανακοίνωσης της συνόδου που περιήλθε σε  γνώση του Γαλλικού Πρακτορείου.

Πηγή: ΑΠΕ