Το «κρυμμένο» αρχαίο θέατρο των Γιτάνων

To 1913, o γαλλοελβετός φωτογράφος Fred Boissonas απαθανάτιζε με τον φακό του βοσκούς σε μια θεσπρωτική ερειπωμένη πόλη, με αρχαία κατάλοιπα, 16 χλμ. μακριά από την Ηγουμενίτσα και με τον ποταμό Καλαμά να βρίσκεται στα «πόδια» της. Η πόλη αυτή ήταν τα αρχαία Γίτανα, χτισμένη στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. σε μια προνομιακή θέση από άποψη οχύρωσης, μια πόλη που αποτέλεσε πολιτικό κέντρο και έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών, μέχρι που καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους για να παρακμάσει σταδιακά και να εγκαταλειφθεί εντέλει προς το τέλος του 1ου αι. π.Χ. 

Εκατό χρόνια μετά την περιήγηση του Boissonas, η ερειπωμένη πόλη προσπαθεί να αποκτήσει μια νέα ζωή, να βγει από τη λήθη αιώνων και να βρει μια θέση στον πολιτιστικό χάρτη της Ηπείρου κι όχι μόνο. Από το 2009, όταν και ολοκληρώθηκαν μια σειρά από παρεμβάσεις από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας, ο αρχαίος οικισμός έγινε επισκέψιμος.

Το μεγάλο στοίχημα όμως της τοπικής Εφορείας είναι η ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου των Γιτάνων, το οποίο, με χωρητικότητα 4.000 ατόμων, εξυπηρετούσε όχι μόνο τη διδασκαλία αρχαίου δράματος, αλλά και τις πολιτικές συγκεντρώσεις των Ηπειρωτών. Το αρχαίο θέατρο των Γιτάνων αποτελεί ένα από τα πέντε αρχαία θέατρα της «πολιτιστικής διαδρομής» που έχει σχεδιάσει η Περιφέρεια Ηπείρου με τη συνεργασία του σωματείου «Διάζωμα».

Σε αυτό το θέατρο, τα τελευταία δύο χρόνια, αθόρυβα και ήσυχα, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας που συνήθως τα «τραβάνε» τα θέατρα της αρχαίας Δωδώνης και της ρωμαϊκής Νικόπολης, γίνεται πολλή δουλειά από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας. 

Η ένταξη του έργου στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ήπειρος 2014-2020» έγινε τον Αύγουστο του 2016, με προϋπολογισμό 1,2 εκατ. ευρώ. Ωστόσο οι εργασίες είχαν ξεκινήσει νωρίτερα, από το φθινόπωρο του 2015 (με υπεύθυνο του έργου, τότε, τον αρχαιολόγο Γιώργο Ρήγινο), καθώς τα αρχαία θέατρα της Δωδώνης και των Γιτάνων ήταν τα δύο πρώτα «υποψήφια προς ένταξη στο ΕΣΠΑ έργα». 

Μία από τις βασικές αποστολές της αρχαιολογικής υπηρεσίας είναι η αποκατάσταση των τριών κεντρικών κερκίδων του κάτω τμήματος του κοίλου του λίθινου θεάτρου -το θέατρο έχει συνολικά επτά κερκίδες. Η μελέτη αποκατάστασης των κερκίδων αυτών προέβλεπε μεταξύ άλλων αποσυναρμόλογηση των θραυσμένων εδωλίων, συγκόλλησή τους στον εργοταξιακό χώρο και στη συνέχεια επανατοποθέτηση των συντηρημένων εδωλίων. 

Σύμφωνα με την προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιολογικών Χώρων Θεσπρωτίας και επικεφαλής της ομάδας επίβλεψης του έργου Γεωργία Πλιάκου, η οποία –από κοινού με τους αρχαιολόγους Γιώργο Ρήγινο και Βασιλική Λάμπρου-  παρουσίασε το έργο στο συνέδριο «Το αρχαιολογικό έργο στη Βορειοδυτική Ελλάδα και στα νησιά του Ιονίου», τον Σεπτέμβριο ξεκίνησε η επανατοποθέτηση στην τρίτη κερκίδα των αρχιτεκτονικών μελών που είχαν συγκολληθεί και συντηρηθεί, όπως και η επί τόπου ανάταξη εδωλίων που λόγω ολίσθησης του υπεδάφους είχαν μετατοπιστεί από την αρχική τους θέση. «Οι ισχυρές βροχοπτώσεις των τελευταίων εβδομάδων ήταν ένας αυστηρός τρόπος ελέγχου, που επιβεβαίωσε την επιτυχία της επέμβασης» ανέφερε η κ. Πλιάκου. 

Η ομάδα επίβλεψης του έργου, την οποία απαρτίζουν, εκτός από την κ. Πλιάκου, η αρχαιολόγος κ. Λάμπρου και ο πολιτικός μηχανικός Φώτης Βάσσης, προχωρά και σε συντήρηση των εγχάρακτων επιγραφών με ονόματα (π.χ. Αλέξανδρος, Παυσανίας, Νικόστρατος κ.λπ.) που φέρουν στην πρόσθια πλευρά τους δεκάδες εδώλια.

Πέραν της αποκατάστασης των εδωλίων του αρχαίου θεάτρου, στα Γίτανα υλοποιούνται ή θα υλοποιηθούν και κάποιες απαραίτητες υποδομές, όπως η επέκταση των υφιστάμενων δικτύων κοινής ωφελείας, η εγκατάσταση αντικεραυνικής προστασίας, η βελτίωση της βατότητας της διαδρομής εξόδου από το θέατρο και η επιλεκτική αποκατάσταση της υπάρχουσας περίφραξης του αρχαιολογικού χώρου.