dodoni back
ΓΙΑΝΝΕΝΑ

Ιστορίες ευεργετών: H Λιλή, ο κοσμηματοπώλης και η πιανίστα

Εικόνα του άρθρου Ιστορίες ευεργετών: H Λιλή, ο κοσμηματοπώλης και η πιανίστα
ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Βαρβάρα Αγγέλη
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 15/11/2018, 12:41
ΓΙΑΝΝΕΝΑ

Οι Ηπειρώτες ευεργέτες πολλοί, ιδίως κατά τον 19ο αιώνα, με αρκετούς από αυτούς να αποτελέσει και εθνικό κεφάλαιο. Υπάρχουν όμως κι άλλοι: λιγότεροι γνωστοί, που την όποια περιουσία είχαν, την άφησαν για τους δικούς τους λόγους –προσωπικούς, οικογενειακούς, κοινωνικούς- στον Δήμο Ιωαννιτών. Άνθρωποι της πόλης των Ιωαννίνων, γόνοι (μεγαλο)αστικών οικογενειών ή αυτοδημιούργητοι. Τους δωρητές αυτούς προσπαθεί να γνωρίσει στην πόλη ο Δήμος Ιωαννιτών, και παράλληλα να τιμήσει. 

Ένας τρόπος ήταν η εκδήλωση τιμής και μνήμης τριών από τους 16 συνολικά δωρητές, που έγινε χτες το βράδυ στον πολιτιστικό πολυχώρο «Δημ. Χατζής», στα παλιά σφαγεία. Ελευθερία Μπάρκα, Κωνσταντίνος Ιωαννίδης και Αλεξάνδρα-Ελένη Γκαστή: τρία πρόσωπα, τρεις ιστορίες, τρία κληροδοτήματα. Ο Δήμος Ιωαννιτών, και ιδιαίτερα η εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος Γωγώ Γιώτη, ξεκίνησε από αυτούς τους τρεις, με το δεδομένο το κοινό τους στοιχείο: Και οι τρεις διέθεσαν περιουσία για την παιδεία. Οι δωρεές τους αφορούν κυρίως ακίνητα, τα έσοδα των οποίων διατίθενται για υποτροφίες. Ωστόσο, από τα τρία κληροδοτήματα, το πιο υγιές είναι το κληροδότημα Ελ. Μπάρκα. Τα υπόλοιπα δύο αντιμετωπίζουν νομικές και άλλου είδους εκκρεμότητες, οι οποίες όμως έχουν μπει σε μια σειρά για να επιλυθούν από την κ. Γιώτη.


ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΠΑΡΚΑ

Το κληροδότημα της Ελευθερίας Μπάρκα περιήλθε στον Δήμο Ιωαννιτών το 1998. Περιλαμβάνει έξι ακίνητα στην αρχή της οδού Αβέρωφ. Το 80% των εσόδων από τα ενοίκια των ακινήτων πηγαίνει για μεταπτυχιακές και μεταδιδακτορικές σπουδές στο εξωτερικό (σ.σ. αυτή την περίοδο «τρέχει» σχετική προκήρυξη) ηπειρωτών αποφοίτων, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης. Εδώ υπάρχει ένας όρος στη διαθήκη: η υποτροφία συνδέεται με την περίφημη αριστεία. Οι ενδιαφερόμενοι υπότροφοι δηλαδή πρέπει να έχουν αποφοιτήσει με άριστα από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Το υπόλοιπο 20%, ο Δήμος μπορεί να το διαθέσει όπως επιθυμεί. Όπως είπε η κ. Γιώτη, τα δύο τελευταία χρόνια διατέθηκε για τη διάσωση, επί της ουσίας, του κληροδοτήματος Φερενίκης Καλούδη, ενώ τα προηγούμενα χρόνια είχε διατεθεί για οφειλές σχολικών μονάδων προς τη ΔΕΗ, για οικονομικές ενισχύσεις και για συσσίτια.

Το 2017, τα έσοδα για υποτροφίες από το κληροδότημα Μπάρκα ήταν 35.000 ευρώ. Από το 1998 μέχρι σήμερα, τα έσοδα ανέρχονται σε 417.000 ευρώ με 35 υποτροφίες να έχουν δοθεί.

Για την Ελευθερία Μπάρκα, μίλησε η φιλόλογος Μαίρη Κωστή, διευκρινίζοντας (όπως έκανε αργότερα και η απόγονος της διαθέτιδας, Ελπινίκη Μπάρκα) ότι της άρεσε να την αποκαλούν «Λιλή». Η Λιλή λοιπόν γεννήθηκε το 1923 στην Κωνσταντινούπολη με την οικογένειά της να εγκαθίσταται στα Γιάννενα λίγο αργότερα. Ο θείος της, ένας μεγαλοδικηγόρος κατά τη δεκαετία του ’30, ο Τζον Κυπριώτης, ήταν αυτός που της κληροδότησε τα ακίνητα στην οδό Αβέρωφ. Στα της κοινωνικής της ζωής, ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Λυκείου Ελληνίδων.

Η Ελευθερία Μπάρκα διέθεσε μέρος της περιουσίας της και σε άλλους φορείς, όπως στην ΕΛΕΠΑΠ (4 εκατ. δραχ.) και στην ΕΗΜ. Στην ΕΗΜ δώρισε τα έπιπλά της, το πιάνο της και… τις γούνες της.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ

Ο Κωνσταντίνος Ιωαννίδης διέθεσε επίσης ακίνητα στον Δήμο Ιωαννιτών. Τα ακίνητα αυτά βρίσκονται στην Αθήνα –στην Κυψέλη και στη λεωφόρο Μεσογείων- και στη Νέα Μάκρη. Η αξιοποίησή τους ωστόσο «κολλάει» λόγω εμπλοκών. Για παράδειγμα, το ακίνητο στη Μεσογείων είναι ένα γιαπί, ενώ μια έκταση 15 στρεμμάτων (εκεί ο Δήμος είναι συγκύριος) έχει δεσμευτεί από μια πράξη εφαρμογής του Δήμου Μαραθώνα, η οποία δεν υλοποιείται. Για την απεμπλοκή και αξιοποίηση του κληροδοτήματος, ο Δήμος έχει προβεί σε νομικές διαδικασίες, ενώ παράλληλα έχει ζητήσει έκθεση από εκτιμητή ακινήτων. Στη διαθήκη του, ο Ιωαννίδης έχει ορίσει ότι τα έσοδα από τα ακίνητα θα πηγαίνουν για πανεπιστημιακές σπουδές απόρων.

Μια από τις πιο σημαντικές κληρονομιές που άφησε όμως στην πόλη ο Κωνσταντίνος Ιωαννίδης είναι η συλλογή Ιωαννίδη με αργυρά αντικείμενα τα οποία εκτίθενται στο Θησαυροφυλάκιο του Βυζαντινού Μουσείου Ιωαννίνων.

Η ιστορία του Ιωαννίδη είναι αρκετά περιπετειώδης, την οποία αφηγήθηκε ο απόγονός του, ο ανιψιός του Κώστας Ιωαννίδης, κοσμηματοπώλης.

Γεννημένος το 1907, ο Ιωαννίδης σε ηλικία μόλις 11 ετών πήγε στη Γερμανία για να μάθει την τέχνη της αργυροχρυσοχοΐας. Εκεί δούλεψε σε ένα εργαστήριο μέχρι τα 19 του, οπότε και η Ρώμη έγινε ο επόμενος σταθμός του, όπου ξεκίνησε να δουλεύει στον γνωστό οίκο της ηπειρώτικης οικογένειας Βούλγαρη (Bulgari). «Σύντομα γίνεται  ο κορυφαίος αδαμαντοδέτης της Ρώμης και έμπιστος της οικογένειας Βούλγαρη, η οποία τον στέλνει στο Άγιο Όρος για να εκτιμήσει δύο πελώρια σμαράγδια στη θέση των ματιών μιας εικόνας της Παναγίας, δώρο κάποιου αυτοκράτορα του Βυζαντίου» ανέφερε ο κ. Ιωαννίδης. Μετά από λίγα χρόνια, ο Ιωαννίδης αποφάσισε να φύγει από τον οίκο Βούλγαρη και να ανοίξει δικό του κατάστημα. Είναι η εποχή που μένει σε μια οικία δίπλα από τα σκαλοπάτια της Πιάτσα ντι Σπάνια της Ρώμης.

Τη δεκαετία του ’30, στη Ρώμη πήγε και ο αδελφός του, ο Γεράσιμος. Το 1936 αποφάσισαν να γυρίσουν στα Γιάννενα και ανακαινίζουν το κατάστημα του πατέρα τους. Κατά την Κατοχή, έγινε ανεπίσημος μεταφραστής στο γερμανικό αρχηγείο. «Δεν είχε ποτέ σχέση με την Γκεστάπο. Ένας Γερμανός, ο Μάνφρεντ, είναι αυτός που τον ειδοποίησε ότι επίκειται σύλληψή του επειδή είχε συνεισφέρει το ποσό των 100 λιρών στον έρανο της Αντίστασης κατά των κατακτητών» είπε ο κ. Ιωαννίδης. Και από τα Γιάννενα, στην Αθήνα, όπου άνοιξε τελικά κοσμηματοπωλείο.  «Ήταν λάτρης του ωραίου και των έργων τέχνης» τόνισε ο απόγονός του, ο οποίος αναφέρθηκε στη συλλογή Ιωαννίδη στο Θησαυροφυλάκιο, καταθέτοντας την άποψη ότι το μουσείο αυτό έχει τις δυνατότητες να αναβαθμιστεί και να αποτελέσει ένα κόσμημα για την Ελλάδα. Αναγνωρίζοντας επίσης τη δυσκολία αξιοποίησης του κληροδοτήματος Ιωαννίδη, πρότεινε να υπάρχει κάποιος ειδικός σύμβουλος στον Δήμο για να διευκολύνει τους μελλοντικούς διαθέτες.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ-ΕΛΕΝΗ ΓΚΑΣΤΗ

Η Αλεξάνδρα-Ελένη Γκαστή γεννήθηκε το 1934 στα Γιάννενα. Ο πατέρας της ήταν συμβολαιογράφος (όπως και ο αδελφός της αργότερα) και η μητέρα της προϊσταμένη στον Ερυθρό Σταυρό. Λόγω του έντονου συμβολαιογραφικού στοιχείου στην οικογένειά της, δεν ήταν τυχαίο που έκανε τη διαθήκη της μόλις στα 34 της χρόνια. Η ίδια πρέπει να ήταν αρκετά επαναστατική για την εποχή της, και δη στα Γιάννενα. Έγινε σολίστ πιάνου με διακρίσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Μάλιστα, εργάστηκε και στον κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό του Παρισιού.

Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της το πέρασε στην Αθήνα, όπου και πέθανε το 2012.

Στον Δήμο Ιωαννιτών άφησε 4 ακίνητα που βρίσκονται στη Λάρισα και 2 ακίνητα στην οδό Κάνιγγος στα Γιάννενα. Όπως όρισε στη διαθήκη της, τα έσοδα από τα ακίνητα αυτά θα πρέπει να επενδυθούν, αν είναι δυνατόν, στη δημιουργία φοιτητικής εστίας σε οικόπεδο του Δήμου Ιωαννιτών και σε υποτροφίες για άπορους φοιτητές από Ζαγόρι και Γιάννενα.

Αυτή τη στιγμή, ο Δήμος έχει έσοδα μόνο από τα ακίνητα στη Λάρισα, όπου βέβαια υπήρχαν οφειλές χρόνων. Οι οφειλές αυτές των 80.000 ευρώ μπήκαν σε μια σειρά, και οι μισές από αυτές έχουν τακτοποιηθεί. Η εκτίμηση της κ. Γιώτη ήταν ότι το κληροδότημα Γκαστή έχει όλες τις προϋποθέσεις πια να γίνει ένα υγιές κληροδότημα. Μία από τις βασικές εκκρεμότητες που πρέπει να λυθεί, αφορά την αποσαφήνιση των όρων της διαθήκης για υποτροφίες σε άπορους φοιτητές.

ΣΧΟΛΙΑ
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
Ντοτη3