Η αδελφότητα πίσω από το θέατρο και την ιστορία

Ένα πεδίο δοκιμασίας των φετινών θεατρικών παραγωγών είναι τα 200 χρόνια από την επανάσταση του ’21. Άλλες μοιάζουν σαν να τις παρήγγειλε η Γιάννα Αγγελοπούλου προσωπικά, άλλες είναι αδιάφορες και θα ξεχαστούν γρήγορα, άλλες είναι κακές και άλλες, είναι καλές.

Μια από τις τελευταίες, είναι η «Φιλική Εταιρεία. Η αδελφότητα πίσω από την Επανάσταση», μια παραγωγή του Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Πειραιώς, η οποία παρουσιάστηκε εις διπλούν στο Μουσείο Αργυροτεχνίας, στο Ιτς Καλέ.

Γιατί η παράσταση ήταν καλή;

Πρώτον, γιατί πετυχαίνει ένα πιθανό (στα ματιά ενός θεατή) στόχο της: να «εκλαϊκεύσει» σε ένα βαθμό και να αναπαραστήσει την ιστορία και το ρόλο που έπαιξε η Φιλική Εταιρεία στην προετοιμασία της επανάστασης. Το κάνει χωρίς εθνοβλαβείς αγκυλώσεις, με μια προσέγγιση που μαρτυράει ότι οι δημιουργοί της, Ιόλη Ανδρεάδη και Άρης Ασπρούλης, παιδεύτηκαν ερευνητικά για να καταλήξουν στο κείμενο.

Η Φιλική Εταιρεία προσεγγίζεται ως ένα φλογερό επαναστατικό σχέδιο που έβλεπε ακόμα μακρύτερα από την εθνική και κρατική απελευθέρωση και που, ενώ ο στόχος της έγινε εφικτός, η ίδια απέτυχε. Το λέει χωρίς περιστροφές ο «Μανώλης Ξάνθος»-Αγησίλαος Μικελάτος, στο δικό του «τεταρτημόριο» της παράστασης. Επίσης, οι διακηρύξεις των επαναστατών, κατά περίπτωση, ήταν δεδομένο ότι δεν θα γίνονταν ανεκτές σε εξουσιαστικά μοντέλα. Τα καλέσματα του Ρήγα για πανανθρώπινη απελευθέρωση και εξέγερση ενάντια στους ηγεμόνες, ούτε τότε βόλευαν, ούτε τώρα επιτρέπεται να βγαίνουν από τα όρια της παραδοσιακής αναφοράς. O «ιερός έρωτας» του Υψηλάντη, παρότι προδόθηκε για χρόνια από τη διεθνή διπλωματία, τελικά εν μέρει εκπληρώθηκε.

Δεύτερον, γιατί τα ευρήματά της ήταν ικανοποιητικά, ακόμα και χωρίς το φωτισμό που, όπως είπαν άνθρωποι που είδαν τη βραδινή παράσταση, ήταν δυνατό της σημείο. Οι τέσσερις ηθοποιοί μοιράζονται τους ρόλους των βασικών προσώπων της Φιλικής, του Ξάνθου, του Σκουφά, του Τσακάλωφ και του Υψηλάντη, στον οποίο γίνεται και η κορύφωση και τους επενδύουν με μια σειρά σκηνικά «τεχνάσματα» και αλληγορίες.

Η μουσική της επίσης, έχει μια λογική συνοχή και ακολουθία του κειμένου. Παρακολουθώντας τη, μοιάζει απόλυτα λογική η επιλογή επικών εκτελέσεων από το σύνολο Αλεξαντρόφ, η συνοδεία Μότσαρτ, αλλά και η κατάληξη στην «Ουγγρική Ραψωδία».

Τρίτον, γιατί είναι συνολικά επαρκής. Οι τέσσερις ηθοποιοί ξεπερνάνε το «σφιγμένο» (για το κοινό) πρώτο κομμάτι και ουσιαστικά «εξηγούν» την παράσταση από πολύ νωρίς. Δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργάζονται μεταξύ τους, ανά δύο ή τρεις και η συνύπαρξή τους είναι πολύ καλή.

Η «Φιλική Εταιρεία» παίζεται στα μουσεία του ΠΙΟΠ και σύντομα, θα περάσει τα ελληνικά σύνορα και στο μέλλον, θα είναι μια καλή πολιτισμική παρακαταθήκη από το περίεργο, φετινό έτος