Γιατί διαμαρτύρεται ο καλλιτεχνικός κόσμος

Αφενός γιατί έχει δίκιο, στην συντριπτική πλειοψηφία των αιτημάτων που θέτει.

Αφετέρου, γιατί η κυβέρνηση και η ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού συνεχίζει να αντιμετωπίζει υπεροπτικά και συχνά, μειωτικά τους ανθρώπους της τέχνης.

Η διαμάχη (ή beef, αν θέλετε…) ξεκίνησε ήδη από την πανδημία, όταν οι εργαζόμενοι-ες στον καλλιτεχνικό κλάδο είδαν τη δουλειά τους να εξαφανίζεται και τη στήριξη να είναι κατώτερη των περιστάσεων και των αναγκών.

Το κίνημα support art workers ήταν ένα από τα θέματα της «μέσης πανδημίας», με καλλιτέχνες-ιδες να ζητούν στήριξη.

Τότε, η ηγεσία του υπουργείου έδειξε εντελώς ανέτοιμη και λίγο ενημερωμένη (και εξοικειωμένη) με το χαώδες εργασιακό καθεστώς.

Αρχικά, έδειξε να μην πολυκαταλαβαίνει και τι γίνεται με μεγαλύτερου επιχειρηματικού βεληνεκούς υποθέσεις, όπως τα καλοκαιρινά μουσικά φεστιβάλ, όπου οι προϋπολογισμοί ήταν τεράστιοι και τελικά, κατάφεραν να επανέλθουν μόλις πέρυσι.

…και τώρα, ήρθε το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022 για τον καθορισμό προσόντων διορισμού σε φορείς του Δημοσίου (Προσοντολόγιο-Κλαδολόγιο).

Η νέα πολιτική-κοινωνική κρίση που προσπαθεί να διαχειριστεί η κυβέρνηση, είναι μάλλον μεγαλύτερη από αυτή που πιθανώς περίμενε.

Το γεγονός ότι παρενέβη προσωπικά ο πρωθυπουργός είναι ενδεικτικό, έστω και αν το έκανε για να στηρίξει τις ρυθμίσεις και να υποσχεθεί κάποια πράγματα που θα έπρεπε να είχαν διευθετηθεί εδώ και χρόνια, για να μπορούμε να συζητάμε για ορθολογική, δίκαιη, κοινωνική και επαγγελματική αντιμετώπιση της επαγγελματικής διάστασης των τεχνών στην Ελλάδα.

Αντ’ αυτών, τα κυβερνητικά «επικοινωνιακά κανάλια» προσπάθησαν να διαψεύσουν τους καλλιτέχνες-ιδες που κινητοποιούνται, με στρεψόδικο τρόπο, απαντώντας σε πράγματα τα οποία δεν ρωτήθηκαν ποτέ.

Το ΠΔ που υπογράφουν, πλην της Προέδρου της Δημοκρατίας, οι υπουργοί Εσωτερικών Μάκης Βορίδης, Παιδείας Νίκη Κεραμέως και ο αναπληρωτής Οικονομικών Θεόδωρος Σκυλακάκης, κάνει το εξής:

Καταργεί στην πράξη το νομοθετικό καθορισμό του μισθολογίου και δίνει το δικαίωμα διαφορετικής «διαχείρισης» των ειδικοτήτων, ειδικά σε τομείς όπως οι ΟΤΑ, τα ΔΗΠΕΘΕ (όπου εργάζεται ένα πολύ μεγάλο μέρος των καλλιτεχνών), αλλά και στον ιδιωτικό τομέα.

Η κυβέρνηση, σε ένα άτυπο non paper πριν από μερικές μέρες, ισχυρίστηκε ότι «δεν ισχύει πως οι ηθοποιοί ήταν στη βαθμίδα ΤΕ και έπεσαν στη ΔΕ».

Ο ισχυρισμός της είναι ψευδής, ωστόσο.

Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα στην Ελλάδα, είναι τα εδώ και χρόνια αδιαβάθμητα προσόντα των καλλιτεχνών, ένα θέμα που έχουν παραμελήσει σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις –δεν είναι κάτι που «βαραίνει» μόνο την παρούσα- και στην καλύτερη περίπτωση, πρόσφεραν πρόσκαιρες λύσεις και «μπαλώματα».

Οι καλλιτέχνες-ιδες είχαν καταφέρει, με χρόνιους αγώνες, να κατατάσσονται μισθολογικά στην κατηγορία ΤΕ. Έτσι αναγνωριζόταν άτυπα η ισχύς των πτυχίων τους, πολλά από τα οποία προέρχονται από πολύ σημαντικές και ιστορικές καλλιτεχνικές σχολές-οι οποίες όμως δεν αναγνωρίζονται τυπικά ως ακαδημαϊκού επιπέδου.

Τι σημαίνει στην πράξη το ΠΔ;

• Για τους εργαζόμενους-ες στους ΟΤΑ και τα ΔΗΠΕΘΕ, το μισθολόγιο θα καθορίζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Αυτή είναι και η μοναδική σημαντική παρέμβαση στο ΠΔ.
• Για τους εργαζόμενους-ες στον ιδιωτικό τομέα, το μισθολόγιο μπορεί και να μειωθεί από 8 ευρώ σε 4 ευρώ την ώρα. Εξ ου και «απολυτήριο λυκείου» γιατί όντως, το ΠΔ εξισώνει προς τα κάτω τους μισθούς, σε επίπεδο ωρομισθίου ανειδίκευτου εργάτη.

Σημειώνεται ότι οι περισσότεροι-ες στα Γιάννενα πχ, στον ιδιωτικό τομέα, εργάζονται με ωρομίσθιο, με συμβάσεις ορισμένου χρόνου.

Ένα άλλο ζήτημα που είναι ορθάνοιχτο και ουδόλως διευθετείται από το ΠΔ, αντίθετα κιόλας, είναι η ακαδημαϊκή «ταυτότητα» των πτυχίων.

Η πραγματικότητα για τα καλλιτεχνικά πτυχία είναι ότι, ως τίτλοι μεταλυκειακών σπουδών, δεν επαρκούν για μεταπτυχιακά ή διδακτορικά. Εκεί που υπάρχουν, στο εξωτερικό δηλαδή, γιατί πχ δεν υφίσταται ακαδημαϊκή σχολή χορού στην Ελλάδα.

Επίσης, οι άνθρωποι που κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές σε τέτοιους τομείς, δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα πτυχία τους στην Ελλάδα, καθότι δεν… υφίσταται ακαδημαϊκό αντίστοιχο. Ένα κανονικό «Catch 22» δηλαδή, σε μια χώρα που πολύ εύκολα αναγνωρίζει ως ισότιμα των πανεπιστημιακών πτυχία από ιδιωτικά ΙΕΚ, αλλά όχι από ιστορικές καλλιτεχνικές σχολές…

Γιατί όμως όλα αυτά;

Καταρχάς, η κυβέρνηση δέχεται σφοδρά πυρά, ότι «κλείνει το μάτι» σε ιδιωτικά πανεπιστήμια που θα καλύψουν το κενό των δημοσίων. Στα δε δημόσια, ο πρωθυπουργός είπε τη μισή αλήθεια,  ότι δηλαδή «δεν έχουμε, δεν είχαμε ποτέ, σπουδές πανεπιστημιακού επιπέδου στις παραστατικές τέχνες». 

Στην πραγματικότητα, ισχύει κάτι ενδιάμεσο: υπάρχουν πχ σχολές θεατρικών σπουδών, αλλά για λόγους βασικά ενδοακαδημαϊκών αντιθέσεων και συμφερόντων, δεν υπάρχουν προγράμματα σπουδών, κατευθύνσεις, πτυχία, που να αφορούν το σύνολο των παραστατικών τεχνών. Το τμήμα Θεάτρου στο ΑΠΘ πχ, έχει κατεύθυνση υποκριτικής, όπως και δραματολογίας, σκηνοθεσίας, σκηνογραφίας. Ο χορός πάλι, στη χώρα όπου έζησε η Ραλλού Μάνου, είναι terra incognita σε επίπεδο τυπικής ακαδημαϊκής αναγνώρισης και συμπαρομαρτούντων.

Επίσης, συχνά οι ΟΤΑ προσπαθούν να κάνουν «οικονομία κλίμακας» ή να «ερμηνεύσουν» το προσοντολόγιο κατά το δοκούν, όπως για παράδειγμα έκανε την τρέχουσα χρονιά το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ιωαννιτών.

Η κορύφωση της κρίσης

Η κρίση έχει κορυφωθεί με την παραίτηση των διδασκόντων-ουσών στις σχολές του Εθνικού Θεάτρου και του ΚΘΒΕ. Η κυβέρνηση έσπευσε να διανείμει non paper σε οικεία ΜΜΕ, όπου έλεγε ότι «η παραίτηση είναι εκ του ασφαλούς, γιατί έληξαν οι συμβάσεις τους» και να πάρει πληρωμένη απάντηση ότι η παραίτηση ισχύει και από την ανανέωση, που παρεμπιπτόντως, γινόταν αυτόματα. Η δε διοίκηση του Εθνικού Θέατρου κάλυψε σπουδαστές-τριες και διδακτικό προσωπικό, λέγοντας οι λύσεις που έχουν δοθεί έως σήμερα από την πολιτεία δεν είναι επαρκείς και δεν θεραπεύουν την ηθική απαξίωση της ανώτερης καλλιτεχνικής εκπαίδευσης».

Στο μεταξύ, οι αίθουσες και οι σχολές είναι υπό κατάληψη και ο καλλιτεχνικός κόσμος ζητάει κάτι απόλυτα αυτονόητο: σεβασμό στη δουλειά που κάνει…