«Ενός αιώνος σκυρόδεμα…»: To Μπιζάνι τότε και τώρα

Τα ανθρώπινα έργα και η χρήση τους, εκπλήσσουν και τρομάζουν ταυτόχρονα. Πριν από 104 χρόνια, σε τέτοια έργα γράφτηκαν σημαντικές στιγμές στην παγκόσμια ιστορία, μερικά χιλιόμετρα από τα Γιάννενα: στο Μπιζάνι, το οχυρό-κριτήριο στην ένταξη των Ιωαννίνων εντός των ελληνικών συνόρων.

Αν και εν πολλοίς ο ρους της ιστορίας είχε κριθεί ήδη τη μέρα που οι ελληνικές δυνάμεις κινήθηκαν προς τα Γιάννενα, το Μπιζάνι δεν θα μπορούσε παρά να παραμείνει ένα σύμβολο στο πέρασμα των χρόνων.

Ο Κόλμαρ φον ντερ Γκολτς ήταν ο εμπνευστής και αρχιμηχανικός της κατασκευής των οχυρών στο Μπιζάνι, το 1909. Ο πρώσος «πεντάστερος» στρατηγός του τουρκικού στρατού, ήταν ένας υπερεθνικιστής που πίστευε στην «επιβίωση των ισχυρότερων», είτε ανθρώπων, είτε εθνών, που έμελλε να παίξει έναν ιδιαίτερο ρόλο στη γενοκτονία των Αρμενίων και να πεθάνει τελικά στη Βαγδάτη, με υποψίες δολοφονίας του με δηλητήριο.

Τα οχυρά του Μπιζανίου τα κατασκεύασαν δύο πειθαρχικά τάγματα τούρκων στρατιωτών, ξεκινώντας τις εργασίες το 1910. Στις 4 Μαρτίου (με το νέο ημερολόγιο) του 1913, τη νύχτα, ο ελληνικός στρατός πήρε θέσεις και με γενική επίθεση την επόμενη μέρα το πρωί, ανέτρεψε τις αμυντικές θέσεις των Τούρκων, που παραδόθηκαν, καθώς βρέθηκαν με κομμένες τις επικοινωνίες και την αίσθηση ότι ο ελληνικός στρατός είχε καταλάβει όλες τις οχυρές τους θέσεις.

Αρκετά χρόνια αργότερα, τρεις μηχανικοί, ο Θ. Τάσιος, ο Π. Τζούμας και ο Γ. Σταμουλάκης, παλιός πρόεδρος του ΤΕΕ Ηπείρου, προσέγγισαν το θέμα από την… οικεία τους πλευρά, μιλώντας για τις τεχνικές διαστάσεις των οχυρωματικών έργων στο Μπιζάνι, σε μια εκτενή επιστημονική τους ανακοίνωση στο συνέδριο Σκυροδέματος του ΤΕΕ το 2006. «Τα προσωρινά πυροβολεία ακολουθούσαν γενικώς την αρχιτεκτονική και τη διάταξη των μονίμων, με τη διαφορά ότι τα δομικά υλικά ήσαν για τα μεν τοιχώματα όρθια βαρέλια γεμάτα πέτρες, γαιόσακκοι ή και απλά κασόνια, για τα δε στέγαστρα ξύλινα δοκάρια. Στα μόνιμα πυροβολεία αντιθέτως, χρησιμοποιήθηκε σκυρόδεμα και οπλισμένο σκυρόδεμα» περιγράφουν. Καταλήγουν δε στο συμπέρασμα, ότι η κατασκευή των οχυρών ήταν «πολύ υψηλή για τις προ αιώνος περίπου τεχνικές συνθήκες».

Σήμερα, τα τσιμέντα παραμένουν στη θέση τους, υπενθύμιση ιστορική για τον τρόπο που γράφεται η ιστορία και για το κόστος του σε ανθρώπινες ζωές…

Οι φωτογραφίες του 1913 προέρχονται από το άλμπουμ "Το πανόραμα του Νισήμ Λεβή" και το αρχείο των Αρ. Ρωμαΐδη-Φ. Ζάιτς