Ένας αμφιλεγόμενος ιερωμένος και ακαδημαϊκός

Ο Ευλόγιος, κατά κόσμον Ηλίας Κουρίλας γεννήθηκε το 1880 στη Ζήτσιστα της Κορυτσάς, στην Αλβανία. Έγινε μοναχός στο Άγιο Όρος, στη Μονή Φιλοθέου και σε ηλικία 21 ετών αποφοίτησε από την Αθωνιάδα Ακαδημία. Στη συνέχεια πήρε πτυχίο Θεολογίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, έκανε μεταπτυχιακός τη Φιλοσοφία και συνέχισε τις σπουδές του στη Γερμανία.

Αυτή η ακαδημαϊκή κατάρτιση τον ξεχώριζε ανάμεσα στον κλήρο της εποχής, κυρίως γιατί η ερευνητική του μεθοδολογία και η συγκέντρωση του υλικού, σε ένα βαθμό «εξισορροπούσαν» την αυστηρά προσωπική ματιά που διαπερνούσε το έργο του, που όχι σπάνια ταυτίστηκε με το «εθνικοπατριωτικό ελληνικό ιδεώδες». Υπήρξε ένας άνθρωπος βαθιά συντηρητικός και αμφιλεγόμενος, ειδικά για το ρόλο που έπαιξε στην Κατοχή.

Αν σας αρέσει ο Τύπος, μπορείτε να τον στηρίξετε με μια συνδρομή ή δωρεά, εδώ:

Είναι ενδεικτικό ότι ο Κουρίλας, σε ένα υπόμνημά του προς τον γερμανό πρέσβη στην κατεχόμενη Ελλάδα, ζητούσε προώθηση της επιστολής στον Χίτλερ και ανέφερε μεταξύ άλλων: «Πεισθείς αδιστάκτως ότι η θεία πρόνοια προαιώνων έχει προορίσει ως λαόν περιούσιον ‘το ξανθό γένος’ ως ονομάζονται εν τοις χρησμοίς οι Γερμανοί, εγκατέλιπον τον Άθω άμα τη εκρήξει του ευρωπαϊκού πολέμου και τω 1915 αφικόμην εις Αθήνας και έκτοτε γενόμην ο μεγαλοκήρυξ της θείας βουλής, αποδεικνύων δια της ιστορίας των προφητειών ότι αυτός ο ύψιστος εξελέξατο το Γερμανικόν έθνος προς πραγμάτωσιν των μεγάλων της ανθρωπότητος ιδεωδών, και ότι η γερμανική cultura είναι η πανάκεια ήτις θα θέση τέρμα εις την δυστυχίαν του κόσμου, ην εδημιούργησεν η απιστία και ο Σατανάς δια των οργάνων αυτού, του μασσονισμού και των εβραίων». Μάλιστα, δήλωνε ότι θα χρησιμοποιούσε τη θέση του ως καθηγητή για να δημιουργήσει «λίαν ευνοϊκήν υπέρ του φιλογερμανισμού ατμόσφαιραν».

Συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους, με σώμα 100 ιερωμένων και πολιτών και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αυτονόμησης της Βόρειας Ηπείρου.

 Το 1937 χειροτονήθηκε επίσκοπος στη μητρόπολη Κορυτσάς, θέση από την οποία απομακρύνθηκε το 1939, αφού έγιναν εις βάρος του αναφορές από κατοίκους του ποιμνίου ευθύνης του. Ο Κουρίλας προσέφυγε στον βασιλιά Ζώγου και αρχικά, η μετάθεσή του στη μητρόπολη Βερατίου, αποτράπηκε.

Όταν όμως το 1939 τα ιταλικά στρατεύματα κατέλαβαν την Κορυτσά, ο Κουρίλας μετακόμισε οριστικά στην Ελλάδα, καθώς, όταν προσπάθησε να επιστρέψει στην Αλβανία μέσω Κρυσταλλοπηγής, οι αρχές του αρνήθηκαν την είσοδο γιατί δεν είχε αλβανική υπηκοότητα. Ένα χρόνο αργότερα, η αυτοκέφαλη Αλβανική Εκκλησία τον απάλλαξε από τα επισκοπικά καθήκοντα.

Στο μεταξύ, το 1935 είχε διοριστεί έκτακτος καθηγητής Ιστορίας Νεωτέρων Χρόνων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το 1942, εν μέσω Κατοχής, διορίστηκε καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εκεί, ήρθε σε αντιπαράθεση με τον καθηγητή Σωτήρη Κουγέα, ο οποίος τον κατέκρινε για αλβανικές εθνικιστικές αντιλήψεις και πρακτικές και του πρόσαψε ελλιπή προσόντα για να καταλάβει την έδρα. Η συνέχεια ήταν αρκετά… γλαφυρή, με βαρείς χαρακτηρισμούς και αφίσες που μεταξύ άλλων έγραφαν: «Έξω του Πανεπιστημίου ο αλβανός προδότης, φασιστής, ο υπονομευτής του ελληνικού στρατού εις Αλβανίας, Κάτω, Έξω του Πανεπιστημίου ο Δεσπότης της Κοριτσας Ευλόγιος, Κάτω ο παληόπαππας».

Ο Κουρίλας προσέφυγε στη δικαιοσύνη και για ένα διάστημα μετατέθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Απολύθηκε τελικά από το πανεπιστήμιο αυτοδίκαια το 1945, επειδή ο διορισμός του είχε γίνει επί Κατοχής. Το 1946 μια ακόμα ψηφοφορία είναι αρνητική εις βάρος του και με ένα νομικό τέχνασμα, πήγε την υπόθεση σε δεύτερη ψηφοφορία όπου έλαβε πλειοψηφία και επέστρεψε στην Φιλοσοφική.

Το 1949 τελικά, απολύεται οριστικά, αλλά με σύνταξη καθηγητή πανεπιστημίου. Τελικά, πέθανε το 1961 στη Στρατονίκη Χαλκιδικής.

Το όνομά του φέρει ένας κάθετος δρόμος στη Βηλαρά, ενώ προτομή του υπάρχει στα Λιθαρίτσια.

Επίσης, το 1992, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων απέκτησε τη συλλογή χειρογράφων του.

Πηγές:

Ζαγκλή-Μπόζιου Μ. Ευλόγιος Κουρίλας  (1880-1961) Το Αρχείο του στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. 2009