Ένα ζευγάρι στο απόσπασμα

Ένας μικρός δρόμος που οδηγεί στην πλατεία Ομήρου από την πλευρά του δάσους, φέρει το όνομα του ζεύγους Μπίτη, του Απόστολου και της Ελπινίκης.

Οι δύο αυτοί Γιαννιώτες, εκτελέστηκαν στο λόφο του Σταυρακίου με διαφορά δύο εβδομάδων. Πρώτα η Ελπινίκη, μετά ο Απόστολος, στις 27 Ιουλίου και στις 9 Αυγούστου του 1948. Καταδικάστηκαν από το στρατοδικείο, σε καιρούς υποτιθέμενης δημοκρατίας, εν μέσω Εμφυλίου, επειδή ήταν μέλη του ΚΚΕ. Εκείνη την εποχή άλλωστε, ήταν πιο πιθανό κάποιος να χάσει τη ζωή του μπροστά σε εκτελεστικό απόσπασμα αν είχε πάρει μέρος στην Αντίσταση ή ήταν κομμουνιστής, παρά αν είχε συνεργαστεί με τους κατακτητές.

Η Ελπινίκη Μπίτη, το γένος Βασδέκη, γεννήθηκε το 1919 στη Βίτσα. Στα Γιάννενα, διέμεινε στο Μέκκειο Οικοτροφείο και φοίητσε στο Γυμνάσιο Θηλέων. Το 1943, μεσούσης της Κατοχής, τέλειωσε τη σχολή Επισκεπτριών και αμέσως μετά, εργάστηκε στο ΠΙΚΠΑ και στο Υγειονομικό Κέντρο.

Μαζί με την Ευτυχία Πρίντζου, συμμετείχε στο δίκτυο ενίσχυσης εξόριστων και φυλακισμένων, γεγονός που την έβαλε στο στόχαστρο, τόσο των ναζί και των συνεργατών τους, όσο και του εμφυλιακού κράτους αργότερα, όταν πήρε ενεργά μέρος στην Αλληλεγγύη.

Το 1946 παντρεύτηκε τον Αποστόλη Μπίτη, που γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1914 και τέλειωσε τη Ζωσιμαία. Κατόπιν, εργάστηκε στο Πρωτοδικείο ως δικαστικός υπάλληλος. Ο Μπίτης ήταν βετεράνος του αλβανικού μετώπου και από τους πρωτοπόρους της Αντίστασης στα Γιάννενα. Συνελήφθη από τους Ιταλούς, καταδικάστηκε σε θάνατο και φυλακίστηκε στο Μεσολόγγι. Γλίτωσε την εκτέλεση λόγω της συνθηκολόγησης, αποφυλακίστηκε και γύρισε στα Γιάννενα. Και αυτός, ως αντιστασιακός, μπήκε στο «στόχαστρο» του επίσημου ελληνικού κράτους. Συμμετείχε στο δίκτυο αλληλεγγύης και αυτός, όπως και η σύζυγός του.

Ο αναγκαστικός νόμος 509/47 είχε βασικό στόχο να απογυμνώσει από κάθε στήριξη τον ΔΣΕ και να εκδιικηθεί ανθρώπους εξαιτίας των πολιτικών τους φρονημάτων. Με βάση αυτόν, το ελληνικό κράτος συνέλαβε και καταδίκασε, όχι μόνο μαχητές του ΔΣΕ, αλλά και συμπαθούντες, μέλη του ΚΚΕ που δεν ήταν μάχιμα κ.λπ. 

Ο Μπίτης, πρώτα απολύθηκε από την εργασία του καθότι έφερε τη «ρετσινιά» των πολιτικών του πεποιθήσεων και τον Απρίλιο του 1948, συνελήφθη μαζί με την Ελπινίκη.

Οδηγήθηκαν στις φυλακές ΦΙΞ όπου βασανίστηκαν, όπως άλλωστε και όλοι οι αγωνιστές και αγωνίστριες που «φιλοξενήθηκαν» εκεί.

Στη δίκη που έγινε, η Ελπινίκη καταδικάστηκε ως «αρχηγός συμμορίας» τετράκις σε θάνατο. Οδηγήθηκε μαζί με την Ευτυχία Πρίντζου στην απομόνωση και νωρίς το πρωί της 27^ης Ιουλίου του 1948, οδηγήθηκε στο απόσπασμα, στο Σταυράκι.

Σύμφωνα με τον Σπύρο Εργολάβο, στο δρόμο προς το Σταυράκι, η Μπίτη πέταξε τα ρούχα της δίπλα στο δρόμο, εκτός από το πανοφώρι της. Στον στρατιώτη που τη ρώτησε γιατί το έκανε αυτό, απάντησε ότι «εμένα δεν μου χρειάζονται. Τα ρίχνω για να τα πάρουν οι φτωχοί. Εμάς μας πηγαίνουν για εκτέλεση, χωρίς να βλάψουμε κανένα».

Ο σύζυγός της είχε καταδικαστεί και αυτός τετράκις σε θάνατο, παρότι ο βασιλικός επίτροπος είχε προτείνει εικοσαετή φυλάκιση. Η απόφαση, χωρίς στοιχεία, ήταν ενδεικτική της σκληρότητας του δικαστηρίου, της κυβέρνησης και φυσικά, των «πέρα από τον Ατλαντικό» συνεργατών. Στις 9 Αυγούστου, ο Απόστολος Μπίτης, ο οποίος είχε γλιτώσει το ιταλικό απόσπασμα, εκτελέστηκε από ένα ελληνικό.

Τη μνήμη των εκτελεσθέντων τιμάει ο Δήμος Ιωαννίνων κάθε χρόνο, σε κάποιο από τα τελευταία Σάββατα του Αυγούστου. Το ΚΚΕ κάνει ξεχωριστή εκδήλωση, η οποία φέτος γίνεται στις 29 Σεπτεμβρίου.  

Αυτή είναι εν συντομία η ιστορία ενός ζευγαριού, στα Γιάννενα, που τα ονόματά τους φέρει ένας μικρός δρόμος της πόλης…

Πηγές:

Σπύρος Εργολάβος, «Η δίκη της Πρίντζου και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων», εκδ. Σοκόλη, 2006

Αρχείο Δήμου Ιωαννιτών