ΕΕΣ: Προειδοποιήσεις για «βραχυκύκλωμα» στην ηλεκτροκίνηση

Η ΕΕ κινδυνεύει να μείνει πίσω στην προσπάθειά της να γίνει μια παγκόσμια δύναμη παραγωγής μπαταριών, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο. 

Είναι αλήθεια ότι η βιομηχανική πολιτική της ΕΕ για τις μπαταρίες έχει προωθηθεί αποτελεσματικά τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, η πρόσβαση σε πρώτες ύλες παραμένει ένα σημαντικό εμπόδιο, μαζί με την αύξηση του κόστους και τον έντονο παγκόσμιο ανταγωνισμό. 

Συνεπώς, σημειώνει το Ελεγκτικό Συνέδριο, οι προσπάθειες της ΕΕ να αυξήσει την παραγωγική της ικανότητα μπαταριών ενδέχεται να μην είναι αρκετές για να καλύψουν την αυξανόμενη ζήτηση, πράγμα που σημαίνει ότι ενδέχεται να μην επιτύχει τον στόχο της για μηδενικές εκπομπές ρύπων το 2035, προειδοποιούν οι ελεγκτές.

Σχεδόν 1 στα 5 νέα αυτοκίνητα που θα ταξινομηθούν στην ΕΕ το 2021 θα έχει ηλεκτρική πρίζα, ενώ η πώληση νέων βενζινοκίνητων και πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων πρόκειται να απαγορευτεί έως το 2035. 

Το γεγονός αυτό έχει καταστήσει τις μπαταρίες στρατηγική επιταγή για την ΕΕ. Ωστόσο, η ευρωπαϊκή βιομηχανία μπαταριών υστερεί σε σχέση με τους παγκόσμιους ανταγωνιστές της, ιδίως την Κίνα, η οποία αντιπροσωπεύει το 76 % της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας. 

Για να δώσει ώθηση στην προσπάθεια της ΕΕ να γίνει παγκόσμιος πυρήνας παραγωγής μπαταριών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ένα στρατηγικό σχέδιο δράσης για τις μπαταρίες το 2018. Έχει υλοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τα βασικά μέσα του σχεδίου για τη στήριξη του τομέα, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικής ηγεσίας, των νόμων και της χρηματοδότησης.

«Η ΕΕ δεν πρέπει να καταλήξει στην ίδια εξαρτημένη θέση με τις μπαταρίες όπως και με το φυσικό αέριο- διακυβεύεται η οικονομική της κυριαρχία», δήλωσε η Ανεμί Τάρτελμπουμ, πρώην υπουργός Οικονομικών του Βελγίου και μέλος του ΕΕΣ που ηγήθηκε του ελέγχου. 

Οικονομικές ενισχύσεις

Μεταξύ 2014 και 2020, η βιομηχανία μπαταριών έλαβε τουλάχιστον 1,7 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και εγγυήσεις δανείων της ΕΕ, επιπλέον των κρατικών ενισχύσεων ύψους έως 6 δισ. ευρώ που εγκρίθηκαν μεταξύ 2019 και 2021, κυρίως στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. 

Ωστόσο, οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει επισκόπηση όλων των δημόσιων ενισχύσεων προς τη βιομηχανία, γεγονός που εμποδίζει τον επαρκή συντονισμό και τη στόχευση.

Οι τρεις παράγοντες

Η ικανότητα παραγωγής μπαταριών στην ΕΕ αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς, με δυνατότητα αύξησης από 44 GWh το 2020 σε 1 200 GWh έως το 2030. Ωστόσο, η πρόβλεψη αυτή δεν είναι καθόλου εγγυημένη και θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο από γεωπολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες.

Πρώτον, οι κατασκευαστές μπαταριών ενδέχεται να εγκαταλείψουν την ΕΕ προς όφελος άλλων περιοχών, και όχι λιγότερο των ΗΠΑ, οι οποίες τους προσφέρουν τεράστια κίνητρα. Σε αντίθεση με την ΕΕ, οι ΗΠΑ επιδοτούν άμεσα την παραγωγή ορυκτών και μπαταριών, καθώς και την αγορά ηλεκτρικών οχημάτων που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ με τη χρήση αμερικανικών εξαρτημάτων.

Δεύτερον, η ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πρώτων υλών, κυρίως από λίγες χώρες με τις οποίες δεν έχει εμπορικές συμφωνίες: Το 87 % των εισαγωγών ακατέργαστου λιθίου προέρχεται από την Αυστραλία, το 80 % των εισαγωγών μαγγανίου από τη Νότια Αφρική και τη Γκαμπόν, το 68 % των εισαγωγών ακατέργαστου κοβαλτίου από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και το 40 % των εισαγωγών ακατέργαστου φυσικού γραφίτη από την Κίνα. 

Αν και η Ευρώπη διαθέτει αρκετά μεταλλευτικά αποθέματα, χρειάζονται τουλάχιστον 12-16 χρόνια από την ανακάλυψή τους μέχρι την παραγωγή, γεγονός που καθιστά αδύνατη την ταχεία ανταπόκριση στην αύξηση της ζήτησης. Ωστόσο, οι τρέχουσες συμβατικές ρυθμίσεις εξασφαλίζουν συνήθως την προμήθεια πρώτων υλών μόνο για 2 ή 3 έτη προθεσμιακής παραγωγής. 

Τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε έναν νόμο περί κρίσιμων πρώτων υλών για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, σημειώνουν οι ελεγκτές.

Τρίτον, η ανταγωνιστικότητα της παραγωγής μπαταριών στην ΕΕ μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο από την αύξηση των τιμών των πρώτων υλών και της ενέργειας. Στο τέλος του 2020, το κόστος μιας μπαταρίας (200 ευρώ ανά kWh) ήταν υπερδιπλάσιο από το προγραμματισμένο. Μόνο τα τελευταία δύο χρόνια, η τιμή του νικελίου αυξήθηκε κατά πάνω από 70 % και του λιθίου κατά 870 %.

Επικρίσεις

Οι ελεγκτές επικρίνουν επίσης την έλλειψη ποσοτικοποιημένων, χρονικά προσδιορισμένων στόχων. Περίπου 30 εκατομμύρια οχήματα μηδενικών εκπομπών αναμένεται να κυκλοφορήσουν στους ευρωπαϊκούς δρόμους έως το 2030 και, ενδεχομένως, σχεδόν όλα τα νέα οχήματα που θα ταξινομηθούν από το 2035 και μετά θα είναι ηλεκτροκίνητα με μπαταρίες. Ωστόσο, η τρέχουσα στρατηγική της ΕΕ δεν αξιολογεί την ικανότητα της βιομηχανίας μπαταριών της να ανταποκριθεί στη ζήτηση αυτή.

Συνολικά, οι ελεγκτές προειδοποιούν για δύο πιθανά χειρότερα σενάρια σε περίπτωση που η παραγωγική ικανότητα της ΕΕ για μπαταρίες δεν αυξηθεί όπως προβλέπεται. 

Το πρώτο είναι ότι η ΕΕ θα μπορούσε να αναγκαστεί να καθυστερήσει την απαγόρευση των οχημάτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης πέραν του 2035, αποτυγχάνοντας έτσι να επιτύχει τους στόχους της για ουδετερότητα ως προς τον άνθρακα. 

Το δεύτερο είναι ότι θα μπορούσε να αναγκαστεί να βασιστεί σε μεγάλο βαθμό σε μπαταρίες και ηλεκτρικά οχήματα εκτός ΕΕ, εις βάρος της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας και του εργατικού δυναμικού, προκειμένου να επιτύχει στόλο μηδενικών εκπομπών έως το 2035.

Ιστορικό

Τον Απρίλιο του 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το σχέδιο δράσης της για τις μπαταρίες, με γενικό στόχο να καταστεί η Ευρώπη παγκόσμιος ηγέτης στη βιώσιμη παραγωγή και χρήση μπαταριών. Καλύπτει τα διάφορα στάδια της αλυσίδας αξίας και θέτει στόχους και εργαλεία για την επίτευξή τους.

Το σχέδιο δράσης προσδιορίζει έξι στόχους: (1) διασφάλιση της πρόσβασης σε πρώτες ύλες, (2) υποστήριξη της ευρωπαϊκής κατασκευής στοιχείων μπαταριών σε κλίμακα, (3) υποστήριξη της έρευνας και της καινοτομίας της ΕΕ σε προηγμένες και ανατρεπτικές τεχνολογίες, (4) ενίσχυση του εργατικού δυναμικού και των δεξιοτήτων της ΕΕ, (5) υποστήριξη της βιωσιμότητας της βιομηχανίας κατασκευής στοιχείων μπαταριών της ΕΕ, (6) διασφάλιση της συνοχής με το ευρύτερο ευνοϊκό και κανονιστικό πλαίσιο.

Η ειδική έκθεση 15/2023, «Η βιομηχανική πολιτική της ΕΕ για τις μπαταρίες: απαιτείται νέα στρατηγική ώθηση», είναι διαθέσιμη στον δικτυακό τόπο του ΕΕΣ.

Το 2021, το ΕΕΣ δημοσίευσε έκθεση σχετικά με την ευρωπαϊκή υποδομή για τη φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ΕΕ απέχει ακόμη πολύ από την επίτευξη του στόχου της Πράσινης Συμφωνίας για 1 εκατομμύριο σημεία φόρτισης έως το 2025 και ότι δεν διαθέτει συνολικό στρατηγικό χάρτη πορείας για την ηλεκτροκίνηση.

Πηγή: EUROPEAN COURT OF AUDITORS