![[300,399] Ψιχάλες](https://openweathermap.org/img/wn/04n@2x.png)
Η διετία 1973-1974 ήταν έτσι και αλλιώς ταραγμένη στην Ελλάδα. Το αποτύπωμά της στην κοινωνική και πολιτική ζωή των Ιωαννίνων, δεν ήταν απλώς ένας απόηχος της λαϊκής εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλά και η παρασκηνιακή επιρροή στα πολιτικά πράγματα της εποχής.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου στην Αθήνα, προκάλεσε αντίστοιχες, αυτόματες σχεδόν αντιδράσεις στα Γιάννενα.
Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων βρισκόταν σε αναταραχή πριν κιόλας από την εξέγερση της Νομικής.
Ήδη, από ένα χρόνο πριν, από το 1972, το φοιτητικό περιοδικό «Σηματωρός» που έκδιδαν ο Παναγιώτης Νούτσος και ο Πέτρος Ευθυμίου, προειδοποιούσε για «μαγείρεμα» των φοιτητικών εκλογών. Ο Σταύρος Κουρεμένος, φοιτητής Φιλολογίας έσκισε ψηφοδέλτια των εκλογών, ενώ στις 23 Οκτωβρίου 1972, η Πόπη Βουτσινά μια «μικροκαμωμένη φοιτήτρια», θα τοιχοκολλήσει στη σχολή μια καταγγελία, με αίτημα παράτασης της εγγραφής των φοιτητών. Η χούντα έχει φροντίσει στο μεταξύ, είτε να στείλει στο στρατό δραστήριους συνδικαλιστές, είτε να τους προσάγει στην Ασφάλεια, είτε ακόμα να διορίσει δικούς της ανθρώπους στις εφορευτικές επιτροπές.
Στις 2 και 3 Φεβρουαρίου 1973, ο Κουρεμένος και η Βουτσινά πέρασαν από πειθαρχικό και είχαν τη συμπαράσταση 150 συγκεντρωμένων που φώναζαν συνθήματα κατά της χούντας.
Την επόμενη μέρα, η νέα συγκέντρωση απαγορεύτηκε.
Ο Μπάμπης Νούτσος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, περιγράφει: «Την κλήση τους υπογράφει ο τότε πρύτανης, καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής Γεώργιος Θεοχαρίδης. Θα χρειαστούν δύο συνεδρίες του Πειθαρχικού, με πρόεδρο τον καθηγητή της Φυσικομαθηματικής Σχολής Νικόλαο Γάγγα, για να επιβληθεί στους δύο φοιτητές ‘λίαν επιεικώς η ποινή της βαρείας επιπλήξεως προ της Συγκλήτου’ [sic], στις 2 και 3 Φλεβάρη 1973. Η δίωξη των δύο φοιτητών θα πάρει μεγάλες διαστάσεις στον αθηναϊκό τύπο. Ο Μ. Παπαθωμόπουλος, ανάμεσα σ’ άλλους, θα έλθει αρωγός στους διωκόμενους φοιτητές και θα κληθεί από τον χουντικό υπουργό Παιδείας ’εις έγγραφον απολογίαν’.
Η ποινή της ‘βαρείας επιπλήξεως’ θ’ αποτελέσει το έναυσμα για τη σύλληψη και φυλάκιση της Πόπης Βουτσινά. Θα συλληφθεί, ύστερα από συστηματική παρακολούθηση, όπως κι άλλοι συμφοιτητές της (ανάμεσά τους κι ο Νίκος Ράπτης), θα γνωρίσει την ‘εμπειρία’ του ΕΑΤ/ΕΣΑ και θα μείνει αλύγιστη».
Ο Δημήτρης Μαρωνίτης, εμβληματικός καθηγητής, αφιέρωσε την επιφυλλίδα του με τίτλο «Μικρή Αντιγόνη και ο χορός των δώδεκα», στη «μικροκαμωμένη φοιτήτρια» και στους 12 φοιτητές της ΑΣΟΕΕ που πέρασαν και αυτοί από πειθαρχικό. Λίγο αργότερα, ξεσπάει η εξέγερση της Νομικής και ο Μαρωνίτης συλλαμβάνεται από την ΕΣΑ.
«ΜΑΖΕΨΤΕ ΤΟΥΣ ΟΛΟΥΣ»
Αργότερα, τα πράγματα στα Γιάννενα ζόρισαν περισσότερο: αρκετοί από τους υπογράφοντες κείμενα αιτημάτων, οδηγούνταν στην ασφάλεια.
«Υπήρχε σήμα από τις 15 του μήνα, ‘μαζεύτε τους όλους’» περιγράφει ο Λάκης Παπαϊωάννου, καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων για τις μέρες της εξέγερσης.
Οι εξελίξεις όμως δεν θα σταματούσαν. «Μάθαμε τηλεφωνικά για την κατάληψη στο Πολυτεχνείο στην Αθήνα και νιώσαμε ότι κάτι έπρεπε να κάνουμε κι εμείς. Όλη τη νύχτα δεν κοιμηθήκαμε και αποφασίσαμε την επομένη το πρωί να κάνουμε συγκέντρωση συμπαράστασης» περιγράφει η Βούλα Σκαμνέλου.
Συνεχίζει: «Χτύπησαν το σπίτι μου αργά το βράδυ και ήρθε να με πιάσει ένας από τους χαφιέδες που με παρακολουθούσαν. Του άνοιξε ο πατέρας μου και ο χαφιές τού είπε: ‘Αν θέλεις να ξαναδείς την κόρη σου, να της πεις να τα μαρτυρήσει όλα’. Του πατέρα μου του βγήκε το αντάρτικο και αντιστασιακό πνεύμα και του απάντησε: ‘Κοίταξε να δεις: Αν της πειράξεις έστω και μία τρίχα από τα μαλλιά της, όπου και να πας, δεν πρόκειται να κρυφτείς. Θα σε βρω και αλίμονό σου».
«Κάθε Σάββατο η ώρα 9, παρουσία στην Ασφάλεια» διηγείται ο Λάκης Παπαϊωάννου.
ΟΙ 27 ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ «ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ»
Με το πέρασμα της εξέγερσης, το κλίμα συνεχίζει να είναι έμφορτο με τα απομεινάρια της. Στα Γιάννενα γίνεται η τελευταία δίκη της χούντας, στις 9 Ιουλίου, η υπόθεση της οργάνωσης «Άρης Βελουχιώτης». Δικάζονται 27 άτομα για συμμετοχή στη «μετωπική οργάνωση του ΚΚΕ ‘Άρης Βελουχιώτης’». Πράγματι οι περισσότεροι είναι μέλη του ΚΚΕ, φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Μεταξύ τους, ο μετέπειτα βουλευτής Βαγγέλης Παπαχρήστος. Στις 12 Ιουλίου 1974, λίγο πριν την πτώση της χούντας, το στρατοδικείο Ιωαννίνων του καταδίκασε σε ποινές φυλάκισης από 6 μήνες έως 10 χρόνια.
ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΤΟΥ ΑΒΕΡΩΦ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΓΚΙΖΙΚΗ
Σε ένα σχεδόν… παράλληλο σύμπαν, ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο μετσοβίτης πολιτικός, συνέταξε το «μνημόνιο Αβέρωφ», το οποίο διαβιβάστηκε στις 19 Απριλίου 1974 στον Φαίδωνα Γκιζίκη, «πρόεδρο της Δημοκρατίας» του Ιωαννίδη, αλλά και μεταβατικό του Καραμανλή…
Στο κείμενό του ο Αβέρωφ, φαίνεται ότι είχε ανοιχτή αλληλογραφία με τον Γκιζίκη, καθώς αναφέρει και άλλο κείμενό του από τις 20 Ιανουαρίου του ίδιου έτους.
«Το μνημόνιόν μου τούτο δεν προορίζεται δια την δημοσιότητα. Από εμένα τουλάχιστον, θα τηρηθεί απολύτως απόρρητον. Όχι διότι φοβούμαι το ΕΑΤ/ΕΡΣΑ ή την Γυάρον, αλλά διότι μερικαί περικοπαί του, ερχόμεναι εις την δημοσιότητα, δυνατόν να προκαλέσουν βλάβην εις τα εθνικά συμφέροντα» αναφέρει.
Οι προειδοποιήσεις του Αβέρωφ αφορούν τις σχέσεις με την Τουρκία και την όξυνσή τους.
Ο Αβέρωφ σε γενικές γραμμές δεν είναι «φιλικός» προς το καθεστώς, στο κείμενό του, γιατί το θεωρεί φαύλο. Αντίθετα, είναι πολύ πιο ήπιος με τη μεταξική δικτατορία, με την οποία συγκρίνει τη χούντα των συνταγματαρχών: «Επί κεφαλής της Δικτατορίας ευρίσκετο ένας εκ των ικανωτέρων Ελλήνων, ο οποίος, αν και δεν ήτο δημοφιλής, δεν ευρίσκετο εις τα παρασκήνια αλλά εστέκετο εις το προσκήνιον, και ο ίδιος και οι συνεργάται του. Διώξεις εις ευρυτάτην κλίμακα και μάλιστα ωργανωμέναι και ταπεινωτικαί, δεν είχαν γίνει εναντίον εθνικοφρόνων». Κοινώς, το πρόβλημά του είναι ότι η χούντα κυνήγησε και «εθνικόφρονες» αντιφρονούντες, χωρίς να δείχνει την ίδια ζέση για τη γενική κατάλυση των δημοκρατικών ελευθεριών.
Ο Αβέρωφ προσπαθεί να προειδοποιήσει για ένα ενδεχόμενο πολεμικής σύγκρουσης με την Τουρκία, επισημαίνοντας στον Γκιζίκη ότι δεν συμμετέχει σε μια χούντα ικανή να κινητοποιήσει το λαό με μια επιστράτευση. Επίσης, του τονίζει επανειλημμένα ότι «το κύρος των Ενόπλων Δυνάμεών μας έχει πέσει πολύ χαμηλά».
Οι προβλέψεις του Αβέρωφ και οι προειδοποιήσεις, θα επιβεβαιωθούν λίγους μήνες αργότερα, όταν ο κόσμος που «κοιμόταν με παράθυρα ανοιχτά επί επταετίας», θα κοιτάξει ένα πρωί από το παράθυρο και για να δει ότι λείπει η μισή Κύπρος.
Πίσω, στο σύμπαν των κινητοποιήσεων, πέντε από τους καταδικασμένους πλέον της υπόθεσης «Βελουχιώτης» ζητούν να πολεμήσουν στην Κύπρο, ωστόσο η χούντα θα τους αρνηθεί.
Αρκετά από τα στελέχη της, θα οπισθοχωρήσουν και θα περιμένουν την «ομαλή μετάβαση» ώστε να είναι παρόντα και στην επόμενη, δημοκρατική πλέον, μέρα.
ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΧΙ ΔΑ ΤΟΣΟ ΠΑΛΙΑ
Η μνήμη της εξέγερσης είναι ζωντανή ακόμα στα Γιάννενα και έξω από αυτά, αντέχοντας στη γενική και εύκολη κριτική περί «μεταπολίτευσης», στην αμφισβήτηση των θυμάτων του Πολυτεχνείου και την ακροδεξιά ρητορική που φοράει πλέον κοστούμι εξουσίας, 45 χρόνια δεν είναι δα πολλά. Πολλοί από τους πρωταγωνιστές και τις πρωταγωνίστριες των Ιωαννίνων, ειδικά οι αθόρυβοι, που δεν απάντησαν στα καλέσματα της εξουσίας, ξέρουν και λένε από πρώτο χέρι τις ιστορίες. Στα Γιάννενα, το παλιό πανεπιστήμιο είναι ερείπιο, αλλά στέκεται ακόμα, όπως στέκεται και ένα τοιχάκι στον ακάλυπτο μιας πολυκατοικίας στην οδό Καποδιστρίου 53, όπως υπάρχει το γραφείο του Κ. Μπέγκα που έδωσε δουλειά σε όσους δεν είχαν «πιστοποιητικό φρονήματος», όπως υπάρχουν ακόμα οι κομμουνιστές που επέστρεψαν από τις εξορίες και θα πάρουν μέρος στην πορεία για άλλη μια χρονιά, ακόμα όσοι «άλλαξαν μυαλά» έκτοτε, αλλά έχουν πλήρη επίγνωση του ιστορικού ρόλου που έπαιξαν.
Και όσο υπάρχει μνήμη, η φλόγα κρατιέται θερμή.
Πηγές:
Χαρ. Νούτσος «Θραύσματα μνήμης»
Ευ. Αβέρωφ-Τοσίτσα «Πολιτικές θέσεις όπως προκύπτουν από δύο συνεντεύξεις και ένα μνημόνιο», Εστία, 1976
