Από τον Μινέικο στον Αλιέα

Περικλής Μελίρρυτος: ο πιο γνωστός δημομηχανικός στα τεκταινόμενα των Ιωαννίνων, με σημαντικά κτίρια να φέρουν τη σφραγίδα του (ή να θεωρείται ότι φέρουν τη σφραγίδα του).

Πριν τον Μελίρρυτο, οι μηχανικοί στα Γιάννενα ήταν κυρίως ξένοι, χωρίς να λείπουν και περιπτώσεις ελλήνων μηχανικών που είχαν σπουδάσει κυρίως στη Γαλλία. Κι αυτό γιατί μόλις το 1887 το σημερινό Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο έγινε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, με τους πρώτους διπλωματούχους μηχανικούς (τετραετούς φοίτησης τότε) να «βγαίνουν» την τελευταία δεκαετία του 19^ου αιώνα.

Οι ξένοι μηχανικοί που είχαν την πιο συχνή παρουσία στον ελλαδικό χώρο κατά τον 19^ο αιώνα, ήταν κυρίως Ιταλοί. Και ο άνθρωπος που είχε προσλάβει τους περισσότερους, ήταν ο Αλή Πασάς ο Τεπελενλής. Όντας ένας πασάς που έδινε έμφαση στα οχυρωματικά έργα, στη δούλεψή του βρέθηκαν άγγλοι, γάλλοι, γερμανοί, έλληνες και (κατ’ εξοχήν) ιταλοί μηχανικοί, όπως ο Ντον Σάντο ντι Μοντελεόνε, o Βωντοκούρ, ο Ρίσμοντ, ο Παπάζογλου, ο Πονσετόν, ο Ινκίοστρο, o Μπέλεϋ, ο Μεντελσχάιμ κ.ά.

Το επόμενο μεγάλο κεφάλαιο στην πολεοδομική, αρχιτεκτονική και χωροταξική οργάνωση της πόλης ανοίγει το 1870, όταν στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων της οθωμανικής αυτοκρατορίας, συστήθηκε το πρώτο δημοτικό συμβούλιο. Μία από τις θέσεις του δημοτικού συμβουλίου καταλάμβανε μηχανικός με δικαίωμα ψήφου μάλιστα–και μέχρι το 1913.

Ο πιο σημαντικός όμως μηχανικός του Δήμου εκείνη την εποχή, ήταν ένας Πολωνός, ο Σιγισμούνδος Μινέικο, ο οποίος είχε σπουδάσει στην αυτοκρατορική σχολή της Πετρούπολης. Είχε πάρει μέρος στην πολωνική εξέγερση το 1863, κατά τη διάρκεια της οποίας πιάστηκε αιχμάλωτος αλλά δραπέτευσε. Το 1870 πολέμησε στον γαλλογερμανικό πόλεμο στο πλευρό της Γαλλίας, και έξι χρόνια μετά βρέθηκε στα Γιάννενα να υπηρετεί στη θέση του δημομηχανικού μέχρι το 1882. Σημειωτέον ότι, σε διοικητικό και οργανωτικό επίπεδο, ο δήμαρχος Γιαγιά Βέης είχε προχωρήσει από το 1875 στην ίδρυση Γραφείου Σχεδίου Πόλης.

Στον Μινέικο, λοιπόν, αποδίδεται το κτίριο του νοσοκομείου «Χαμηδιέ» (κατόπιν δημοτικού νοσοκομείου «Η Αγάπη») στον Κουραμπά – από το οικοδόμημα αυτό υφίσταται σήμερα το κτίριο του πρώην μαιευτηρίου. Ο Μινέικο, το 1891, εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, όπου δούλεψε ως μηχανικός στις δημόσιες υπηρεσίες. Νωρίτερα, είχε παντρευτεί στα Γιάννενα την Περσεφόνη Μανάρη, κόρη του γυμνασιάρχη Ζωσιμαίας Σχολής Σπύρου Μανάρη. Μια από τις κόρες του ζευγαριού, η Σοφία Μινέικο, ήταν η πρώτη σύζυγος του Γεωργίου Παπανδρέου και μητέρα του Ανδρέα Παπανδρέου.

Μετά την αποχώρηση του Μινέικο, το 1888 κατέφτασε στο Δημαρχείο ο πολιτικός μηχανικός Δημήτριος Τζόγιας. Ο Τζόγιας, γεννημένος στα Γιάννενα, είχε αποφοιτήσει από την Πολυτεχνική Σχολή της Αθήνας. Ως δημομηχανικός Ιωαννίνων δούλεψε για δύο χρόνια. Στη συνέχεια υπηρέτησε σε κεντρικές τεχνικές υπηρεσίες. Είναι η εποχή που επί πρωθυπουργίας Χαριλάου Τρικούπη, οργανώθηκε η Υπηρεσία Δημοσίων Έργων με γάλλους και έλληνες μηχανικούς να «επιστρατεύονται». Τον Τζόγια τον διαδέχθηκε ο Ιωσήφ Ζουλιέττι, ιταλικής υπηκοότητας, για τον οποίο δεν υπάρχουν πληροφορίες.

Και αμέσως μετά οι αδελφοί Μπερνασκόνι, Ιταλο-ελβετοί, οι οποίοι και συνέταξαν το πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο των Ιωαννίνων. Το σχέδιο αυτό, το Δημοτικό Συμβούλιο θα το ξαναέβρισκε μπροστά του τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση.

Το 1901, αρχίζει η εποχή του Περικλή Μελίρρυτου που κράτησε τρεις δεκαετίες. Ο Μελίρρυτος ήταν πολιτικός μηχανικός, με δίπλωμα από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο το 1893. Μελέτησε, σχεδίασε και επίβλεψε αρκετά δημόσια κτίρια, αλλά και ιδιωτικές κατοικίες, ενώ συνεργάστηκε με σπουδαίους έλληνες αρχιτέκτονες, όπως με τον Αριστοτέλη Ζάχο.

Στον Μελίρρυτο αποδίδεται με βεβαιότητα ο σχεδιασμός του Ρολογιού, του οθωμανικού τότε παρθεναγωγείου, το οποίο σήμερα στεγάζει το Ταχυδρομείο, της παλαιάς Ζωσιμαίας Σχολής κ.ά. Στον ίδιο αποδίδεται η επίβλεψη των εργασιών ανέγερσης της Καπλανείου Σχολής όπως βέβαιη είναι και η εμπλοκή του στην ανέγερση της Παπαζογλείου Σχολής, ως σχολικός αρχιτέκτονας. 

Ο τελευταίος δημομηχανικός, πριν οι υπηρεσίες του Δήμου Ιωαννιτών οργανωθούν και αποκτήσουν προσωπικό, ήταν ο Αθανάσιος Αλιεύς. Στην «Τεχνική Επετηρίς της Ελλάδος», ο Αλιεύς αναφέρεται ως πολιτικός μηχανικός που αποφοίτησε από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο το 1927. Στο βιογραφικό του σημείωμα, καταγράφεται η επίβλεψη και η κατασκευή έργων, όπως του συνοικισμού Νέας Σμύρνης, γεφυρών σιδηροδρόμου Αθηνών-Θεσσαλονίκης και δεξαμενών γλεύκους του Αυτόνομου Σταφιδικού Οργανισμού. Τη θέση του μηχανικού του Δήμου Ιωαννίνων την κατέλαβε το 1932.

Κατά τη διαδρομή του, ασχολήθηκε με αρκετά δημοτικά έργα, όπως με την κεντρική πλατεία, αλλά και με ιδιωτικές οικίες.

Πηγές:

«170 χρόνια Πολυτεχνείο, οι μηχανικοί και η τεχνολογία στην Ελλάδα», τόμος Β’, 2012, ΕΜΠ

Ζυγούρης Αθ., Από τον Bernasconi στον Hébrard, Δήμος Ιωαννιτών-Ζωσιμαία Δημόσια Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων, 2019

Πυρσινέλλας Β., Η ίδρυσις των Ιωαννίνων και η ονομασία αυτών, Ηπειρωτική Εστία, 1959

Σμύρης Γ., «Από την παράδοση στον μοντερνισμό. Η περίπτωση του ‘αρχιτέκτονα’ Περικλή Μελίρρυτου», Γ’ Πανηπειρωτικό Συνέδριο 2019, ΕΗΜ (υπό έκδοση)

* Φωτογραφία: Αλ. Λαμπρινός (από έκθεση φωτογραφίας του Ιδρύματος Γκανή)