Από Μπάγια, Κήποι

Οι Κήποι είναι ένα από τα σημαντικά χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου. Ένα χωριό που απέχει περίπου 40 χλμ. από τα Ιωάννινα, και το οποίο μέχρι πριν έναν αιώνα περίπου είχε την ονομασία «Μπάγια».

Η αλλαγή της ονομασίας του χωριού έγινε το 1928. Για την προέλευση της ονομασίας «Μπάγια» υπάρχει διχογνωμία. Γλωσσολόγοι τη συσχετίζουν με τη σλάβικη λέξη που σημαίνει «λουτρό». Ο γλωσσολόγος Κώστας Ευ. Οικονόμου («Τα οικωνύμια του νομού Ιωαννίνων-Γλωσσολογική εξέταση», 2002, Ιωάννινα) συσχετίζει το τοπωνύμιο με αλβανική λέξη που σημαίνει «τόπος μπάνιου».

Όποια και να είναι η προέλευση της ονομασίας «Μπάγια», αυτή σχετίζεται με το νερό το οποίο έχει έντονη παρουσία στην περιοχή.

Δεν είναι τυχαίο που και η νέα ονομασία του χωριού, «Κήποι», συνδέεται έμμεσα με το υδάτινο στοιχείο. Το… νέο τοπωνύμιο οφείλεται στα μποστάνια, στα χωράφια, εκατέρωθεν του Μπαγιώτικου ποταμού, όπου καλλιεργούνταν διάφορα γεωργικά είδη, όπως πατάτα.

Η Μπάγια ή οι Κήποι έχουν μια ιστορία αιώνων, καθώς φαίνεται ότι ήδη από τον 15^ο αιώνα ήταν ένα μεγάλο χωριό ο πληθυσμός του οποίου αυξήθηκε κατά τον επόμενο αιώνα με τη μετοίκηση ανθρώπων από διαλυθέντες οικισμούς.

Σύμφωνα με τον λόγιο του 19^ου αιώνα, Ιωάννη Λαμπρίδη, το 1870 είχε 850 κατοίκους.

Γύρω από τους Κήπους, υπάρχουν αρκετά σημαντικά πέτρινα γεφύρια. Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το πέτρινο γεφύρι του Κοντοδήμου ή Λαζαρίδη. Έξω από το χωριό, βρίσκεται και το γεφύρι του Μύλου που γεφυρώνει το Μπαγιώτικο ρέμα –ένα γεφύρι που εξυπηρετούσε τους κατοίκους στις μετακινήσεις του προς τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις μεταξύ άλλων. Στο Μπαγιώτικο ρέμα συναντά κανείς και το μονότοξο γεφύρι του Πετσιώνη.

Και φυσικά, υπάρχει και το τρίτοξο γεφύρι του Πλακίδα ή το Καλογερικό γεφύρι, που βρίσκεται ανάμεσα στους Κήπους και στο Κουκούλι.