Τουρισμός στα Γιάννενα: Ξαφνική… κρίση;

Ο τουρισμός στην Ήπειρο, ειδικά στο νομό Ιωαννίνων, είναι μια αρκετά σύνθετη περίπτωση και αγορά, που πολύ συχνά αποθεώνεται ή λοιδορείται, σε αμφότερες περιπτώσεις για τους λάθος λόγους.

Για παράδειγμα, ποτέ δεν έχει αποτελέσει «χρυσό προορισμό» όπως έχουν ισχυριστεί δήμαρχοι και άλλοι φορείς. Δεν θα μπορούσε ποτέ ο νομός Ιωαννίνων να καταφέρει μια τέτοια ποσοτική «πρωτιά», καθότι δεν έχει τις σχετικές υποδομές.

Όμως, είναι μια από τις πιο ανερχόμενες αγορές: μέσα σε μερικά χρόνια έχει αυξήσει σημαντικά το μερίδιο της αγοράς, τόσο σε ό,τι αφορά το ποσοστό του τουριστικού ΑΕΠ που εκπροσωπεί (η Ήπειρος), όσο και στη συμμετοχή του κύκλου εργασιών στην τοπική οικονομία. Οι εκτιμήσεις ότι το ποσοστό του τουριστικού ΑΕΠ «είναι πολύ μικρό» είναι ακριβείς μόνο αριθμητικά, καθώς, καμία στατιστική παράμετρος δεν μπορεί να ερμηνεύεται μεμονωμένη.

Γι αυτό άλλωστε είναι λάθος, τόσο οι πανηγυρισμοί, όσο και οι αφορισμοί, ειδικά στον τουρισμό που είναι μια ανερχόμενη, όσο και ασταθής (και επικίνδυνη, ενίοτε, για την τοπική συνοχή), οικονομική δραστηριότητα.

Υπερτουρισμός και υποδομές

Δείτε για παράδειγμα το εξής: Μετά από τρία χρόνια «σπασίματος ρεκόρ επισκεπτών» (δεν υπολογίζονται τα χρόνια της πανδημίας), η Ελλάδα παρουσιάζει και αρνητικές επιδόσεις: το γερμανικό ενημερωτικό δίκτυο Tagesschau μεθερμήνευσε τις προάλλες, τα στοιχεία της Eurostat, που υποδεικνύουν ότι Μύκονος και Σαντορίνη, δύο από τους διασημότερους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας, παρουσιάζουν συμπτώματα «υπερτουρισμού».

Ο συγκεκριμένος νεολογισμός χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα προβλήματα που επέρχονται από την υπερβολική επισκεψιμότητα.

Αυτή την περίοδο για παράδειγμα, το «αντιτουριστικό κίνημα» είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στη Βαρκελώνη, λόγω της λειψυδρίας που αντιμετωπίσει ο γιγάντιος Δήμος. Ενόψει ειδικά του καλοκαιριού, για το οποίο οι αρχές έχουν προειδοποιήσει ότι θα υπάρχουν διακοπές νερού…

Τα Γιάννενα έχουν γνωρίσει, πολύ λίγο μέχρι στιγμής ευτυχώς, κάποιες διαστάσεις του προβλήματος: η απουσία υποδομών, η «ασφυξία» στην οποία υποβάλλει η κυβέρνηση τους ΟΤΑ με την απαγόρευση, ουσιαστικά, προσλήψεων, προβλήματα που έρχονται από το παρελθόν (άναρχη αστική ανάπτυξη κ.λπ.) αφήνουν μια πόλη με απορρίμματα, μποτιλιαρίσματα κ.λπ. μετά από δημοφιλείς «τριήμερες αποδράσεις».

Τα έσοδα αυξάνονται, αλλά δεν φτάνουν…

Η αντιστάθμιση είναι φυσικά τα έσοδα. Το 2023 οι τουριστικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 27% σε σχέση με το 2022.

Το πρώτο τρίμηνο του ’24 έκλεισε με κύκλο εργασιών λίγο μεγαλύτερο από 9 εκατ. ευρώ σε καταλύματα και εστίαση, στο νομό Ιωαννίνων και αύξηση 6,6% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή χρονιά.

Επίσης, ο τομέας της εστίασης και των καταλυμάτων απασχολεί το 10,1% των εργαζόμενων στην Ήπειρο (στοιχεία 2020).

Τα έσοδα όμως δεν αρκούν.

Ούτε η αντίληψη «ελάτε μας, είναι ωραία εδώ». Η προώθηση και προβολή της περιοχής είναι αποσπασματική, χωρίς ενιαία στρατηγική και συχνά κινείται στο πεδίο της… γραφικότητας.

Πρόσφατα, η Ένωση Ξενοδόχων ν. Ιωαννίνων «έκρουσε τον κώδωνα» λέγοντας κάτι που ίσως δεν περίμενε κανείς, αν στεκόταν μόνο στις παραδοσιακές ειδήσεις «βούλιαξαν τα Γιάννενα» σε περιόδους χειμερινών ή εαρινών διακοπών.

Είπε δηλαδή η Ένωση ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα οι πληρότητες στα ξενοδοχεία είναι χαμηλές.

Η αποτύπωση του μεγέθους έχει γίνει ήδη στα στοιχεία. Το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ) καταγράφει την Ήπειρο ως μια από τις Περιφέρειες με τη χαμηλότερη μέση δαπάνη ανά επίσκεψη.

Η ακρίβεια είναι στις λεπτομέρειες

Ταυτόχρονα όμως, η Ήπειρος είναι ακριβή ή πιο σωστά, ακριβαίνει ραγδαία, δίνοντας την αίσθηση της βιασύνης για να εκμεταλλευτή τη συγκυρία. Οι επισκέπτες-τριες είναι μεν ικανοποιημένοι και η Ήπειρος απολαμβάνει σχεδόν μόνιμα την πρώτη θέση ικανοποίησης στον δείκτη GRI, αλλά στη σχέση ποιότητας-τιμής (που είναι επιμέρους δείκτης ποιότητας), η Ήπειρος είναι πάνω μόνο από την Αττική, με 84%.

Επίσης, οι πληρότητες είναι χαμηλές στα ξενοδοχεία, όχι τόσο στα airbnb. Η πίεση που δέχονται τα εισοδήματα, οδηγεί σε φθηνότερες επιλογές, ακόμα και όταν αυτές ενδεχομένως… διαπνέονται από μια διοικητική και φορολογική «ασάφεια», έναντι των οργανωμένων καταλυμάτων. Η ακρίβεια πάντως είναι κριτήριο…

Επίσης, η Ένωση Ξενοδόχων ν. Ιωαννίνων παρατηρούν ότι οι έλληνες επισκέπτες που παραδοσιακά στήριζαν την τουριστική κίνηση της περιοχής, αραιώνουν. Απόλυτα αναμενόμενο το φαινόμενο, καθώς η χρήση των οδικών αξόνων, ειδικά της Ιόνιας οδού, είναι πανάκριβη, η τιμή της βενζίνης είναι δυσανάλογα ακριβή σε σχέση με τα εισοδήματα, η ακρίβεια στα βασικά είδη καλπάζει και η κυβερνητική στάση απέναντι στα φαινόμενα αυτά, είναι νωθρή.

Εν τέλει, τα Γιάννενα κατά βάση, καθώς η παραλιακή Ήπειρος είναι πιο ανεπτυγμένη τουριστικά, δείχνουν συμπτώματα «αναπτυξιακής κρίσης»: μια αγορά με προοπτικές, που βιάζεται πολύ να πλουτίσει, σε μια περιοχή με πεπερασμένες υποδομές και δυνατότητες φιλοξενίας…