«Τελικά βρήκαμε πού και πότε τα άλογα εξημερώθηκαν»

Ένα από τα πιο επίμονα μυστικά της προϊστορίας φαίνεται πως λύθηκε επιτέλους. Μια διεθνής επιστημονική ομάδα, με επικεφαλής Γάλλους επιστήμονες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα σύγχρονα άλογα εξημερώθηκαν περίπου το 2200 π.Χ. στις στέπες της Δυτικής Ευρασίας, γνωστές και ως στέπες Πόντου-Κασπίας, κοντά στους ποταμούς Βόλγα και Ντον της σημερινής Ρωσίας, από όπου μετά εξαπλώθηκαν στον υπόλοιπο κόσμο.

Οι 162 ερευνητές από πολλές χώρες και με πολλές ειδικότητες (γενετιστές, αρχαιολόγοι, γλωσσολόγοι κ.α.), με επικεφαλής τον παλαιογενετιστή καθηγητή Λουντοβίκ Ορλάντο του Πανεπιστημίου της Τουλούζης ΙΙΙ-Πολ Σαμπατιέ και του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», ανέλυσαν DNA από τα απομεινάρια 273 αρχαίων αλόγων από διάφορες περιοχές (Ιβηρική, Ανατολία, Δυτική Ευρασία, Κεντρική Ασία), τα οποία είχαν ζήσει πριν από 50.000 έως 2.200 χρόνια.

Όπως ανέφερε ο Ορλάντο, «τελικά βρήκαμε πού και πότε τα άλογα εξημερώθηκαν». Η εξημέρωση των αλόγων υπήρξε ένα καθοριστικό γεγονός, καθώς έφερε επανάσταση στα ταξίδια, στις μεταφορές, στους πολέμους και σε άλλες δραστηριότητες.

Έως τώρα, υπήρχαν αρχαιολογικές ενδείξεις για μια αρχαιότερη εξημέρωση των αλόγων, στην περιοχή Μποτάι της Κεντρικής Ασίας περί το 3500 π.Χ., όμως εκείνα τα αρχαία άλογα δεν σχετίζονται με τα σύγχρονα εξημερωμένα άλογα. Η νέα έρευνα τοποθετεί την «πατρίδα» του συγχρόνου αλόγου στην Ποντική στέπα, η οποία αποτελεί το δυτικό τμήμα της ευρύτερης Ευρασιατικής στέπας και πιο συγκεκριμένα στις λεκάνες των ποταμών Βόλγα και Ντον, ανατολικά του ποταμού Δνείπερου.

Η ίππευση των αλόγων και η πρόσδεση σε αυτά πολεμικών αρμάτων με τροχούς διευκόλυνε την εξάπλωση των πρόσφατα εξημερωμένων αλόγων, με αποτέλεσμα μέσα σε περίπου 500 χρόνια από την εξημέρωση τους, οι νέες εξημερωμένες ράτσες αλόγων να αντικαταστήσουν όλους τους πληθυσμούς αλόγων στην Ευρασία.

Οι ερευνητές βρήκαν ότι μολονότι η Ευρασία κάποτε διέθετε γενετικά διαφοροποιημένους πληθυσμούς αλόγων, μια δραματική αλλαγή συνέβη μεταξύ του 2000 και του 2200 π.Χ. Σταδιακά επικράτησε από την Ανατολία έως τη Σιβηρία ένα μοναδικό γενετικό «προφίλ» στα άλογα, το οποίο προηγουμένως εντοπιζόταν μόνο στις στέπες του Πόντου στον βόρειο Καύκασο. Μέσα σε λίγους αιώνες όλοι οι πληθυσμοί άγριων αλόγων από τον Ατλαντικό μέχρι τη Μογγολία είχαν αντικατασταθεί από αυτά τα εξημερωμένα άλογα.

Παράλληλα, σύμφωνα με τον Ορλάντο, «όπως δείχνουν τα γενετικά δεδομένα, υπήρξε μια δημογραφική έκρηξη στα άλογα, που όμοια της δεν είχε υπάρξει τα τελευταία 100.000 χρόνια. Αυτή συνέβη όταν οι άνθρωποι αναλάβαμε τον έλεγχο της αναπαραγωγής του αλόγου και τα παρήγαμε σε αστρονομικούς αριθμούς».

Αυτή η ταχεία αύξηση των αλόγων οφείλεται και στο ότι, χάρη στις μεταλλάξεις που υπέστη το DNA τους, έγιναν από τη μια πιο υπάκουα στους ανθρώπους και από την άλλη πιο ανθεκτικά από άποψη σκελετού. 

Σύμφωνα με τη νέα μελέτη, δύο γονίδια (GSDMC και ZFPM1) που κάποια στιγμή επικράτησαν στα άλογα των στεπών της δυτικής Ευρασίας, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να υπάρξουν σημαντικές εξελικτικές προσαρμογές και αλλαγές συμπεριφοράς στα ζώα, από άποψη αντοχής τους, ικανότητας μεταφοράς μεγαλύτερου βάρους, υπακοής στους ανθρώπους κ.α.

Πάντως, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι διαδοχικές μεταναστεύσεις Ινδο-Ευρωπαϊκών πληθυσμών και Ινδο-Ιρανικών γλωσσών από τις στέπες προς την Ευρώπη στη διάρκεια της τρίτης χιλιετίας π.Χ. δεν μπορεί να βασίστηκαν στα άλογα, καθώς η εξημέρωση και η εξάπλωση τους συνέβη αργότερα.

Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση: https://www.nature.com/articles/s41586-021-04018-9

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ. Φωτογραφία: Ludovic Orlando