Το «ταξίδι» μιας επιγραφής

Ένας αγωνοθέτης της αρχαιότητας, ένας ιταλός περιηγητής του 15ου αιώνα και ένας έλληνας αρχαιολόγος «έγραψαν» μια ωραία ιστορία

Από τα άκρα του αρχαίου κόσμου στο σήμερα και Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων: Μια λίθινη επιγραφή που «λέει» τη δική της ιστορία, στην οποία πρωταγωνιστούν τρία πρόσωπα. Ο Πόπλιος ο Μέμιος, ο Κυριακός ο Αγκωνάρης και ο Σωτήρης Δάκαρης, ο καθένας σε διαφορετική εποχή έδωσε δυναμική σε μια ιστορία αρχαιολογίας και πολιτισμού.

Η επιγραφή ανήκει στις συλλογές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων. Από τις 22 Δεκεμβρίου «συμμετέχει» στην περιοδική έκθεση με τίτλο «Ήπειρος, μητροπόλεις, αποικίες. Στα άκρα του αρχαίου κόσμου». Όπως σημειώνεται και στη σχετική λεζάντα του εκθέματος, πρόκειται για μια λίθινη ενεπίγραφη στήλη στην οποία αναγράφεται ψήφισμα προς τιμή του Πόπλιου, αγωνοθέτη του Διός Νάιου και των Ακτίων κατά την 68^η Ακτιάδα (242/241 μ.Χ.) – σ.σ. η  Ακτιάδα ήταν αρχαίο ελληνικό χρονολογικό σύστημα. Ο Πόπλιος, λοιπόν, διοργάνωνε αγώνες, και δη τα Νάια στην αρχαία Δωδώνη και τα Άκτια στην αρχαία Νικόπολη. Έζησε βέβαια σε μια περίοδο που και τα Νάια και τα Άκτια κάθε άλλο παρά στο απόγειό τους βρίσκονταν.

Η επιγραφή όπως διασώζεται σήμερα, δεν είναι ολόκληρη. Ωστόσο, οι αρχαιολόγοι ξέρουν ακριβώς τι έγραφε γιατί κάποιος τον 15^ο αιώνα είχε δει την επιγραφή, την είχε διαβάσει και την είχε καταγράψει. Κι αυτός ήταν ένας ιταλός έμπορος από την Αγκώνα (ή Ανκόνα), ο Κυριακός ο Αγκωνίτης (Ciriaco de Pizzicolli το ιταλικό του επίσημο όνομα, 1391-1452). Ο Αγκωνίτης υπήρξε μια ιδιαίτερη περίπτωση μοναχικού ταξιδιώτη και θεωρείται ο πρόδρομος του περιηγητισμού. Ουμανιστής και αρχαιοδίφης ταξίδεψε σε πολλά μέρη της Ελλάδας τα χρόνια πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης, μαθαίνοντας ακόμα και αρχαία ελληνικά. Στον άνθρωπο αυτόν, οφείλεται και η πρώτη απεικόνιση του Παρθενώνα εν έτει 1435.

Την επιγραφή προς τιμή του αγωνοθέτη Πόπλιου, ο ιταλός αρχαιολάτρης τη διάβασε όχι στη Δωδώνη ή στη Νικόπολη, αλλά στα Γιάννενα. Το πώς έφτασε η επιγραφή στα Γιάννενα παραμένει άγνωστο. Και μετά… χάθηκε.

Δεν έφυγε από τα Γιάννενα όπως αποδείχθηκε. Στη διαδρομή της, ωστόσο, μέσα στους αιώνες καταστράφηκε αρκετά. Το θραύσμα της επιγραφής, που σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο, το βρήκε ο αρχαιολόγος και έφορος αρχαιοτήτων Σωτήρης Δάκαρης σε ένα σπίτι μέσα στο Κάστρο των Ιωαννίνων το 1959. Πεντακόσια χρόνια μετά από τότε που την κατέγραψε ο ιταλός περιηγητής…

*Κατά την ξενάγηση στα εγκαίνια της έκθεσης στις 22 Δεκεμβρίου από τη Γεωργία Πλιάκου, προϊσταμένη του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας.