Τα δέντρα ως στοιχεία πολιτισμού: ένα επίμετρο

Του Φαίδωνα Μουδόπουλου Αθανασίου

Καθώς το ημερολόγιο προσπέρασε την παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος, συνειδητοποιεί κανείς πως για αρκετό κόσμο τα δέντρα και τα δάση, είτε ως στοιχεία πολιτισμού, είτε ως απαραίτητα συστατικά της ζωής, θα κρυφτούνε κάτω από το χαλί για ένα ημερολογιακό έτος. Επειδή εντυπωσιάστηκα από την ευρεία αποδοχή που είχε το κείμενό μου για τον αγώνα διάσωσης των «δέντρων ιστορικής μνήμης» του Σέφιλντ και τα βακούφικα της Ηπείρου, πιστεύω πως οφείλω ένα επίμετρο.

Χαίρομαι ιδιαίτερα που διαδικτυακοί φίλοι όλου του πολιτικού φάσματος αναγνώρισαν στο παράδειγμα του Σέφιλντ μια νίκη του απλού ανθρώπου, που αναζητάει το αυτονόητο: τους πνεύμονες της πόλης του αδιατάραχτους και προστατευόμενους. Αρκετοί δε, και αυτός ήταν και ο στόχος, προβληματίστηκαν για την στάση μας στην Ήπειρο απέναντι στα δέντρα του δικού μας πολιτισμού. Νιώθω όμως πως χρειάζεται ένα επίμετρο. Λόγω πίεσης, καθώς τα εκτενή κείμενα δύσκολα διαβάζονται, παρέλειψα να αναφέρω δυο ζητήματα που θα μπορούσαν, πιθανώς, να δημιουργήσουν και άλλες αναλογίες μεταξύ Σέφιλντ και Ηπείρου.

Η πόλη του Σέφιλντ δεν ξέχασε ποτέ σε ένα βαθμό το κόστος της βίαιης αποβιομηχάνισης, την ωμή βία των πολιτικών της νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης της Θάτσερ που αγωνίστηκε να σπάσει τα εργατικά μέτωπα της Βόρειας Αγγλίας. Σέφιλντ, Μάντσεστερ, Νιούκαστλ, Λίβερπουλ... Στο μουσείο της πόλεως, που βρίσκεται μέσα σε πάρκο, δεσπόζουσα θέση έχουν ακόμα και σήμερα τα ρολά χαρτιού υγείας με το πρόσωπο της τέως πρωθυπουργού, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι εργάτες των εργοστασίων που έβλεπαν ενεοί τις ζωές τους να αλλάζουν συθέμελα.

Το Σέφιλντ θυμάται ορισμένα από τα ερείπια αυτού του βιομηχανικού παρελθόντος, που ως γκρεμίσματα πλέον πλαισιώνονται από πεζοπορικές διαδρομές πλάι σε μικρά ποτάμια και ρεματιές. Δεν θα μπορούσαν να ξεχαστούν πλήρως οι θυσίες προηγούμενων γενεών που είδαν τις ζωές τους να περιστρέφονται 180 μοίρες από την βίαιη αποβιομηχάνιση. Μια κληρονομιά που άφησε αυτή η δύσκολη μνήμη είναι το πράσινο. Αυτό ακριβώς θεωρούν αδιαπραγμάτευτο οι δεκάδες ομάδες δράσεις των γειτονιών που ως ένα σημείο φρέναραν την κοπή 20.000 δέντρων και αρκετοί ηλικιωμένοι που ενθυμούνται την θεσμική βία της Θάτσερ στέκονται ακόμα άλκιμοι διαμαρτυρόμενοι για τα δέντρα στα πεζοδρόμια.

Το βαθιά δημοκρατικό ήθος των διαμαρτυρομένων φαίνεται σε αυτό το βίντεο: ένας τσελίστας παίζει στο πεζοδρόμιο το «τραγούδι των πουλιών», έναν παραδοσιακό σκοπό της Καταλονίας που ο βιρτουόζος Καταλανός τσελίστας Πάου Καζάλς μετέτρεψε σε μουσική για τσέλο που έγινε σύμβολο των δημοκρατικών δυνάμεων στον αγώνα τους κατά του φασιστικού καθεστώτος του Φράνκο. Αυτό που συγκλονίζει, τουλάχιστον τον γράφοντα, είναι οι παρουσίες στο βάθος της εικόνας, το εργοτάξιο και ο αστυνόμος, που αρχικά βιντεοσκοπούν το περίεργο θέαμα και μετά την μικρή μουσική παύση συνεχίζουν ανερυθρίαστα την δουλειά τους γκρεμίζοντας ένα υγιέστατο δέντρο χωρίς την σύμφωνη γνώμη της κοινότητας.

Ο δεύτερος λόγος που χρωστάω το επίμετρο, είναι πως προηγουμένως άφησα να εννοηθεί ότι οι κάτοικοι του Σέφιλντ κέρδισαν από μόνοι τους τον αγώνα. Όμως αναμφίβολα, η αλλαγή στην δημαρχεία το 2018 βοήθησε στην πρόσκαιρη ματαίωση των 3/4 των προγραμματισμένων αποψιλώσεων.

Λόγω συζητήσεων που γίνονται στην Ήπειρο αυτήν την περίοδο, αξίζει να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα τον Δήμαρχο που έσωσε ως ένα σημείο τα δέντρα πολιτισμού του Σέφιλντ. Ένα χρόνο πριν την εκλογή του είχε τρέξει τον ημι-μαραθώνιο της πόλης ντυμένος δέντρο, ώστε να δηλώσει έμπρακτα την αντίθεσή του στην πρακτική. Ανέλαβε το αξίωμα στα 28 του χρόνια και έγινε ο νεότερος δήμαρχος στην ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας. Έχει σπουδάσει ζωολογία και είναι πιστοποιημένος οδηγού βουνού.

Βέβαια, χρειάστηκε να δουλέψει σκληρά σε δωδεκάωρες βάρδιες, όπως λέει σε συνέντευξή του, για να εξοικονομήσει τα χρήματα που απαιτούσε η σχολή στις Ελβετικές Άλπεις. Ο Μαγκίντ Μαγκίντ, Δήμαρχος του Σέφιλντ και για μικρό διάστημα Ευρωβουλευτής με παρρησία, είναι πρόσφυγας.

Γεννήθηκε στην Σομαλία, από όπου έφυγε για να γλυτώσει τον εμφύλιο πόλεμο και αφού παρέμεινε σε κέντρο κράτησης προσφύγων στην Αιθιοπία για έξι μήνες κατέληξε χωρίς να γνωρίζει Αγγλικά σε μια φτωχογειτονιά του Σέφιλντ. Αγάπησε την ορειβασία από τις σελίδες περιοδικών δρόμου που χρησιμοποιούσε για να ονειρεύεται ως παιδί. Είναι πρόσφυγας, έγχρωμος και Μουσουλμάνος: γέννημα θρέμμα του Σέφιλντ. Έβαλε το λιθαράκι του για να σωθούν μερικά ιστορικά δέντρα της πόλης του, εκεί που οι γηγενείς λευκοί Άγγλοι πολιτικοί απέτυχαν.

*Ο Φαίδων Μουδόπουλος Αθανασίου είναι υποψήφιος διδάκτωρ Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ

**Στην κεντρική φωτογραφία, ο πλάτανος στην πλατεία του Διλόφου, στο Ζαγόρι