Πρόσφυγες: Οι νέοι κάτοικοι της πόλης

Τον Μάρτιο του 2016, έφτασαν στην Ήπειρο οι πρώτοι πρόσφυγες μετά την εκκένωση της Ειδομένης. Κόνιτσα, Δολιανά, Τσεπέλοβο (για κάποιους μήνες), Φιλιππιάδα, Κατσικάς έγιναν οι τόποι φιλοξενίας των προσφύγων –και από πέρσι και η πρώην παιδόπολη «Αγία Ελένη» στον Άγιο Ιωάννη. Οι πρώτοι μήνες, ο πρώτος χρόνος γενικότερα, δεν ήταν καθόλου εύκολος. Και ποιος δεν θυμάται τις άθλιες συνθήκες στον Κατσικά με τις σκηνές, τη σκόνη, τις λάσπες κ.λπ. 

Δύο χρόνια μετά, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι πολύ καλύτερες, ενώ η σχολική εκπαίδευση αποτελεί μια πραγματικότητα για πολλά παιδιά. Oι δομές φιλοξενίας που λειτουργούν, είναι της Κόνιτσας, του Κατσικά (επαναλειτουργία από τις αρχές Ιανουαρίου με κοντέινερ), της Φιλιππιάδας και της πρώην παιδόπολης «Αγία Ελένη», η οποία ανακατασκευάστηκε με χρηματοδότηση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ. Πολλοί πρόσφυγες έχουν αυτονομηθεί μένοντας σε διαμερίσματα και σε ένα ξενοδοχείο, ενώ τα καθημερινά τους έξοδα καλύπτονται μέσω χρεωστικών καρτών που τους παραδίδονται κάθε μήνα.

Όλη αυτή η υπόθεση, ήταν ένα δύσκολο εγχείρημα που πέτυχε, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολλά προβλήματα ακόμη. Το πιο δύσκολο εγχείρημα είναι όμως αυτό που ακολουθεί: η ενσωμάτωση των προσφύγων στην τοπική κοινωνία. Πολλοί από τους πρόσφυγες δεν θα φύγουν για κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Θα παραμείνουν σε αυτόν τον τόπο από λίγο έως πολύ με την ελπίδα ότι θα έχουν μια ζωή αν όχι όπως την ονειρεύτηκαν, τουλάχιστον καλύτερη από αυτή που είχαν στη Συρία, στη Σομαλία, στην Ερυθραία…

Για τις σημερινές προκλήσεις, μια πρώτη συζήτηση έγινε χτες το βράδυ στην αίθουσα «Κ. Κατσάρη» της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών η οποία πήρε την πρωτοβουλία να διοργανώσει μια εκδήλωση με τίτλο «Δύο χρόνια προσφυγικό». Εκ των πραγμάτων, ο απολογισμός δεν έλειψε με τους ομιλητές να εξάρουν τη συνεργασία όλων των φορέων και με τον γενικό γραμματέα Μεταναστευτικής Πολιτικής Μιλτιάδη Κλάπα να επιμένει ιδίως στη σημαντική συμβολή του πρώην πια υπουργού Γιάννη Μουζάλα. «Αυτά τα δύο χρόνια καταφέραμε πολλά χάρη στον Γιάννη Μουζάλα και την πολιτική που χάραξε» τόνισε ο κ. Κλάπας, ο οποίος ήταν υπεύθυνος του κέντρου φιλοξενίας στη Φιλιππιάδα πριν μεταβεί στο υπουργείο. Ο κ. Κλάπας άσκησε παράλληλα κριτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση που δεν τήρησε τις δεσμεύσεις της για τα προγράμματα επανεγκατάστασης και επανένωσης προσφύγων σε κράτη-μέλη.

«Οι Έλληνες δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα από  τους 50-60.000 πρόσφυγες. Τώρα πρέπει να ‘τρέξουμε’ τον μαραθώνιο της ένταξης. Η χώρα έχει εθνική στρατηγική για την ένταξη. Επιδιώκει όχι την αφομοίωση των προσφύγων αλλά την αρμονική συνύπαρξη με την τοπική αυτοδιοίκηση να αποτελεί τον βασικό μοχλό γης όλης διαδικασίας» τόνισε. Πρόσθεσε δε ότι ο νέος ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης θα συνοδευτεί και από πόρους.

Στην πιο ενεργή συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης από δω και πέρα στάθηκε ιδιαίτερα και ο υπεύθυνος του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ στα Γιάννενα Rodrigo de la Barra. «Οι πρόσφυγες μπορούν να προσφέρουν πολλά στην κοινωνία. Πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να σπουδάσουν, να εργαστούν και να χτίσουν κοινωνικές σχέσεις» ανέφερε ο κ. de la Barra.  Εξήγησε δε πως το προσφυγικό ζήτημα βρίσκεται σε μια φάση που η βοήθεια προς τους πρόσφυγες μεταβιβάζεται από τους διεθνείς οργανισμούς σε φορείς τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. «Σε τοπικό επίπεδο, οι Δήμοι θα πρέπει να διεκδικήσουν πόρους από διάφορους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς που υπάρχουν» υπογράμμισε. Προς αυτήν την κατεύθυνση, ο Δήμος Ιωαννιτών κινείται ήδη. Όπως ανέφερε στην εκδήλωση ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Παντελής Κολόκας, ο Δήμος έχει καταθέσει τρεις προτάσεις, σε πρώτη φάση, στον χρηματοδοτικό μηχανισμό AMIF. Ο κ. Κολόκας αναφέρθηκε με νόημα, επίσης, στην επικείμενη επίσκεψη του αμερικανού πρέσβη των ΗΠΑ στα Γιάννενα. Ο αμερικανός πρέσβης θα επισκεφθεί τη δομή «Αγία Ελένη».

Κατά την εκδήλωση, ο συντονιστής των δομών φιλοξενίας στα Γιάννενα Φίλιππας Φίλιος μίλησε για όλες τις δυσκολίες που υπήρξαν αυτά τα δύο χρόνια: από τη λειτουργία των δομών και τις αντιπαραθέσεις προσφύγων μέχρι τις φοβίες γονιών για τους εμβολιασμούς κατά την ένταξη των παιδιών των προσφύγων στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Ο κ. Φίλιος επεσήμανε χαρακτηριστικά ότι κλείνει ένας μεγάλος κύκλος για το προσφυγικό, όπως κλείνει και ένας κύκλος για τον ίδιο, παραπέμποντας εμμέσως στην παραίτηση που έχει υποβάλλει στον υπουργό, μετά την αποχώρηση του Γιάννη Μουζάλα από το υπουργείο.

Τις εμπειρίες του από την εκμάθηση ελληνικών σε ενήλικες και παιδιά μετέφερε στο κοινό, στη συνέχεια, ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος ΦΠΨ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Στάθης Παπασταθόπουλος. Από τον Οκτώβριο του 2016 μέχρι πρόσφατα, οπότε και διακόπηκε η χρηματοδότηση, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων εφάρμοσε εκπαιδευτικές πρακτικές μη τυπικής εκπαίδευσης στους πρόσφυγες.  Μαθήματα ελληνικών ως δεύτερης ξένης γλώσσας παρακολούθησαν συνολικά 552 άτομα, από τα οποία τα 225 ήταν ενήλικες και 327 παιδιά και έφηβοι ηλικίας από 6 έως 17 χρονών.

Μια ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη, όπως προέκυψε κατά τη χτεσινή εκδήλωση, είναι η επερχόμενη λειτουργία της περιφερειακής υπηρεσίας ασύλου. Αυτή τη στιγμή, οι πρόσφυγες αναγκάζονται να μεταβαίνουν, με την ευθύνη των μη κυβερνητικών οργανώσεων, στη Θεσσαλονίκη για τις διαδικασίες ασύλου.

ΝΕΟ ΤΟΠΙΟ ΣΤΙΣ ΜΚΟ

Το τοπίο στις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) έχει αλλάξει αρκετά. Με την αποχώρηση της Oxfam, την αποστολή της παροχής ασφάλειας και διασφάλισης αξιοπρεπών συνθηκών για τους πρόσφυγες έχει αναλάβει η γερμανική ΜΚΟ ASB. Ένας από τους βασικούς εταίρους της είναι η ελληνική «Άρσις», η οποία δραστηριοποιείται ήδη στην περιοχή. Κατά τα άλλα η ΜΚΟ Intersos και η Terre des Hommes παραμένουν ενεργές και δραστήριες.

* Φωτογραφία από χάπενινγκ στο κέντρο κοινότητας προσφύγων και Γιαννιωτών "Μικρή Πόλις" στην περιοχή του Πλατάνου