Το παλιό Πανεπιστήμιο και η πόλη που θέλουμε

Η υπόθεση της αξιοποίησης του παλιού Πανεπιστημίου, στην οδό Δομπόλη, απασχολεί ιδιαίτερα την πόλη των Ιωαννίνων εδώ και δύο εβδομάδες. Μια υπόθεση που άρχισε να αναζωπυρώνεται από πολίτες ή ομάδες πολιτών μέσω των social media και που κορυφώθηκε με τη συνάντηση του δημάρχου Ιωαννίνων Μωυσή Ελισάφ με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Από τη συνάντηση αυτή προέκυψε η αισιόδοξη προοπτική παραχώρησης στον Δήμο του παλιού Πανεπιστημίου και η προτεραιότητα της δημοτικής αρχής να στεγάσει εκεί το Δημαρχείο και όλες τις υπηρεσίες του Δήμου.

Η επόμενη μέρα δεν ήταν εύκολη: ο περιφερειάρχης Ηπείρου έσπευσε να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του, η δημοτική αρχή Ιωαννίνων να κάνει διευκρινίσεις επί της ανακοίνωσης του Γραφείου του Πρωθυπουργού και να πει ότι τα περί στέγασης νέου Δημαρχείου αποτελούν «πρόταση κι όχι οριστική απόφαση», δημοτικές παρατάξεις της αντιπολίτευσης άρχισαν να σχολιάζουν αρνητικά την πρωτοβουλία του δημάρχου, και οι πολίτες ξεκίνησαν να διαμορφώνουν τη δική τους εικόνα για την πόλη που που θέλουν να ζήσουν.

Στην όλη υπόθεση υπάρχουν κάποια δεδομένα. Πριν από 15 χρόνια, το μισό κτιριακό συγκρότημα του παλιού Πανεπιστημίου ανακατασκευάστηκε από την τότε κρατική Περιφέρεια. Ο σκοπός ήταν να γίνει ανακατασκευή σε όλο το συγκρότημα, αλλά τα χρήματα δεν έφτασαν. Το μπροστινό κτίριο αφέθηκε στην τύχη του. Το 2007, η τότε κρατική Περιφέρεια, πάλι, αποφάσισε να προχωρήσει στην αξιοποίηση του κτιρίου αυτού μέσω Σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου (ΣΔΙΤ). Ο διαγωνισμός ήταν άγονος, και η ηγεσία της κρατικής Περιφέρειας δεν έδωσε συνέχεια.

Το 2013, η αιρετή Περιφέρεια, και πιο συγκεκριμένα η τότε αντιπεριφερειάρχης Τατιάνα Καλογιάννη, προχώρησε σε μελέτη σκοπιμότητας και βιωσιμότητας για την αξιοποίηση του κτιρίου. Η μελέτη αυτή πρόκρινε φοιτητικές κατοικίες και εμπορικές χρήσεις μέσω ΣΔΙΤ. Η Αποκεντρωμένη Διοίκηση, στην οποία είχε παραχωρηθεί το ακίνητο από το υπουργείο Οικονομικών, είπε όμως «όχι». Από και κει και πέρα δεν υπήρχε κάποια εξέλιξη. Παράλληλα, κάπου κάπου το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, λόγω της βιωματικής του σχέσης με τον χώρο, έθετε ακροθιγώς το ζήτημα της αξιοποίησης.

Ο Δήμος Ιωαννιτών, από την πλευρά του, έκανε τα δικά του σχέδια για το νέο του Δημαρχείο. Το 2016, το Δημοτικό Συμβούλιο Ιωαννίνων αποφάσισε να προχωρήσει σε μελέτη για τη μετατροπή του ΚΕΠΑΒΙ σε Δημαρχείο (συνοδεία των υπηρεσιών, εννοείται). Οι περισσότερες δημοτικές υπηρεσίες στεγάζονται σήμερα σε μισθωμένα κτίρια. Η υπόθεση «νέο δημαρχείο» απασχολεί την πόλη επί δεκαετίες. Κι όσο μεγαλώνει η πόλη, τόσο η ανάγκη αυτή επανέρχεται στο προσκήνιο.

Και πάμε στο σήμερα και στα όσα γίνονται αυτές τις ημέρες, που εντέλει έρχονται να αναδείξουν την προβληματική διαχείριση των δημόσιων ακινήτων της πόλης.  

Η «πρόταση» του δημάρχου Ιωαννίνων κ. Ελισάφ για νέο Δημαρχείο στο παλιό Πανεπιστήμιο προέκυψε ξαφνικά -και χωρίς να έχει παρουσιαστεί προς το παρόν το σκεπτικό της πρότασης αυτής - και εκ των πραγμάτων οδηγεί σε μια ανταλλαγή απόψεων (και ενδεχομένως και «πυρών») για τη χρήση του κτιρίου.

Ο κ. Ελισάφ, τον τελευταίο χρόνο, έχει καλλιεργήσει πολλές προσδοκίες για την αξιοποίηση ακινήτων και δημόσιων χώρων. Πόσο μάλλον για δημόσιους χώρους που η χρήση τους είναι δεδομένη -χωρίς ωστόσο τα χρηματοδοτικά εργαλεία να είναι εξασφαλισμένα. Αυτή τη φορά ανοίγει ένα νέο «μέτωπο», που δεν είναι καθόλου εύκολο και που απαιτεί όχι μόνο συνεννόηση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς αλλά επί της ουσίας και ένα είδος «κοινωνικού συμβολαίου». 

Η αξιοποίηση του κτιρίου του παλιού Πανεπιστημίου δεν είναι απλό ζήτημα. Καταρχάς πρόκειται για ένα τεράστιο κτίριο, που ανάλογό του δεν υπάρχει στην πόλη, και η όποια χρήση μπορεί να αλλάξει την εικόνα και την «κινητικότητα» της πόλης. Και αν τελικά προχωρήσει η όλη ιστορία, θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να μπει ο επίλογος.

Από την άλλη, υπάρχει ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης, ο οποίος έχει τα δικά του σχέδια και δεν παύει να είναι το πολιτικό πρόσωπο που θέλει να έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο σχεδόν σε όλα. Ο κ. Καχριμάνης θεωρεί ότι το παλιό Πανεπιστήμιο ανήκει στην Περιφέρεια Ηπείρου γιατί αυτή έχει δείξει ενδιαφέρον μέσω της τεχνικοικονομικής μελέτης που είχε γίνει από την κα Καλογιάννη και αυτή είναι που πληρώνει τα δάνεια για την ανακατασκευή του υπόλοιπου κτιρίου, όπου σήμερα στεγάζονται η Εφορία κι άλλες υπηρεσίες. Τα δάνεια αυτά ήρθαν ως κληρονομιά μέσω του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης από τις πρώην κρατικές Περιφέρειες όταν αυτές καταργήθηκαν. Και βέβαια, δεν ήρθαν μόνο δάνεια, αλλά και έσοδα όπως και το ΕΣΠΑ.

Όσο για το ενδιαφέρον του παρελθόντος, ο κ. Καχριμάνης δεν έχει εξηγήσει γιατί αποδέχτηκε σιωπηλά το «όχι» της τότε γενικής γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Βίκυς Ευταξά, η οποία είχε οριστεί από τη ΝΔ.

Τι θέλει να κάνει σήμερα στο επίμαχο κτίριο η Περιφέρεια Ηπείρου; Δεν ξέρει, ήταν η απάντηση… «Θα συνεργαστούμε με όλους και θα αποφασίσουμε από κοινού» τόνισε ο περιφερειάρχης πριν από τρεις ημέρες, στέλνοντας το μήνυμά του για το ποιος θα είναι ο επικεφαλής. Ο κ. Καχριμάνης επίσης έχει καλλιεργήσει κι αυτός πολλές προσδοκίες για πολλά θέματα της πόλης που δεν προχωρούν. Να θυμίσουμε το πάρκο υψηλής τεχνολογίας, το πάρκο αγροτικής καινοτομίας στον Κατσικά, την αγορά ενός ακινήτου στο ιστορικό κέντρο…

Στην περίπτωση του παλιού Πανεπιστημίου, έχουμε δύο ενδιαφέροντα στοιχεία. Πρώτον, η χρήση που θα του δοθεί, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε την πόλη. Δεύτερον, υπάρχει συμμετοχικότητα της ίδιας της κοινωνίας στον σχεδιασμό της πόλης που θέλει. Από το 2018 υφίσταται μια πρόταση για τη δημιουργία ενός σύγχρονου Κέντρου Μοντέρνας Τέχνης από τον Εμμανουήλ Κολοκυθά, αρχιτέκτονα, απόφοιτου του Μετσόβιου Πολυτεχνείου και του Φυσικού Τμήματος Ιωαννίνων. Η πρόταση αυτή έχει βρει αρκετούς υποστηρικτές μέσα στην κοινωνία, ενώ αυτή την περίοδο «τρέχει» συλλογή υπογραφών μέσω avaaz. 

Η συμμετοχικότητα αυτή είναι σημαντική. Κυρίως έρχεται να αναδείξει ότι η ίδια η κοινωνία ζητά αξιοπρεπείς πολιτιστικές υποδομές, που δυστυχώς δεν υπάρχουν σε επάρκεια στην πόλη (βλ. Δημοτικό Θέατρο ή Δημοτική Πινακοθήκη), ότι ζητά ζωντανούς και λειτουργικούς χώρους που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της. Και οι ανάγκες αυτές δεν μπορούν να προσπεραστούν. Παράλληλα, κατατίθενται κι άλλες προτάσεις κυρίως μέσω των social media αλλά και του Τύπου.

Το αν το παλιό Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων είναι η καλύτερη δυνατή πρόταση για ένα Κέντρο Μοντέρνας Τέχνης ή για κάτι παρόμοιο, δεν μπορεί να μπει στη ζυγαριά «μου αρέσει» ή «δεν μου αρέσει». Κάθε πρόταση πρέπει να αξιολογηθεί, και να τεθεί και σε μια βάση καταλληλότητας και βιωσιμότητας, χωρίς να αγνοείται και ο χαρακτήρας του κτιρίου.

Η υπόθεση του κτιρίου του παλιού Πανεπιστημίου, λόγω και του όγκου του, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να ειδωθεί απομονωμένα από τους υφιστάμενους ή τους μελλοντικούς σχεδιασμούς ή από το δημόσιο-δημοτικό κτιριακό απόθεμα που υπάρχει στην πόλη ή που μπορεί να δημιουργηθεί. Όπως επίσης, πρέπει να αποσαφηνιστεί ποιοι σχεδιασμοί έχουν όντως μέλλον, ανεξαρτήτως σε ποιον ανήκει η ιδέα ή η «κυριότητα» αλλά και να τεθούν προτεραιότητες.

Και εδώ ακριβώς εντοπίζεται το μεγάλο πρόβλημα που υπενθυμίζει το παλιό Πανεπιστήμιο: ότι η πόλη πρέπει να αποφασίσει να κάνει όντως βήματα μπροστά και ότι αυτά τα βήματα δεν μπορεί να τα κάνει κανείς μόνος του. Τα Γιάννενα, δυστυχώς, έχουν εγκλωβιστεί στην εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και έχουν αρκεστεί απλώς στο καλό φιζίκ τους… Εδώ και πάρα πολύ καιρό.