Όταν ήρθε το πρώτο «λεωφορείο»

Εθνική οδός Ιωαννίνων-Πρεβέζης: Ένας δρόμος που, πριν την απελευθέρωση, αποτελούσε τη βασική οδική σύνδεση της πόλης με τον υπόλοιπο κόσμο. Εκ των πραγμάτων, ήταν και ο δρόμος πάνω στον οποίο «περπάτησαν» τα κάρα, τα πρώτα φορτηγά και ιδιωτικά αυτοκίνητα, αλλά και το πρώτο «λεωφορείο». Η ιστορία του πρώτου «λεωφορείου» που έφτασε στα Γιάννενα, ήταν μια σκέτη περιπέτεια με… φλογερό τέλος.

Καταρχάς, μην περιμένει κανείς ότι το λεωφορείο αυτό χωρούσε 50 επιβάτες, ούτε ότι το ταξίδι εκείνης της εποχής ήταν πολύ σύντομο –ήταν απλώς πιο σύντομο από τα κάρα.

Το πρώτο δρομολόγιο του «λεωφορείου» Πρέβεζας-Ιωαννίνων έγινε τον Απρίλιο του 1910. Το λεωφορείο ήταν ένα δεκαθέσιο, 10 ίππων, τρικύλινδρο, από τα εργοστάσια της Cottereau στη Ντιζόν της Γαλλίας. Η αγορά του κόστισε 7.900 γαλλικά φράγκα, ενώ η προτίμηση για τον συγκεκριμένο τύπο αυτοκινήτου «επιβλήθηκε» από τον γάλλο υποπρόξενο των Ιωαννίνων, ο οποίος έβλεπε στην περιοχή μια παρθένα αγορά για τη γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία. Το ταξίδι διήρκεσε 7 ½ ώρες με μία ώρα στάσης στη Φιλιππιάδα. Η διάσχιση της απόστασης των 104 χλμ. έγινε με μια μέση ωριαία ταχύτητα των 16 χλμ.

Την απόφαση για την αυτοκινητιστική εξυπηρέτηση της διαδρομής Γιάννενα-Πρέβεζα την είχε πάρει ο γενικός διοικητής του βιλαετιού των Ιωαννίνων, ο οποίος αποφάσισε να «επενδύσει» άμεσα ένα ποσό για την επισκευή του δρόμου. Φαίνεται όμως ότι η επέμβαση ήταν… επιφανειακή. Ο τούρκος αξιωματούχος βιαζόταν να κλείσει την υπόθεση γιατί ήθελε το πρώτο δρομολόγιο να γίνει στις 14 Απριλίου, ημέρα εορτασμού της επετείου της ανόδου του σουλτάνου στον θρόνο. Και η περιπέτεια ξεκίνησε.

Σύμφωνα τον Γ. Σιορόκα, πρώην καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο οποίος είχε εντοπίσει μια σχετική έκθεση του γάλλου υποπροξένου στα Γιάννενα στα Εθνικά Αρχεία της Γαλλίας (κείμενό του στο «Ηπειρωτικό Ημερολόγιο»), το αυτοκίνητο συσκευάστηκε σε ένα μεγάλο κιβώτιο και στάλθηκε από τη Ντιζόν στη Μασσαλία. Επόμενος σταθμός ήταν ο Πειραιάς. Εκεί μεταφορτώθηκε με μεγάλη δυσκολία σε ένα ελληνικό καράβι με προορισμό την Πρέβεζα. Στο λιμάνι της Πρέβεζας, για την εκφόρτωση του «λεωφορείου», βάρους τριών τόνων, επιστρατεύτηκαν μαούνες. Κι αφού βγήκε στην ξηρά, το «λεωφορείο» με γάλλο οδηγό ξεκίνησε το δρομολόγιό του μέχρι που βρέθηκε αντιμέτωπο με την παλαιά πύλη της Πρέβεζας κάτω από την οποία διερχόταν ο μόνος δρόμος. Σύμφωνα με την αναφορά του γάλλου υποπροξένου, ο γενικός διοικητής έδωσε την εντολή να γίνει η κατεδάφιση της πύλης.

Μετά τις περιπέτειες αυτές, το πολύωρο ταξίδι ξεκίνησε. Η υποδοχή του «λεωφορείου» στα Γιάννενα ήταν μεγαλειώδης. Με την άφιξή του, το αυτοκίνητο στολίστηκε με τούρκικες και γαλλικές σημαίες, ενώ ο γενικός διοικητής και οι ανώτεροι αξιωματούχοι επιβιβάστηκαν και χαιρετούσαν το πλήθος. Για το ασυνήθιστο αυτό θέαμα, η εφημερίδα «Ήπειρος» ανέφερε μεταξύ άλλων: «Χαριτωμένα υπήρξαν τα σχόλια των περισσότερων απλοϊκών, εξ ων ένα ηκούσαμεν με τα αφτιά μας, αφού το εκύτταξε, το εκύτταξε ώραν πολλήν, να λέγη στον σύντροφόν του: Αντζαΐπ τζάνουμ! Αραμπάς δίχως άλογο. Ουλούρμι για;»,

Ο ενθουσιασμός για τον «αραμπά χωρίς άλογο» δεν κράτησε πολύ. Η ανιψιά του γάλλου υποπροξένου Nora Bielecka που εκείνον τον καιρό έμενε στα Γιάννενα, κατέγραψε στο βιβλίο της «Souvenirs de Janina» και τις εξελίξεις γύρω από το πρώτο «λεωφορείο». Η Βielecka κάνει λόγο για έναν τρομαγμένο «σωφέρ» του λεωφορείου λόγω της κακής κατάστασης του δρόμου και της έλλειψης ασφάλειας. Δεν ήταν λίγες οι φορές που συνέβαιναν ζημιές στο αυτοκίνητο με τα ανταλλακτικά να παραγγέλνονται συνεχώς από τη Γαλλία. Μέχρι που ο βαλής αποφάσισε να βάλει φωτιά στο «λεωφορείο». «Επειδή οι εισπράξεις δεν μπορούν να καλύψουν τα έξοδα, ο βαλής απόκαμε από το αντικείμενο των ονείρων του, και το αμάξι πυρπολείται στην πλατεία του Κονακιού (σ.σ. Κονάκι λεγόταν ο χώρος μπροστά από το σημερινό δημαρχείο)» αναφέρει η συγγραφέας. Και κάπως έτσι ήρθε το… φλογερό τέλος για το πρώτο «λεωφορείο» των Ιωαννίνων.

* Στην «εθνική» οδό Ιωαννίνων-Πρεβέζης το 1913 (από το λεύκωμα «Η απελευθέρωση της Ηπείρου» του Ιδρύματος «Ακτία Νικόπολις»)