«Οι συγγραφείς ήρθαμε με τους δικούς μας ήρωες»

Περί τίνος πρόκειται, το νέο σας έργο;

Το καινούργιο μυθιστόρημα «Σινική μελάνη» αντλεί το θέμα του μέσα από τις πιο σκοτεινές πλευρές του ολοκληρωτικού καθεστώτος στην Αλβανία και ειδικότερα από τις φυλακίσεις και τα καταναγκαστικά έργα στα ορυχεία της Βόρειας Αλβανίας όπου εκτίουν την ποινή τους υπό ακραίες συνθήκες Έλληνες από τη μειονότητα αλλά και Αλβανοί αντικαθεστωτικοί. Στο περιβόητο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας του Σπατς οι συνθήκες των κρατουμένων είναι εξοντωτικές, τόσο που τους φέρνουν στα όρια της ανθρώπινης αντοχής, είτε από φυσικής είτε από ηθικής άποψης. Οι ήρωες είναι παιδιά από τη Δερβιτσιάνη, το μεγαλύτερο χωριό της Δρόπολης και κατά κάποιον τρόπο προπύργιο της μειονότητας, τα οποία, ως μαθητές του Λυκείου Αργυροκάστρου, αποφάσισαν να κάνουν μια έστω και συμβολική αντίσταση κατά του καθεστώτος, γράφοντας και διανέμοντας προκηρύξεις στο χωριό. Μέσα από τα φρικτά βασανιστήρια με αφόρητες ψυχολογικές πιέσεις: το καθεστώς προσπαθούσε με χίλιους τρόπους και ραδιουργίες να κάνει τον κάθε φυλακισμένο καταδότη του άλλου, με μοναδικό σκοπό την ψυχική σπίλωσή του, έτσι που αν κατάφερνε να βγει κάποτε από εκείνη την κόλαση, να ήταν ένας ράκος, ακίνδυνος για το καθεστώς. Η αλληλεγγύη των συγκρατουμένων μέσα σε εκείνες τις συνθήκες έκανε τους ανθρώπους να αντέξουν, μα έστω κι αν κάποιος λύγισε σε μια δύσκολη στιγμή, να μην πέσει και τον ποδοπατήσουν. Γιατί σε εκείνες τις συνθήκες ήρωες ήταν όχι μόνο εκείνοι που θυσιάστηκαν χωρίς να λυγίσουν, αλλά και εκείνοι που μέσα στην ανθρώπινη αδυναμία για μια στιγμή λύγισαν. Και στη συνέχεια όλοι μαζί, ήρωες και προσκυνημένοι, χρειάστηκε να βρουν το βηματισμό τους μέσα στις συνθήκες της ελευθερίας.

Οι ήρωες των βιβλίων σας χωρίζονται από σύνορα; Απηχεί η γεωγραφική αποτύπωση των συνόρων, την πραγματική ζωή;

Σε αυτό το συγκεκριμένο μυθιστόρημα όλοι οι ήρωες βρίσκονται από την μια πλευρά των συνόρων, από την από κει, σε αντίθεση με το «Στην απέναντι όχθη» που, καθώς το χωριό τους διαμελίζεται ανάμεσα στις δυο χώρες, χωρίζουν οικογένειες και οι ζωές των ηρώων κυλούν παράλληλα σε πολύ διαφορετικές συνθήκες. Στη «Σινική μελάνη» μόνο το ποτάμι είχε δικαίωμα να μπαίνει ελεύθερα από την Ελλάδα στην Αλβανία και μόνο τα όνειρα των παιδιών να δραπετεύουν προς την Ελλάδα. Ακριβώς αυτά τα όνειρα ήταν που τους πρόδωσαν και κατάστρεψαν τις ζωές τους. Θεωρώ τον εαυτό μου συγγραφέα των συνόρων, του χωρισμού των ανθρώπων και κυρίως του δράματος από την αποκοπή μιας μερίδας Ελλήνων από τον εθνικό κορμό. Γεννήθηκα σε ένα χωριό, στα Βρυσερά, που απέχει μόνο 800 μέτρα από την πυραμίδα των συνόρων και αυτό έχει σταμπάρει για πάντα τη ζωή μου.

Πώς αποτυπώνεται το μέλλον στην τριλογία που κλείνει η «Σινική μελάνη»;

Μόνο τώρα που κυκλοφόρησα το τελευταίο μυθιστόρημα συνειδητοποίησα ότι ανάμεσα στα άλλα έργα μου έγραψα και μια τριλογία. Στα δυο προηγούμενα μυθιστορήματά της, «Τα εφτά παράθυρα» (Κέδρος 2002) και «Στην απέναντι όχθη» (Ψυχογιός 2009) το τέλος των ηρώων ήταν δραματικό μέχρι και τραγικό, χωρίς καμία αχτίδα αισιοδοξίας να διαφαίνεται στον ορίζοντα. Στο παρόν μυθιστόρημα «Σινική μελάνη» (Πατάκης 2018) η κατάληξη θα έλεγα ότι είναι πιο αισιόδοξη, ή τουλάχιστον αφήνει κάποια ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, καθώς έφτασα την ιστορία μέχρι τα 1991, όταν άνοιξαν τα σύνορα και οι άνθρωποι απελευθερώθηκαν από ένα κράτος φυλακή. Και ξεκινάει πλέον γι’ αυτούς τους ήρωες ένας νέος κύκλος ζωής. Τα τρία μυθιστορήματα συνιστούν μια τοιχογραφία της περιοχής μου, της Δρόπολης, που ξεκινάει από τις αρχές του εικοστού αιώνα και φτάνει μέχρι τα τέλη του. Εκείνο που τα ενώνει είναι ο κοινός χώρος αλλά και σε μερικές περιπτώσεις και οι κοινοί ήρωες.

Θεωρείτε ότι έκλεισε λογοτεχνικά για εσάς η αναφορά σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, με αυτό το βιβλίο;

Νομίζω ότι έκλεισε, αν και δεν ορκίζομαι, γιατί εγώ ο ίδιος είμαι γέννημα αυτών των καταστάσεων. Προς το παρόν με απασχολούν διαφορετικά θέματα, διαφορετικές προσεγγίσεις, όπως η ζωή των συμπατριωτών μου στην νέα πατρίδα, τα προβλήματά τους, η  μετάλλαξή τους, η διαδοχή των γενιών και η ιστορία του τόπου μου. Οι συμπατριώτες μου ήρθαν από πάνω με τον δικό τους κόσμο και εμείς οι συγγραφείς ήρθαμε με τους δικούς μας ήρωες.  

Info

«Σινική μελάνη» του Τηλέμαχου Κώτσια

25 Οκτωβρίου στα παλιά σφαγεία, στις 19.00. Θα μιλήσουν ο συγγραφέας και οι Μιχάλης Σπέγγος και Κωνσταντίνος Μάντζος.