#μοιραστείτε: τα κοινά έρχονται στα Γιάννενα

Τα κοινά, commons στα αγγλικά, είναι μια υπόθεση από το παρελθόν που έρχεται να διεκδικήσει το μέλλον. Η αντίληψη της διαμοίρασης της γνώσης, των μέσων, του αποτελέσματος, του πολιτισμού, δεν είναι καινούργια. Ωστόσο, επανέρχεται με πιο αποφασιστικό τρόπο από την περίοδο «παρακμής» της (και ταυτόχρονης ολοκληρωτικής επιβολής του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής) και… προσπαθεί.

Τι θα μπορούσε να είναι «κοινό» όμως; Υπάρχουν ήδη κάποια πεδία εφαρμογής αρκετά διαδεδομένα, εκμεταλλευόμενα τις δυνατότητες της τεχνολογίας. Για παράδειγμα, ένα «κοινό» μέσο, ανοιχτό στη συνδιαμόρφωση, είναι η Βικιπαιδεία, η Wikipedia, χωρίς φυσικά να σημαίνει πως ό,τι λέει, είναι και απόλυτα ακριβές.

Ωστόσο, πέρα από τις δοκιμαζόμενες, δοκιμασμένες και «απαγορευμένες» ουτοπίες, κοινωνικές και πολιτικές, υπάρχει το σήμερα και οι μικρές «επαναστάσεις» που μπορούν να επιφέρουν μικρές και όχι ριζικές αλλαγές.

Βρισκόμενοι ακόμη στα σπάργανα μιας νέας οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής, και με την τρισδιάστατη εκτύπωση καθοδόν –έτοιμη να αποτελέσει τον καταλύτη αυτής της μεταμόρφωσης–, υπάρχει η ανάγκη, ιδιαίτερα στην ελληνική βιβλιογραφία, από έναν τίτλο σχετικό με την ομότιμη (peer-to-peer) επανάσταση. Ή μάλλον υπάρχει η ανάγκη, ιδιαίτερα στην ελληνική κοινωνία σήμερα, από έναν τίτλο σχετικά με την ελπίδα» αναφέρει εισαγωγικά το «Ομότιμο μανιφέστο», μια από τις πρώτες (στα ελληνικά) διατυπώσεις της αντίληψης των κοινών (Β. Κωστάκης, Βορειοδυτικές εκδόσεις, 2012).

Τα Γιάννενα δεν είναι δα και κάποιος «παράδεισος κοινών», είναι όμως από τις πόλεις που διαθέτουν παραδείγματα δραστηριότητας, κυρίως επιστημονικής, στο συγκεκριμένο πεδίο. Το P2P Lab για παράδειγμα, είναι ένας από τους «σκαπανείς» πανελλαδικά. Τον τελευταίο χρόνο υπάρχουν κινήσεις δημιουργίας αντίστοιχων χώρων και πρωτοβουλιών, ενώ σε ένα κομμάτι της «κοινής» δραστηριότητας και παραγωγής, εμπλέκονται πλέον φορείς όπως οι Δήμοι.

Μια καλή εισαγωγή, με απτά παραδείγματα (ίσως και λίγο… εύκολα, αλλά ωραία) στον κόσμο των κοινών, κάνει η Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων, καθώς ένα κομμάτι του προγράμματός της, είναι αφιερωμένο σε αυτές ακριβώς τις δραστηριότητες.

Από τη «φούσκα» στα Λιθαρίτσια, πέρασε μια βιβλιοθήκη με fanzines και μια αρκετά κατατοπιστική εισήγηση από τον Τάσο Παπαϊωάννου, το 50% της ομάδας «These are a few of our favorite things» που αποτελείται από αυτόν και την αρχιτέκτονα Παναγιώτα Θεοφιλάτου. «Το όνομα είναι η συνένωση των λέξεων ‘οπαδός’ και ‘περιοδικό’» (=fanzine) περιέγραψε εισαγωγικά ο κ. Παπαϊωάννου, περνώντας αργότερα στην παρουσίαση αρκετών σύγχρονων fanzines που διαφέρουν αρκετά πάντως από τα ‘zines της δεκαετίας του ’80, οπότε και απέκτησαν «ακροατήριο» στην Ελλάδα.

Μια ακόμα έκφραση των «κοινών», είναι το πρότζεκτ που παρουσίασε ο Στέφανος Βαμβάκος, φυσικός. Ο κ. Βαμβάκος είναι ο «βασικός» πίσω από την «Καθημερινή φυσική», ένα από τα πιο δημοφιλή πρότζεκτ «εκλαϊκευμένης επιστήμης» στο διαδίκτυο. Ο κ. Βαμβάκος παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο έγινε το youtube κανάλι, το οποίο σήμερα έχει φτάσει να διαθέτει πάνω από 60.000 συνδρομητές, εξηγώντας αναλυτικά όλα τα τεχνικά σημεία, ακόμα και τη δυνατότητα επιλογής λογισμικού ανοιχτού κώδικα (ναι, το… δωρεάν είναι, αν και δεν είναι αυτό το βασικό του χαρακτηριστικό προτέρημα).

Τελευταίος ομιλητής ήταν ο Γιάννης Φαρσάρης, ο άνθρωπος που μαζί με άλλους, βρίσκεται πίσω από το εγχείρημα της Ανοιχτής Βιβλιοθήκης, του πιο συγκροτημένου και περιεκτικού διαδικτυακού λογοτεχνικού χώρου, με έργα που διατίθενται προς ανάγνωση, αλλά και με οδηγίες για ψηφιακές εκδόσεις κ.λπ.

Αυτή ήταν και η κατάληξη της ομιλίας του, αφού πρώτα ανέτρεξε στην ιστορία των χάκερς, των πρώτων αποπειρών στον κόσμο των κοινών, αλλά και πώς όλη αυτή η υπόθεση «προσγειώνεται» στη λογοτεχνία, πώς αντιμετωπίζει τη συνεχή χρονική εξάπλωση των πνευματικών δικαιωμάτων και πώς τελικά μπορεί να «κάνει τον κόσμο καλύτερο».