Μιχαήλ Άγγελος, όχι ο ζωγράφος

Ένας από τους κεντρικότερους δρόμους της πόλης των Ιωαννίνων έχει το όνομα ενός ανθρώπου που δεν είναι όμως ο πρώτος που έρχεται στο μυαλό, με αυτό το όνομα.

Ο Μιχαήλ Άγγελος είναι ο πρώτος δεσπότης (=άρχοντας) της Ηπείρου και το πλήρες του όνομα ήταν Κομνηνός Δούκας Άγγελος. Πίσω λοιπόν στα χρόνια όπου ο Φαλμεράιερ στήριξε πολύ τις απόψεις του για τα Βαλκάνια γενικότερα, η έννοια της «καμαρίλας» ήταν μια καθημερινότητα, στο παρακμάζον Βυζάντιο. Στα 1204 οι σταυροφόροι κατέλυσαν την παλιά ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία και το αποτέλεσμα ήταν η δημιουργία των «δεσποτάτων» στον ελλαδικό χώρο, υπό την ηγεμονία μεγαλομεσαίων αρχόντων της εποχής, συγγενών αυτοκρατόρων κ.α.

Ο Μιχαήλ Α' Κομνηνός ήταν νόθος γιος (η σεπτή εικόνα για τα βυζαντινά ιστορικά χρόνια είναι πολύ μα πολύ συζητήσιμη…) του Ιωάννη Δούκα Σεβαστοκράτωρα. Η οικογένεια των Κομνηνών ήταν εκείνη που κυβέρνησε το Βυζάντιο κοντά στην πρώτη πτώση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους, προκαλώντας εν πολλοίς την παρουσία τους εκεί. Ο ξάδερφος των δύο τελευταίων αυτοκρατόρων Μιχαήλ ο Α’, προτίμησε το μητρώνυμό του, προκειμένου να ξεχωρίζει από τα ξαδέρφια του Ισαάκιο και Αλέξιο. Οπότε, δεν τον... πολυφώναζαν Άγγελο.

Ο Μιχαήλ Άγγελος λοιπόν, ίδρυσε το Δεσποτάτο της Ηπειρου αρχικά στην Άρτα (και πολύ αργότερα η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στα Γιάννενα), χωρίς όμως να αναγνωριστεί από τον πατριάρχη Κωνσταντινούπολης  ως ο νόμιμος διάδοχος του βυζαντινού θρόνου. Έτσι, η Ήπειρος έγινε… καθολική (όλο εκπλήξεις είναι αυτή η ιστορία), καθώς ο Μιχαήλ Άγγελος αναγνώρισε τον Ιννοκέντιο Γ’, πάπα της Ρώμης, ο οποίος παρεμπιπτόντως είχε στηρίξει τη Δ’ σταυροφορία που κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη.

Ο δεσπότης της Ηπείρου συχνά συμμάχησε με τη δυτική ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αλλά ταυτόχρονα η επικράτειά του έγινε ο υποδοχέας για πολλούς φυγάδες της Κωνσταντινούπολης. Ο Μιχαήλ Άγγελος επέκτεινε σημαντικά την επικράτειά του, αλλά προκάλεσε και τον αφορισμό του από τον πάπα, καθώς έφερε τη φήμη του πολύ σκληρού στρατιωτικού ηγέτη έναντι των ηττημένων αντιπάλων του.

Το τέλος του ήταν επίσης σκληρό: Δολοφονήθηκε στο Μπεράτι της σημερινής Αλβανίας το 1215 και το διαδέχθηκε στο θρόνο ο Θεόδωρος Άγγελος, ετεροθαλής αδερφός του, ο οποίος κατάφερε να φτάσει τα όρια του Δεσποτάτου σχεδόν στην Κωνσταντινούπολη. Δρόμο με το όνομά του δεν έχουν τα Γιάννενα, στις Σέρρες όμως υπάρχει η οδός Κομνηνού Θεοδώρου Αγγέλου.