Μήπως είμαστε πολύ πιο κοντά στο να γίνουμε Σίλικον Βάλεϊ από όσο νομίζαμε;

Του Βασίλη Κωστάκη*

«Τα Γιάννενα θα γίνουν μια Σίλικον Βάλεϊ», διαβάζουμε στον τοπικό, εθνικό αλλά και διεθνή τύπο. Νέες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν, η πόλη θα γίνει «έξυπνη» και κλιματικά ουδέτερη. Οι ανισότητες θα μειωθούν, το βιοτικό επίπεδο θα ανέβει και τα οικολογικά μας θέματα θα λυθούν. Επίσης, ένα πάρκο υψηλής τεχνολογίας με χρήματα φορολογουμένων θα κατασκευαστεί για να στεγάσει τα χάι-τεκ όνειρά μας.

Είναι, όμως, έτσι; Όχι ακριβώς.

Πρώτον, νέες θέσεις εργασίας όντως δημιουργούνται. Δεν είναι, όμως, όλες οι θέσεις εργασίας ίδιες. Για παράδειγμα, κάποιος/α μπορεί να δουλεύει ως υπάλληλος για μια μεγάλη εταιρεία πληροφορικής ξένων συμφερόντων ή για μια μικρότερη εταιρεία πληροφορικής τοπικών συμφερόντων. Στη δεύτερη περίπτωση είναι πιο πιθανό η παραγόμενη αξία να μένει στην τοπική οικονομία. Επίσης, κάποιος μπορεί να εργάζεται σε μια τοπική κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση, έχοντας την αυτονομία του/της και λαμβάνοντας μέρος στις αποφάσεις. Έτσι εμβαθύνεται η δημοκρατία και στον εργασιακό χώρο.

Δεύτερον, η κλιματική ουδετερότητα δεν επιτυγχάνεται αποκλειστικά μέσω της υψηλής τεχνολογίας. Μέχρι στιγμής, καμία οικονομία στον δυτικό κόσμο δεν έχει πετύχει να μεγαλώνει (σε όρους ΑΕΠ) ενώ οι ρύποι μειώνονται. Τα απανταχού πράσινα «θαύματα» δεν υπολογίζουν το οικολογικό αποτύπωμά τους σε άλλα μέρη του κόσμου. Αν το έκαναν, δεν θα ήταν καθόλου πράσινα. Η κατασκευή, συντήρηση και απόρριψη των υψηλών τεχνολογιών περιλαμβάνουν σημαντικά ποσά ενέργειας, τοξικά απόβλητα και εργασία υπό απάνθρωπες συνθήκες. 

Το πράσινο «θαύμα» της Κοπεγχάγης, μια εμβληματική περίπτωση έξυπνης και κλιματικά ουδέτερης πόλης, βασίζεται σε ρύπους και παιδική εργασία σε άλλα μέρη του κόσμου, συνήθως στην Αφρική και στη ΝΑ Ασία. Συνεπώς, χρειάζεται μια βέλτιστη συνύπαρξη υψηλής και ήπιας τεχνολογίας. Πρώτα ξεκινάμε με προσβάσιμα πεζοδρόμια σε όλους/ες (π.χ., ΑμεΑ), δενδροφυτεύσεις, ποδηλατοδρόμους, ενεργειακές κοινότητες, αποτελεσματικά μέσα μαζικής μεταφοράς και την ουσιαστική προστασία της λίμνης. 

Τρίτον, υπάρχει ποικιλία επιχειρηματικών μοντέλων και μοντέλων τεχνολογικής ανάπτυξης. Υπάρχουν οι μεγάλες εταιρείες ξένων συμφερόντων, μικρότερες τοπικών συμφερόντων, αλλά και επιχειρήσεις κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας που έχουν δημιουργήσει στον τόπο μας αρκετές θέσεις εργασίας χωρίς την ανάλογη κρατική υποστήριξη. Υπάρχουν τεχνολογίες που εγκλωβίζονται πίσω από πατέντες και τεχνολογίες που διαμοιράζονται σε όλη την κοινωνία. Ας αφήσουμε όλα τα επιχειρηματικά και τεχνολογικά «λουλούδια» να ανθίσουν κι ας δούμε ποια από αυτά μυρίζουν τελικά καλύτερα.

Η Ήπειρος είναι από τις περιφέρειες με τη μεγαλύτερη εισοδηματική ανισότητα στη χώρα. Κάπου 10000 χλμ μακριά, η Σίλικον Βάλεϊ έχει τη μεγαλύτερη ανισότητα στις ΗΠΑ. To 0.001% των νοικοκυριών της Σίλικον Βάλεϊ έχει πολύ περισσότερο πλούτο από το 50% των φτωχότερων κατοίκων της. Κι αν σκεφτείτε ότι αυτό συμβαίνει διότι εκεί είναι όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις, άρα και τα κέρδη, δεν θα έχετε άδικο. Ωστόσο, αντί να μειώνονται οι άστεγοι, αυτοί αυξάνονται. Αντί να μειώνεται το οικολογικό αποτύπωμα της περιοχής, αυτό αυξάνεται.

Τελικά είμαστε πολύ πιο κοντά στο να γίνουμε Σίλικον Βάλεϊ από όσο νομίζαμε. Αυτό θέλουμε; Μπορεί. Ας το συζητήσουμε, όμως, γνωρίζοντας όλες τις διαθέσιμες επιλογές.

*Ο Βασίλης Κωστάκης είναι Καθηγητής Τεχνολογικής Διακυβέρνησης και Βιωσιμότητας στο Πολυτεχνείο του Τάλιν και Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. 

(φωτο δημιουργημένη με το AI generator, Images AI)