Το Μάθημα (La Leçon) του Ευγενίου Ιονέσκο

Δευτέρα 29 Μαΐου 2017 – Της Αγίας Θεοδοσίας της Παρθένου – Της Αγίας Θεοδοσίας Οσιομάρτυρος της Κωνσταντινουπολίτισσας

Το θέατρο του παραλόγου ή το παράλογον του θεάτρου; Ιδού η απορία.

Τα Ημερομήνια του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Ιωαννίνων προέβλεπαν για τον Μάιο, τον Βροχερό, Μήνα Ερασιτεχνικής Θεατρικής Δημιουργίας στην Ήπειρο, για δε τον ακολουθούντα Ιούνιο, τον Κερασάρη, μήνα Συνάντησης Μαθητικών Θιάσων. Τι θεατρική ευφορία, αληθώς! Τα Γιάννινα, όλως περιέργως, να ζήσουν και να ξανά ζήσουν εκείνες τις καλές ημέρες της δεκαετίας του ’70. Λες και, επί των ημερών μας, αναστήθηκε ο Οργανισμός του Ηπειρωτικού Θεάτρου και το Γαλλικό Μορφωτικό Κέντρο. Τότε, δηλαδή, που ο αεικίνητος, ακούραστος και ευφυής Μιχάλης Σαντορινιός, εκτός από δάσκαλος στο Γαλλικό Ινστιτούτο – Παράρτημα Ιωαννίνων, δίδαξε, μεταξύ άλλων, Το Μάθημα του Ευγενίου Ιονέσκο για πρώτη φορά στην αργυρά πόλη.

Να, λοιπόν, που μετά από την πάροδο 40 χρόνων περίπου, στις 29 Μαΐου του 2017, ημέρα, δηλαδή, κατά την οποίαν ακούστηκε εις την Κωνσταντινούπολιν το η πόλις εάλω, ο Ελληνογαλλικός Σύλλογος Ιωαννίνων παρουσίασε Το Μάθημα του Ευγενίου Ιονέσκο εις το αγαπόν το θέατρο κοινό της πόλης των Ιωαννιτών.

Με καταγωγή από την Ρουμανία, ο Ευγένιος Ιονέσκο (1909 – 1994) έζησε, μεταξύ άλλων, στη Γαλλία και έγραψε στα γαλλικά, όπως, ακριβώς, ο σύγχρονός του Ιρλανδός Σάμιουελ Μπέκετ (Samuel Barclay Beckett 1906 – 1989). Έτσι, το 1951, σε μια κατεστραμμένη και ψυχροπολεμική Ευρώπη, ο Ευγένιος Ιονέσκο γράφει, συν τοις άλλοις, Το Μάθημα, εδραιώνοντας, ουσιαστικώς, το θέατρο του παραλόγου.

Το βράδυ, λοιπόν, της 29^ης Μαΐου 2017, το Καμπέρειο θέατρο, το οποίο πάντα, δεν ξέρω γιατί, μου θυμίζει το Camembert, και, το οποίο στεγάζει τις θεατρικές και άλλες παραμυθιακές και μη παραστάσεις του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Ιωαννίνων, είχε τις κακόγουστες σιδερένιες εξώπορτές του ανοικτές ή, αλλιώς, με ελεύθερη είσοδο για το θεατρόφιλο κοινό της πόλης, έτσι, ακριβώς, όπως αρμόζει σε παραστάσεις ερασιτεχνικής θεατρικής ομάδας.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Ελληνογαλλικός Σύλλογος Ιωαννίνων έδιδε, συγχρόνως, τη δέουσα απάντηση σε άλλες ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες, φίλες του εισιτηρίου, και υποδείκνυε τον τρόπο με τον οποίο οφείλουν, ευγενώς, να απευθύνονται στους εραστές του θεάτρου.

Το Μάθημα του Ευγενίου Ιονέσκο πραγματεύεται οικουμενικές αξίες, όπως, επί παραδείγματι, η αποξένωση, καθώς και η αδυναμία και η ματαιότητα επικοινωνίας. Ουσιαστικώς, το εν λόγω έργο, δεν είναι παρά μια σκωπτική και χλευαστική διασκευή της καθιερωμένης κοινωνικής ηθικής και συμπεριφοράς. Δεν σταματά, όμως, ο Ευγένιος Ιονέσκο μόνον σ’ αυτό, αλλά θέτει και σε αμφιβολία τις κοινές θεατρικές μορφές. Την άποψή του, με άλλα λόγια, για το σύγχρονο θέατρο, κι όπως αυτό, θα έπρεπε, δεόντως, να αναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες της Ευρώπης.

Το θέατρο είναι λόγος και ο λόγος, με τη σειρά του,  διδασκαλία, η οποία διαδραματίζεται στο πλαίσιο ενός μαθήματος. Αυτήν, εν ολίγοις, τη διαδικασία, τη γνώριζε άριστα ο Ευγένιος Ιονέσκο και την εφάρμοσε εύστοχα η Μανταλένα Κιρκιασαριάν, η οποία μάλιστα πήρε την ευθύνη, από τη μια να διδάξει κι από την άλλη να διδαχθεί.

Πριν από το Μάθημα, λοιπόν, της 29^ης Μαΐου 2017, η Μανταλένα Κιρκιασαριάν μεταμορφώνεται σε δασκάλα και κατά τη διάρκειά του σε υπηρέτρια. Δύο έξοχες ερμηνείες, που υποδεικνύουν στους επαγγελματίες ηθοποιούς τον τρόπο του ποιείν ήθος. Κι απ’ αυτό το μάθημα, βεβαίως, δεν θα μπορούσε, ευλόγως, να απουσιάζει ένας καθηγητής (Κώστας Σερίφης) και μία μαθήτρια (Κωνσταντίνα Τσιγκούλη), η ερμηνευτική απόδοση των οποίων καθήλωσε, γοήτευσε και συγκίνησε το πολυπληθές θεατρόφιλο κοινό της αιθούσης.

Το Μάθημα της Μανταλένας Κιρκιασαριάν υποστήριξαν, εξόχως, η μετάφραση (Ερρίκος Μπελιές), η μουσική σύνθεση – επιμέλεια (Ανδρέας Στυλιανού), η μουσική εκτέλεση (Σταυριανή Κακαρούνα), ο σχεδιασμός και η επιμέλεια φωτισμού (Νίκος Γούλας), η επιμέλεια ήχου (Νεκταρία Λαμπράκη), η σκηνογραφία (Μανταλένα Κιρκιασαριάν) και η επιμέλεια αφίσας (Δημήτρης Δρούβης).

Στα παρά πάνω, θα θέλαμε, διακριτικώς, να προσθέσουμε τα κοστούμια (τίνος;), τα οποία, ενώ ήταν σύγχρονα, παρά ταύτα άφηναν εις την ατμόσφαιραν του ωρίμου τυρός ένα θηλυκό γαλλικό άρωμα. Τέλος, δεν είναι περιττό, να αναφέρουμε τις κόκκινες κάλτσες του κυρίου καθηγητή και τον συμβολικού νοήματος χάρακά του, τον οποίο και έσπασε επί σκηνής από τον υπερβολικό ζήλο του.

Πολλοί υποστηρίζουν, πως η ευχαρίστηση, την οποία μας δίνει η ερασιτεχνική θεατρική δημιουργία, βρίσκεται στις πρόβες και όχι στην παράσταση και, ότι η τελευταία δεν αποτελεί παρά μόνον την επιβράβευση της προσπάθειας και τίποτε παρά πάνω. Κατ’ αυτήν την άποψη, λοιπόν, οι πρόβες – από το διάβασμα του θεατρικού έργου, το σήκωμα και την κίνηση των ηθοποιών κ.λπ. – μέχρι και την παράσταση, όλα αυτά, δεν είναι παρά μαθήματα, από τα οποία δεν ωφελούνται μόνον οι ηθοποιοί, αλλά και πολλοί άλλοι. Κατά συνέπεια, θα ήταν παράλειψη, από μέρους μας, να μην αναφέρουμε, πως οι πολλοί άλλοι του συγκεκριμένου Μαθήματος αναφέρονται στο φυλλάδιο της παράστασης.

Έγραψα στα Ιωάννινα – 30 Μαΐου 2017 – Μιχάλης Η. Γκόρμπας