Κουρμανιό: Από τον Αλή πασά στο σήμερα

Το Κουρμανιό είναι μια από τις παλιές και πιο παραδοσιακές συνοικίες των Ιωαννίνων. Μια συνοικία που από τον 19^οι αιώνα αποτέλεσε το κέντρο του εμπορίου (με τα μικρομάγαζα και τα εργαστήρια να αφθονούν), των συναλλαγών, των συναντήσεων, της βόλτας και της διασκέδασης (όπως μπορεί να εννοηθεί αυτή εκείνες τις εποχές) με αρκετά κρασοπουλιά.

Η ονομασία της συνοικίας αυτής οφείλεται (σε ποιον άλλον;), στον Αλή πασά. «Παρά την πύλην του φρουρίου υπάρχει πλατεία πλατεία οριζομένη υπό εργαστηρίων και μέρους της τάφρου, καλουμένη δε Κουραμανιό διά την αυτόθι επί Αλή κατασκευαζομένην κουραμάναν, μέλανα δηλ. και ευτελέστατον άρτον διά τους ομήρους εργάτας, πεφυλακισμένους και στρατιώτας. Η δ’ αγορά της πόλεως άρχεται από της υποσυνοικίας Σαράγι (σ.σ. στο τέλος της οδού Ανεξαρτησίας) και εκτείνεται μέχρι της εκκλησίας της Μητροπόλεως, κατέχει το κεντρικώτερον της του Μπαχράμ πασά συνοικίας και διασχίζεται διά καθέτου από της πύλης του φρουρίου μέχρι του διοικητηρίου αφικνουμένης (σ.σ. η οδός Αβέρωφ)» έγραψε στα τέλη του 19^ου αιώνα ο ιστορικός Ιωάννης Λαμπρίδης.

Στο τέλος της οδού Αβέρωφ, στο Κουρμανιό, μια χιονισμένη μέρα του 1938 (φωτ. Βασίλης Κουτσαβέλης)

Ως Κουρμανιό ορίζεται λοιπόν η περιοχή από την κεντρική πύλη μέχρι εκεί που τελειώνει η οδός Αβέρωφ. Μια περιοχή στην οποία συναντώνται οι δρόμοι Κουντουριώτου και Ελιγιά, που κάποτε αποτελούσαν την «καρδιά» της εβραϊκής συνοικίας, η οδός Εθνικής Αντιστάσεως και η οδός Καλλάρη (πεζόδρομος σήμερα). Μια περιοχή που την ονομασία της την οφείλει στο κακής ποιότητας μαύρο ψωμί, την «κουραμάνα», το οποίο δινόταν στους εργάτες που επισκεύαζαν τα τείχη του Κάστρου από το 1810 έως το 1815 επί Αλή πασά. Μετά το 1838, βέβαια, η «πλατεία», το πλάτωμα έξω από την κεντρική πύλη του Κάστρου, πήρε την ονομασία του Νεομάρτυρα Γεωργίου, ο οποίος απαγχονίστηκε στη συμβολή των οδών Εθνικής Αντιστάσεως και Αβέρωφ –εκεί όπου υπήρχε ένας φούρνος.

Μια σημαντική στιγμή στη φυσιογνωμία του Κουρμανιού, ήταν βέβαια όταν ολοκληρώθηκε κατά την απελευθέρωση το έργο της επιχωμάτωσης της τάφρου περιμετρικά του Κάστρου.

Τη δεκαετία του ’30, από το Κουρμανιό ξεκινούσαν οι παράγκες της παραλίμνιας εμποροπανήγυρης, ενώ μεταπολεμικά η περιοχή έγινε τόπος λαϊκής αγοράς και αγοραπωλησίας ζώων, ένας τόπος για τους ανθρώπους του μόχθου. 

Άνθρωποι του μόχθου πωλούν τα προϊόντα τους στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως τη δεκαετία του '50 (φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα, από το λεύκωμα "Ιωάννινα" του Ριζάρειου Ιδρύματος)

Στη νεότερη περίοδο, από μια φάση μετάβασης και παρακμής, το Κουρμανιό άρχισε να γίνεται το επίκεντρο της ψυχαγωγίας των Γιαννιωτών και της τουριστικής κίνησης…

* Η κεντρική φωτογραφία είναι από την περίοδο της Απελευθέρωσης και φιλοξενείται στο λεύκωμα «Η απελευθέρωση της Ηπείρου» του Ιδρύματος «Ακτία Νικόπολις». Το κτίριο μπροστά από το Κάστρο ήταν ένα οθωμανικό φυλάκιο