Φιλήμων Καραμήτσος: «Για να δώσουμε φωνή σε αυτούς που τη χρειάζονται»

O Φιλήμων Καραμήτσος είναι Γιαννιώτης. Είναι δημοσιογράφος. Είναι και υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη «Νέα Αριστερά». Λίγες ημέρες πριν ανοίξουν οι κάλπες για τις ευρωεκλογές, ο «Τύπος Ιωαννίνων» συζητά μαζί του.

Από τη δημοσιογραφία στην πολιτική σκηνή. Αρκετοί οι δημοσιογράφοι, υποψήφιοι ευρωβουλευτές σε αυτές τις εκλογές. Πόση εύκολη είναι η μετάβαση; Και τι καθόρισε τη δική σου απόφαση να είσαι υποψήφιος;

Μια κρίσιμη στιγμή για την πολιτική και την Αριστερά –η οποία βίωσε πολλά- ήρθε και ταίριαξε με μια κρίσιμη στιγμή της δικής μου ζωής, με τις αναζητήσεις μου και τις αγωνίες μου. Επρόκειτο για μια μετάβαση σε άλλο επίπεδο ωρίμανσης. Οπότε έχουμε δύο στοιχεία ταυτότητας: Τι είναι η Αριστερά σήμερα και τι θέλω εγώ προσωπικά. Και το λέω με κάθε ειλικρίνεια. Με απασχολούσε τι θέλω εγώ σήμερα: στη δουλειά, στον δημόσιο χώρο, στις σχέσεις μου με τον κόσμο.

Έκρινα λοιπόν ότι αυτά τα πράγματα μπορούν να ταιριάξουν. Και σε αυτή τη μεταβατική περίοδο που δημιουργούνταν η Νέα Αριστερά, ήταν σαν ταίριαξαν δύο ταυτότητες.

Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι, μέσα σε όλα αυτά που έχουμε ζήσει με την πολυ-κρίση η οποία κρατάει 15 χρόνια, έκρινα ότι δεν πρέπει να κρυφτώ. Κάτι που έκανα κατά την πανδημία, όταν φοβόμουν για τη δουλειά, για τη ζωή, για το πώς θα πορευτούμε στην οικογένειά μου. Όπως όλοι οι άνθρωποι δηλαδή που είχαν τους ίδιους φόβους.

Σκέφτηκα λοιπόν ότι η καλύτερη κρύφτηκα ότι η καλύτερη διέξοδος σε αυτή τη φάση είναι να εκτεθώ, να ρισκάρω την έκθεση. Γιατί; Επειδή πιστεύω -και το έχω καταφέρει σε αυτό το διάστημα της προεκλογικής περιόδου, οπότε μπορώ να πω ότι πρόκειται για μια προσωπική νίκη- ότι οι συναντήσεις με άλλους ανθρώπους θα ανανεώσει τη σκέψη μου και ότι μπορώ κι εγώ να προσφέρω με την εμπειρία μου και τη γνώση μου

Θεωρώ ότι η Νέα Αριστερά παίζει αυτόν ακριβώς τον ρόλο: της συνάντησης και της διεξόδου για την Αριστερά, για την κοινωνία, για την προοδευτική πολιτική, για το πώς κυβερνάται μια χώρα, για το πώς διαχειριζόμαστε τα μεγάλα ζητήματα στην Ευρώπη.

Εντέλει, ήταν ένα ταίριασμα.

Ποια είναι η ταυτότητα της Νέας Αριστεράς;

Η Νέα Αριστερά είναι και «Νέα» και «Αριστερά». Στην αρχή, υπήρχε ένας προβληματισμός για το όνομα καθώς παραπέμπει στα κοινωνικά κινήματα της δεκαετίας του ’60. Είναι όμως «Νέα» γιατί θέλει να είναι «Νέα», να ανανεώσει τον πολιτικό λόγο, αριστερό και δεξιό. Μας ενδιαφέρει πολύ η πολιτική . Η πολιτική είναι εκείνο το «όχημα» που μπορεί να φέρει τους ανθρώπους ξανά στο προσκήνιο. Γιατί οι άνθρωποι, οι κοινωνίες, έχουν μείνει πίσω. Οι πολιτικές έχουν μετατραπεί σε ένα σύστημα διαχείρισης και εκφράζουν μόνο αυτούς που έχουν χρήματα και δύναμη.

«Νέα» γιατί χρειαζόμαστε μια νέα πολιτική αντίληψη, γιατί χρειαζόμαστε μια νέα Αριστερά μετά από μια δύσκολη περίοδο κατά την οποία είδαμε ότι οι πολλές μορφές της Αριστεράς έχουν ολοκληρώσει κάποιους κύκλους και ορισμένες εφαρμογές διακυβέρνησης, όπως και ιδεολογικές αναζητήσεις. Και φαίνεται ότι μερικά πράγματα δεν πήγαν καλά. Για κάποιο λόγο, εξάλλου, δεν ψηφίζονται οι αριστερές δυνάμεις. Αυτά που τάξανε, δεν τα κάνανε. Οι υψηλές προσδοκίες έγιναν χαμηλές προσδοκίες τελικά. Ή οι αριστερές δυνάμεις δεν βρήκαν τον τρόπο να αντιμετωπίσουν τις άλλες δυνάμεις, τις δυνάμεις του φιλελευθερισμού, της δεξιάς και της ακροδεξιάς.

Και «Αριστερά», για να ξαναβρούμε το νήμα, για να συναντηθούμε με άλλους ανθρώπους, για να δώσουμε φωνή σε αυτούς που τη χρειάζονται. Αλλά και για να πάρουμε κι εμείς πράγματα από αυτούς.

Αυτό είναι σήμερα το πολιτικό κομμάτι της Αριστεράς. Η Αριστερά πρέπει να βρίσκει συνεχώς εκείνες τις οριογραμμές στις οποίες οι άνθρωποι να μπορούν να χειραφετούνται και να ζουν τις ζωές τους χωρίς τις εξαρτήσεις που τους φορτώνει αυτή η σκληρή καπιταλιστική κοινωνία. Η Αριστερά χρειάζεται για να δείχνει πού είναι η οριογραμμή, το όριο, για να δίνει φωνή και να υπερασπίζεται τα συμφέροντα εκείνων που δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν από την καπιταλιστική οικονομία και την κυρίαρχη πολιτική. Αυτό είναι Αριστερά. Όλα τα άλλα πώς μπορεί να γίνει αυτό, πόσες ιδέες χωράνε σε αυτό, είναι η κουβέντα που πρέπει να κάνουμε ξανά και ξανά.

Βάσει και της κρίσης της Αριστεράς στην Ευρώπη, πιστεύετε ότι καταφέρατε να υπάρξει μια ενεργοποίηση, μια ζύμωση γύρω από το διακύβευμα των ευρωεκλογών;

Καταφέραμε να δείξουμε ότι είμαστε μια νέα αξιόπιστη φωνή, ότι έχουμε πολιτικό λόγο, ότι βάζουμε πάνω στο τραπέζι πολιτικά αιτήματα και ότι έχουμε τη θέληση να τα υλοποιήσουμε. Είμαστε μια δύναμη διαμαρτυρίας, μια δύναμη καταγγελίας αλλά είμαστε και μια δύναμη που θέλουμε να συμμετέχει στην αλλαγή που χρειάζεται ο τόπος. Θέλουμε να ανοίξουμε ένα παράθυρο στο μέλλον.

Γιατί το πρόβλημα και για την Αριστερά και για την πολιτική και για όλους, είναι ότι βλέπουμε μπροστά μας τα κλειστά παράθυρα και τις κλειστές πόρτες. Εμείς θέλουμε να ανοίξουμε την πόρτα, να πάρουμε τη στροφή και να αλλάξουμε όσο γίνεται τις ζωές μας, την κοινωνία και την πολιτική. Καταφέραμε να το διατυπώσουμε, καταφέραμε να φτιάξουμε έναν πολιτικό οργανισμό.

Είμαστε σε μια εν κινήσει διαδικασία διαμόρφωσης των θέσεών μας. Έχουμε προγραμματικές θέσεις και κάνουμε το επόμενο βήμα. Αυτό «παίζεται» στις ευρωεκλογές. Μια ενδυνάμωση της «Νέας Αριστεράς» δίνει τη δυνατότητα και στην Αριστερά και σε μας και στον προοδευτικό χώρο να μπορέσει να μιλήσει με άλλους όρους την επόμενη μέρα. 

Οι ευρωεκλογές είναι μεν ευρωεκλογές αλλά είναι πλέον και κάτι σαν ενδιάμεσες εκλογές. Τι σηματοδοτούν; Ποιο θα είναι το πολιτικό κεφάλαιο για μετά; Είναι δηλαδή το μόνο μας πρόβλημα ότι υπάρχει μια συγκεκριμένη πολιτική η οποία πρέπει να φύγει από τη μέση;

Οι εκλογές αυτές αποδεικνύονται σημαντικές όχι γιατί μοιάζουν ενδιάμεσες αλλά γιατί τίθενται κάποια μεγάλα θέματα τα οποία τα ξέρουμε, τα έχουμε βάλει στη ζωή τους. Για παράδειγμα τι γίνεται με το κοινωνικό κράτος; Με τα σχολεία, με την κατοικία; Το στεγαστικό πρόβλημα είναι το κορυφαίο πρόβλημα σε όλη την Ε.Ε.

Το ισχυρό κεφάλαιο, αυτοί που έχουν χρήματα στα χέρια, έχει αποφασίσει ότι η αναδιανομή του πλούτου θα γίνεται μονίμως υπέρ του. Όπου υπάρχει δημόσιος πλούτος, όπου υπάρχει πλούτος ανθρώπων, πέφτει πάνω του όλο το σύστημα που στόχο έχει να αυξάνει συνεχώς τα κέρδη του χωρίς καμία παρέμβαση και κανένα ρυθμιστικό πλαίσιο.

Να μια οριογραμμή. Στις ευρωεκλογές παίζεται να δοθεί ένα μήνυμα μεταξύ δύο κεντρικών πολιτικών. Θα συνεχίσουμε με μια οικονομία και με ένα σύστημα που τα λεφτά πάνε στα λεφτά, που οι ελάχιστες πολυεθνικές έχουν όλον τον πλούτο, ή θα πάμε σε μια άλλη κατεύθυνση όπου και οι κοινωνίες και οι άνθρωποι θα έχουν μια πρόσβαση στα δημόσια αγαθά και στις δημόσιες υπηρεσίες στις δυνατότητες να αλλάξουν τη ζωή τους προς το καλύτερο;

Την ίδια ώρα, έχουμε και τη μετατροπή της οικονομίας σε μια διαρκή παραγωγή εξοπλισμών εκ μέρους μιας συγκεκριμένης πολεμικής βιομηχανίας. Η Ευρώπη και όλος ο κόσμος θα είναι θωρακισμένος μέχρι τα δόντια, κλεισμένος μέσα σε τείχη, θα φοβάται τον άλλον και θα τον πολεμάει άμα έχει ένα πρόβλημα.

Το ζήτημα είναι ότι για την Ε.Ε. η πρόνοια, η προστασία και η υγεία είναι δευτερεύουσες προτεραιότητες. Η ΕΕ όμως έγινε για ακριβώς αυτούς τους λόγους. Φτιάχτηκε για να έχει ειρήνη ο κόσμος μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να προστατεύει τους πολίτες και για να υπόσχεται και να προσπαθεί για κοινωνική προστασία και ευημερία. Ε, αυτό δεν γίνεται σήμερα.

Μετά από τόσες κρίσεις, εκτιμάς ότι η κοινωνία είναι μουδιασμένη; Πώς αντιλαμβάνεται ο κόσμος τι γίνεται; 

Ο κόσμος καταλαβαίνει αλλά είναι κλεισμένος και παράλληλα φοβάται να εκτεθεί στον δημόσιο χώρο. Αλλά χρειάζεται και πολιτική. Η «Νέα Αριστερά» μπορεί να συγκροτήσει δυνάμεις αντιπολίτευσης στο κυρίαρχο σύστημα. Δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχει δυναμική αντιπολίτευση.

Γιατί οι κυρίαρχες αντιπολιτευόμενες δυνάμεις, και ισχύει και στην Ελλάδα με τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ, νομίζουν ότι η πολιτική πρέπει να μετατοπιστεί εκεί που είναι η εξουσία, στη μεριά της δεξιάς κυρίως. Έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι όταν παίζεις το παιχνίδι του αντιπάλου, θα κερδίσει ο αντίπαλος. Κι αυτό το ξέρει και η άλλη πλευρά.

Δεν είναι μια αδύναμη πλευρά ούτε η ΝΔ στην Ελλάδα ούτε οι μεγάλες δυνάμεις της δεξιάς στην Ευρώπη όπου κυριαρχούν. Το έχουν καταλάβει και έχουν κάνει και ιδεολογική δουλειά, Για παράδειγμα έχουν εμφυσήσει μέσα στις κοινωνίες τον ατομικισμό, ότι η αγορά θα τα λύσει όλα, ότι δεν χρειάζονται δημόσια αγαθά. Έχουν καταφέρει και έχουν πείσει πολύ κόσμο –όχι τους πολλούς, αλλά πολύ κόσμο, αυτούς που ψηφίζουν. Στην πραγματικότητα ακόμα και το 41% που λέμε στην Ελλάδα και κάνουμε χιούμορ, δεν εκπροσωπεί την πλειοψηφία της κοινωνίας. Οι πολλοί δεν εκφράζονται. Γιατί δεν βρίσκουν αντιπολίτευση να τους εκφράζει, γιατί δεν υπάρχουν κοινωνικά κινήματα, γιατί υπάρχει δυσπιστία. Αλλά για να μην είμαστε και απαισιόδοξοι, πρέπει να ανοίγουμε και λίγο το παράθυρο.

Το ρίσκο που είπα πριν. Και η πολιτική και οι πολιτικοί πρέπει να πάρουν ρίσκο. Και τα κόμματα και τα πρόσωπα δηλαδή. Αν δεν το κάνουμε, τότε προφανώς θα συνεχίζεται το ίδιο σύστημα.

Υπάρχει μια σερνόμενη αντίληψη ότι εδώ ζούμε σε μια από τις λιγότερο ευνοημένες περιφέρειες της ΕΕ. Τι συμβαίνει στην Ήπειρο και δεν έχουμε πράγματα που υποτίθεται ότι τα προωθεί η ΕΕ; Υπάρχει ένα ενδιάμεσο φίλτρο που τα κόβει; Γίνεται κάτι σοβαρά λάθος; Έχουμε άλλες αντιλήψεις σε επίπεδο εξουσίας; Τι πρέπει να αλλάξει για να πούμε ότι τα πράγματα συμβαδίζουν με το ευρωπαϊκό μοντέλο;

Η Ελλάδα και άλλες χώρες του Νότου δεν έχουν τον ίδιο τρόπο και δεν έχουν πετύχει τους ίδιους στόχους που έχουν πετύχει οι χώρες του Βορρά. Η πραγματικότητα αυτή περιλαμβάνει και ιστορικά στοιχεία αλλά έχει να κάνει και με τον τρόπο που αναπτύχθηκαν οι οικονομίες εντός ΕΕ. Γι αυτό και έχουν τεθεί στο επίκεντρο οι περιφερειακές πολιτικές, η σύγκλιση, η συνοχή.

Μετά από τόσα χρόνια πολιτικών και πόρων, φαίνεται ότι δεν επιτυγχάνεται η σύγκλιση των περιφερειών της Ευρώπης.

Νομίζω ότι υπάρχει ένα δομικό ζήτημα. Αυτού του τύπου η παραγωγική οικονομία, και η πολιτική που την εκφράζει, δημιουργεί ανισότητες σε κεντρικό επίπεδο. Άρα ένα μοντέλο οικονομίας που δημιουργεί ανισότητες στο κέντρο, όταν αναπαράγεται με τον ίδιο τρόπο και στις περιφέρειες, δημιουργεί περιφερειακές και ενδοπεριφερειακές ανισότητες.

Η ΕΕ δεν παραδέχεται ότι πρέπει να μεταβάλει τις πολιτικές της και να βοηθάει την κάθε περιφέρεια ξεχωριστά. Έχει διατυπωθεί από πολλούς η ιδέα για ολοκληρωμένα προγράμματα παρέμβασης ανά περιοχή.

Επίσης η πολιτική που εφαρμόζει η ΝΔ κυρίως την τελευταία πενταετία δεν βοήθησε στο να μειωθούν οι ανισότητες. Αντίθετα βοήθησε στο να ενταθούν οι ανισότητες. Γιατί τελικά το μοντέλο που επέλεξε, είναι ένα παλιό παραδοσιακό μοντέλο κυρίως από την πολιτική του Ρήγκαν και της Θάτσερ που λέει ότι κατά βάση η οικονομία είναι ζήτημα αναπτυξιακών επενδύσεων από συγκεκριμένους ανθρώπους και ότι αν αφήσουμε ελεύθερο αυτό το κομμάτι της οικονομίας, τότε θα επωφεληθούν όλοι.

Πέρασαν πέντε χρόνια τέτοιας αντίληψης, και περιμένουμε ακόμη πότε το χρήμα θα πάει από πάνω προς τα κάτω. Βλέπουμε όμως ότι το χρήμα πάει από κάτω προς το πάνω. Ο τρόπος αναδιανομής του πλούτου στην Ελλάδα είναι εντυπωσιακός. Και ευθύνεται αυτή η κυβέρνηση και οι πολιτικές λιτότητας και περιορισμού του δημοσιονομικού χώρου που εφαρμόστηκαν από την ΕΕ την περίοδο των μνημονίων. Στην Ελλάδα, οι πολιτικές που εφαρμόζονται, είναι αναδιανεμητικές και τα λεφτά πάνω από κάτω προς τα πάνω.

Σε αυτές τις ευρωεκλογές, λοιπόν, το μόνο που μπορείς να κάνεις σε μια περιφέρεια σαν τη δική μας, είναι κυρίως να δώσεις το σήμα μιας αλλαγής κατεύθυνσης. Γιατί η αλήθεια είναι ότι η αλλαγή ενός τέτοιου συστήματος –και όποιος τάζει κάτι τέτοιο, είναι λαϊκιστής και λέει ψέματα- δεν μπορεί να γίνει. Αλλά πρέπει να συμφωνήσουμε ότι η αναδιανομή του πλούτου δεν μπορεί να γίνεται εις βάρος των πολλών και υπέρ των λίγων. Ας το συμφωνήσουμε.